Dana Kóshbasshy tájirıbesin Túrkııa da paıdalanýy kerek - Hasan Únal
«Qazaqstannyń dana kóshbasshysy Nursultan Nazarbaev 19 naýryzdan bastap memleket basshysy qyzmetin toqtatty. Budan keıin ol Qaýipsizdik keńesi men «Nur Otan» partııasy tóraǵasy qyzmetin ǵana jalǵastyrady. Sońǵy jyldary óz ókilettiginiń birqataryn atqarýshy jáne zań shyǵarýshy bılikke tapsyrǵan Nazarbaevtyń qyzmetten ketýi múmkin ekendigi jıi aıtylǵanymen, sarapshylar bul protsess biraz ýaqytqa sozylady dep boljaǵan edi. Sol sebepti onyń óz ókilettiliginen bas tartý týraly sheshimi bir jaǵynan máseleni jiti baqylap otyrǵan mamandarǵa da sıýrprız boldy. Memleket qurýshy lıderlerdiń ózderinen keıingi kezeń qalaı bolatyny, ótpeli sátte týyndaýy múmkin máselelerdi qalaı sheshe alatyny degen máseleler bul aımaqta árqashan kúrdeli bolyp kelgen-di. Qyzmetinen ketýi arqyly ózinen keıingi bılik tranzıtindegi ótpeli kezeńdi jáne jańa býynnyń Qazaqstandy basqarý tizginin qolyna alýyn Dana Kóshbasshy óz kózimen kórýge múmkindik alyp otyr», - deıdi túrkııalyq ǵalym.
Hasan Únaldyń pikirinshe, Nursultan Nazarbaev «qyrǵı-qabaq soǵys» aıaqtalyp, KSRO taraǵan soń táýelsizdik alǵan memleketterdiń arasynan Qazaqstandy orasan zor tabystarǵa qol jetkizgen elge aınaldyrdy. Tipti, Nazarbaevtyń basqarýymen Qazaqstan tek Orta Azııada ǵana emes, dúnıe júzinde jaqsy damyǵan memleketterdiń qataryna kirgenine kúmán joq.
«Keńes odaǵy taraǵan soń paıda bolǵan haostan elin sátti qutqara bilgen Nazarbaev búginde Qazaqstandy álemniń qýatty ekonomıkasy bar elý memleketiniń qataryna qosyp otyr. On segiz mıllıon halqy bar osynaý memlekettiń qol jetkizgen tabystary Nazarbaev pen Qazaqstan úshin óte mańyzdy. Jan basyna shaqqandaǵy ulttyq tabys turǵysynan Túrkııany da basyp ozǵan Qazaqstannyń turaqty damýdyń nátıjesinde elge jyl saıyn kólemdi shetel ınvestıtsııasyn tartýy tań qalarlyq jaǵdaı emes, ári budan keıin de elge shetel ınvestıtsııasynyń kelýi toqtaı qoımas. Ulttyq-ýnıtarly memleket qurý kezeńin 130 dan astam etnostan turatyn qoǵammen birge tabysty túrde ótkizý ári eldegi qazaq ultynyń sanyn jetpis paıyzǵa jýyq mólsherge shyǵara bilýi Nazarbaevtyń eń úlken jetistikteriniń biri. Keńes odaǵy tárizdi polıetnosty qoǵamnan shyǵyp ulttyq memleket qurý, ultty uıystyrý ońaı-ospaq is emes. Qazaqstan bul turǵydan qarastyrar bolsa shaǵyn Keńes odaǵyn eske túsiretin edi. Keńes odaǵy tárizdi ol da bólshektenip ketýi yqtımal bolatyn. Tipti batystyń birqatar sarapshylarynyń boljamy boıynsha osy ereksheliktiń saldarynan elde turaqsyzdyq paıda bolyp, ultaralyq qaqtyǵystar shyǵyp, qantógister bolýy, memlekettiń ydyrap ketýi múmkin edi, alaıda Nazarbaevtyń kóregendigi men qaıratkerligi mundaı boljamdardyń tas-talqanyn shyǵardy. Elde birde-bir etnıkalyq qaqtyǵys bolǵan joq, kerisinshe polıetnostan quralǵan qoǵamnan ulttyq-ýnıtarly memleket júıesi paıda boldy», - dep atap ótti ǵylym doktory.
Syrtqy saıasat - Nazarbaevtyń eń úlken tabystarǵa qol jetkizgen kelesi bir salasy. Halyqaralyq tepe-teńdiktiń saqtalýyn eskere otyryp bir jaǵynan Reseımen odaqtas retinde áreket jasaýy, ekinshi jaǵynan álemniń ózge de saıası ortalyqtarymen Qazaqstannyń múddesi turǵysynan jaqsy baılanystar qura bilgeni Nazarbaevty da, Qazaqstandy da postkeńestik elderde ǵana emes, dúnıejúzinde bedeldi memleketke aınaldyrdy. Hasan Únaldyń aıtýynsha, Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń qurýshy múshesi bolǵan Qazaqstan ekinshi jaǵynan Iran jáne Izraılmen de jaqsy qarym-qatynas ornatqan memleket.
«Túrkııamen baılanystarǵa aıyryqsha mán bergen Nazarbaev Reseı ushaǵynyń atyp túsirilýinen keıingi daǵdarys kezinde danalyǵyn taǵy da kórsetti. Nazarbaevtyń salmaqty, kóregen hám memleket múddelerin aldyńǵy qatarǵa qoıatyn osynaý syrtqy saıasat ustanymy elin Ýkraına mysalynda kórinis bergen qandy qaqtyǵyster men bólshektený qaýpinen qutqardy», - deıdi ol.
Saıası ǵylymdar doktoryn alańdatqan másele - Nazarbaevtan keıin elde ne bolady degen suraq bolatyn. Ádette, mundaı memleket qurýshy lıderlerdiń barlyq jaǵdaıdy baqylaýynda ustaı alatyn harızmatık tulǵasy saıası sahnadan ketken soń kóptegen elderde kúrdeli máseleler týyndap jatatyny bar. Mundaı jaǵdaılar Qazaqstanda da qalyptasyp, el ishi búlinshilikke urynar ma eken degen saýal aımaqty baqylap otyrǵan árbir zertteýshiniń kókeıinde júretin.
«Al, Dana Kóshbasshy bolsa, 19 naýryzda qyzmetinen ketý arqyly bul saýaldarǵa birden jaýap berdi. Qazaqstanda bılik tranzıti kezeńi shıeleniske toly bolmaıdy; óıtkeni ótpeli kezeń Dana Kóshbasshynyń kózi tirisinde ári eldiń konstıtýtsııalyq qurylymy aıasynda beıbit túrde ótedi. Dana Kóshbasshy óz ókilettiligin toqtatatyny jaıly málimdeme jasaǵan sátinde atap ótkenindeı, Qazaqstannyń keler býynyna da zor senim artatynyn baıqatty. «Men ketsem elimniń hali ne bolady?» degen saýaldyń ornyna jańa býyn ósirip, eldi solardyń basqarýyna qaldyrý tárizdi erekshe dástúr bastady. Osylaısha ózi irgesin qalaǵan ári eldiń astanasy, baıtaǵy maǵynasyn beretin ataýǵa ıe Astana (Osman ımperııasy kezinde Ystambýl qalasyn da jıi-jıi Asıtane dep ataıtyn) qalasynyń aty Nursultan bolyp ózgerdi. Álemde sanaýly ǵana el memleket qurýshy lıderdiń atymen úndesip jatady. Máselen, búgingi Germanııay Bısmark Germanııasy, Kaızer Germanııasy dep ataǵan da kezder bolǵan. Memleket qurýshy tulǵanyń esimimen bite qaınasqan ataýy bar elderdiń eń jarqyn mysaly retinde Túrkııa men Atatúrikti ataýǵa bolady. Dana kóshbasshy Nazarbaev pen Qazaqstan esimderi de bolashaqta qatar atalatyn bolady. Budan keıin Túrki dúnıesiniń Aqsaqaly retinde ǵumyryn jalǵastyratyn Nazarbaevtyń aqyl-keńesi men tájirıbelerin Túrkııanyń da eskerýi óte paıdaly dep oılaımyn», - dep atap ótti Maltepe ýnıversıteti saıası ǵylymdar jáne halyqaralyq qatynastar fakýltetiniń professory Hasan Únal.
