Dáriger qateligi, sport jáne jospar: parajúzýshi Nuráli Sovethanovpen suhbat
Nuráli Sovethanov kóz janarynyń kináratyna baılanysty múmkindigi shektelse de moıymaı, sport jolynda bıik belesterdi baǵyndyryp keledi. Júzýden Qazaqstan boıynsha aldyna jan salmaǵan S. Amanjolov atyndaǵy ShQÝ stýdenti bıyl Qytaıda ótken Azııa paralımpıada oıyndarynda qola medal ıelendi. Endi Parıjde óner kórsetýge qyzý daıyndalyp júrgen Nurálimen Kazinform agenttiginiń tilshisi suhbat qurǵan edi.
- Sporttyń osy túrimen neshe jastan bastap shuǵyldanyp kelesiz?
- 2003 jyly Óskemen qalasynda týdym. 6 jasymnan beri júzýmen aınalysamyn. Bul sportqa bet burýyma áke-sheshem sebepker boldy. «Densaýlyqqa óte paıdaly, sýda júzgen adam shymyr bolady» dep apta saıyn basseınge alyp baratyn. Bapker de jaldady. Birden unap ketti deı almaımyn. Sebebi, bala kúnnen sýdan qorqatynmyn. Biraq ýaqyt óte kele qyzyǵýshylyǵym artyp, sýda júzetin kúnderdi asyǵa kútetin boldym.
- Birden júzip kettińiz be, álde basynda aýyrǵa soqty ma?
- Ońaı bolmady. Eki ret batyp kete jazdadym. Bapkerler sýdan alyp shyqty. «Barǵym kelmeıdi» dep jyladym. Sonda da ata-anam májbúrlep apardy. Sol kezde renjisem de keıin olardyń durys istegenin, meniń qamymdy oılaǵandaryn túsindim. Áıtpese osyndaı jetistikterge jetpes edim ǵoı.
- Alǵashqy jarysyńyz esińizde me?
- Birinshi ret 7 jasymda jarysqa bardym. Óskemen qalasy boıynsha ótken sol jarysta jolym bolmaı qaldy. Dese de bul men úshin úlken tájirıbe boldy. Alǵashqy jetistigime 2 jyldan keıin jettim. Qalalyq dodada 2-oryndy qanjyǵama baıladym. Buǵan deıingi jarystarda oryn alyp, moınyna medal ilgen balalardy kórgende qatty qyzyǵatynmyn. Áıteýir, eńbektiń arqasynda ózime de medal buıyrdy. Ata-anam rıza bolyp, týǵan-týysqandarym, jaqyndarym quttyqtady. Odan keıin shabytyma shabyt qosylyp, jyl saıyn týrnırlerde 1-oryn ala bastadym. Tek oblys boıynsha emes respýblıkada júldeli boldym. Bul kezde parasportqa áli qadam baspaǵanmyn. Tek 15 jasymnan bastap parajúzýge aýystym. Meniń kózim durys kórmeıdi. Bul týabitti emes. Anam perzenthanada meni bosanyp jatqanda dárigerdiń qateliginen solaı bolyp qalǵan. Negizi kásibı sportta da Qazaqstan boıynsha óz jasymda úzdik úshtikte boldym. Al parasportta álemdik deńgeıdegi dúbirli dodalarda baq synaýǵa múmkindik aldym.
- Sol halyqaralyq jarystar jaıly aıtyp berseńiz...
- 2017 jyly Dýbaıda ótken álem kýbogynda top jaryp, altyn medal alǵannan keıin bir jyl óte oblystyq Dene shynyqtyrý jáne sport basqarmasynyń Múmkindigi shekteýli jandarǵa arnalǵan sporttyq klýbynda jattyǵa bastadym. 2019 jyly Germanııada ótken álem kýbogynda tórt adamnan qatysatyn estafeta synynda 50 metr qashyqtyqta jarys jolyna tústim. S13 tártibinde brass ádisimen júzýde altyn júlde buıyrdy. Mundaı jetistikke jetýime bapkerim Maksım Fılımonov zor eńbek sińirdi. Bilgenin úıretýden jalyqpaıtyn ol árdaıym qoldap, qanattandyryp otyrdy. Sol úshin oǵan alǵysym sheksiz! Sporttyń arqasynda álemniń kóptegen elin sharladym. Atap aıtqanda, Italııa, Belorýs, Indonezııa, AQSh, Qyrǵyzstan, Reseı, Túrkııa, Japonııa jáne taǵy basqa.
- 2020 jyly Japonııadaǵy paralımpıada oıyndarynda óner kórsettińiz...
- Tokıoda ótken paralımpıada oıyndarynda júlde ala almaı qaldym, sebebi artyq jattyǵyp jiberdim. Men eshbir jarys aldynda ýaıymdamaımyn. Árdaıym salqynqandylyq tanytyp, ózimdi sabyrly ustaımyn. Japonııaǵa jol tartarda da esh ýaıym bolmady. Tek jattyǵýǵa tym berilgendikten dene salmaǵym túsip ketti. Kúshim azaıyp, tózimdiligim joǵaldy. Sonyń saldarynan oryn ala almadym.
- Sonda kúnine neshe ret jattyqtyńyz?
- Kúnine 3-4 ret. Ár jattyǵý 2 saǵatqa sozyldy.
- Jarys jolynda sanańyzdy ýaıym torlamaıtynyn aıtyp qaldyńyz. Munyń qupııasy nede?
- Sportshynyń tek fızıkasy ǵana emes, psıhıkasy da myqty bolýy kerek. Eger ýaıymǵa salynsań qol-aıaǵyń dirildep, óz ónerińdi kórsete almaı qalasyń. Sondyqtan bapkerler bizge psıhologııalyq turǵyda da jol nusqaıdy. Ózimizge degen senimdilikti arttyryp, sátsizdikke moıymaýdy úıretedi.
- Tamaq ishý jaǵy qalaı, arnaıy dıeta ustaısyz ba?
- Bizde ondaı joq. Dıeta ustamaımyz. Biraq árıne, densaýlyqqa zııandy taǵamdardy jemeımiz. Kúnine 1 jattyǵýda 6-7 shaqyrym júzip ótemiz. Al eger kúnine 2 jattyǵý bolsa 5 shaqyrymnan.
- 2023 jyly Qytaıda ótken Azııa paralımpıada oıyndarynda elimizge qola medal alyp keldińiz. Sol jaıly sóz qozǵasaq...
- Shynymdy aıtsam, oryn alamyn dep oılamadym. Ózimdi barynsha sabyrly ustadym. Esh qobaljýsyz, bir qalypty júzdim. «Brass» ádisimen 100 metr qashyqtyqty 1:11:72 ýaqytta júzip óttim. Sóıtip, qola medal ıelendim. Elge oralǵanda jerlesterim qarsy aldy. Bul da maǵan shabyt syılady.
- Jas sportshylarǵa qandaı keńes aıtar edińiz?
- Eń birinshi óziń tańdaǵan baǵytqa adal bolý kerek. Jattyǵýǵa keldiń be, ár qımylyńdy sapaly iste. Qatelikterden sabaq alyp, bapkerdiń eskertýlerin muqııat tyńda. Erinbeı eńbektenip, aldyńa bıik maqsat qoısań mindetti túrde nátıje bolady. Qandaı jaǵdaı bolmasyn senimdi joǵaltpa!
- Aldaǵy josparlaryńyz qandaı?
- Júzý sportymen aınalysyp júrgenime 14 jyl bolypty. Aldaǵy ýaqytta da osy baǵyttan taımaı, elimizdiń namysyn halyqaralyq jarystarda qorǵaı bersem deımin. 2024 jyly Parıj qalasynda ótetin paralımpıada oıyndaryna qatysý úshin daıyndalyp jatyrmyn.
- Áńgimeńizge kóp rahmet!
