Daǵdarysqa qarsy paket: ekonomıkadaǵy syn-qater qalaı eńseriledi

ASTANA. KAZINFORM — Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha Úkimet Qazaqstanda azamattardyń kirisin qorǵaýǵa jáne ekonomıkanyń naqty sektoryn qoldaýǵa baǵyttalǵan daǵdarysqa qarsy is-sharalardyń jańa paketin iske qosty. Osy oraıda bul qadamdardyń qazaqstandyqtar men el ekonomıkasyna qanshalyqty áser etetetinin sarapshylardan surap kórdik.

Fermerlerge jaǵdaı jasaý

2025 jyldyń qańtarynan Qazaqstanda janar-jaǵarmaı baǵasyn memlekettik retteý joıylyp, aqpan aıynan benzın, dızel otyny jáne avtogaz naryqtyq baǵamen satyla bastady. Naryqty yryqtandyrý baǵanyń ósýine ákeldi.

Janarmaı baǵasy bir jylda 12 paıyz shamasynda, al qyrkúıekte 3,4 paıyzǵa qymbattady. Ulttyq banktiń málimetinshe, bul jaǵdaı azyq-túlikke jatpaıtyn taýarlar boıynsha ınflıatsııany jedeldetip, 10,8 paıyzǵa jetkizdi.

Endi Úkimet ınflıatsııa tómengedenshe AI-92 markaly benzın men dızel otynynyń baǵasyn kóterýge moratorıı engizip jatyr. Premer-Mınıstr Energetıka mınıstrligine Básekelestikti qorǵaý jáne damytý agenttigimen, óńir ákimdikterimen birlesip, baǵany baqylaý jáne ishki naryqqa janar-jaǵarmaıdy úzbeı jetkizý boıynsha tapsyrma berdi.

— Janarmaı baǵasy men turǵyn úı-kommýnaldyq qyzmetter tarıfterin kóterýge moratorıı — bul qysqa merzimdi tıimdi shara, óıtkeni onyń tikeleı ákimshilik áseri bar. Ol alty aıǵa engizildi, biraq uzaq merzimge basqa sharalar qajet. Osy ýaqyt ishinde naryqqa negizdelgen jańa tetikterdi daıyndaı alamyz dep úmittenemin. Sondaı-aq baǵanyń odan ári kóterilýi jaǵdaıynda halyqtyń áleýmettik osal toptary úshin shyǵynnyń ornyn toltyrý tetikterin muqııat pysyqtaý mańyzdy, — deıdi ekonomıst Oljas Qudaıbergenov.

Janarmaı quny — azyq-túlik baǵasyna áser etetin negizgi faktorlardyń biri, óıtkeni benzın men dızel otynyna ketken shyǵyn logıstıka men aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń ózindik qunyna tikeleı áser etedi. Endigi basty másele — janar-jaǵarmaı baǵasyn kóterýge engizilgen moratorıı azyq-túliktiń odan ári qymbattaýyn toqtata ala ma?

Aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń doktory, zamanaýı tehnologııalar boıynsha keńesshi Andreı Ageenko atap ótkendeı, aýyl sharýashyǵy ónimderiniń ózindik qunynda janarmaıdyń úlesi qazir aıtarlyqtaı joǵary — orta eseppen shamamen 20 paıyzdy quraıdy. Al bul janama shyǵyndardy eseptemegende, tikeleı shyǵyndarǵa jatady.

— Keıbir jaǵdaılarda janarmaıdyń úlesi 30% nemese odan da kóp bolýy múmkin, biraq ortasha eseppen 20% shamasynda. Tıisinshe, janarmaı qunynyń kez kelgen ózgerisi ónimniń sońǵy baǵasyna tikeleı áser etedi. Osy taýardy keıinnen árbir adam joǵary baǵaǵa satyp alýǵa májbúr. Eger janar-jaǵarmaı baǵasy ósedi dep aıtylsa, taýarlardyń, azyq-túlik pen aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń baǵasy avtomatty túrde kóteriletini anyq, — dedi sarapshy.

Onyń aıtýynsha, baǵany kóterýge moratorıı engizý sharýalarǵa óz shyǵyndaryn naqty josparlaýǵa múmkindik beredi. Janar-jaǵarmaı baǵasynyń bekitiletinine senim bar bolsa, bul kelesi aýyl sharýashylyǵy maýsymyna daıyndyq kezeńinde otynǵa qatysty turaqty shyǵyndardy ónimniń ózindik qunyna qosýǵa múmkindik beredi.

Basqasha aıtqanda, janarmaıǵa ketetin shyǵyndardy turaqtandyrý agrarlyq sektordaǵy baǵa saıasatynda anyq kórsetkishterdi saqtaýǵa kómektesedi.

— Aýyl sharýashylyǵy óniminiń ózindik qunyna tek janar-jaǵarmaı ǵana emes, sonymen qatar tyńaıtqyshtar, pestıtsıdter, qosalqy bólshekter, tuqymdar, jumys kúshi jáne basqa da komponentter kiretinin túsiný mańyzdy, — deıdi maman.

Ol Úkimet qabyldanǵan sheshimder qysqa merzimdi perspektıvada ońtaıly bolatynyn atap ótti.

— Bul óz kezeginde durys ári der kezinde jasalǵan qadam, fermerler úshin tıimdi. Óndiris protsesinen basqa qosymsha kezeńderi bar, ıaǵnı astyqty keptirý kerek. Jaýyn-shashyn astynda qalǵan astyqty keptirý qajet, munyń ózi qosymsha shyǵyndarǵa ákeledi. Mundaı jaǵdaıda janarmaı baǵasynyń turaqtylyǵy erekshe mańyzdy, — dedi sarapshy.

«Atameken» UKP-nyń Basqarýshy dırektory — Agroónerkásip kesheni jáne taǵam ónerkásibi departamentiniń dırektory Erken Naýryzbekovtiń sózine qaraǵanda, dızel otynynyń baǵasyn kóterýge moratorıı engizý agroónerkásiptik keshenge aıtarlyqtaı áser etedi.

Qazirgi ýaqytta eginshilerge lıtrine 250 teńgeden jeńildetilgen janar-jaǵarmaı baǵasy belgilengen, bul óz kezeginde ónimniń ózindik qunyn azaıtýǵa yqpal etedi. Bul mehanızm astyq keptirýdi jáne belgili bir dárejede jem-shóp óndirýdi de qamtıdy, biraq mal sharýashylyǵyna taralmaıdy. Soǵan qaramastan, moratorıı fermerler úshin jaqsy belgi boldy.

— Bul mehanızm mal sharýashylyǵyna qoldanylmaıdy. Mal sharýashylyǵymen aınalysatyn fermerler de shópti tasymaldaý men jınaýǵa, sondaı-aq sharýashylyq ishindegi jumystarǵa da aýyl sharýashylyǵy tehnıkasyn paıdalanady. Sondyqtan moratorıı mal sharýashylyǵymen aınalysatyndar úshin jaqsy yqpal etpek, — dedi Erken Naýryzbekov.

Esterińizge sala keteıik, Ulttyq banktiń málimetinshe, ınflıatsııanyń ósýine azyq-túlik sektory negizgi yqpal etýshi sala sanalady. Azyq-túlik taýarlarynyń baǵasy orta eseppen 12,7%-ǵa ósti.

Jańa sheshimderdi pysyqtaýǵa 6 aı bar

Elimizdiń daǵdarysqa qarsy is-sharalary aıasynda tutynýshylardyń barlyq sanattary úshin kommýnaldyq qyzmet tarıfterin kóterý toqtatyldy. Shekteýler 2026 jyldyń birinshi toqsanynyń sońyna deıin kúshinde bolady.

Qazaqstandyq energııamen jabdyqtaýshy uıymdar qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Sergeı Agafonov bul ózgeristerdi qazirgi kezde qajet shara dep túsindirdi. Ol osynyń áseri qysqa merzimdi bolatynyn, biraq bul kezeńdi kópten kútken tarıftik júıe reformasyn bastaý múmkindigi retinde paıdalanýǵa bolatynyn málimdedi.

— Bul is-shara úı sharýashylyqtaryna kommýnaldyq shyǵyndaryn azaıtýǵa, al kásiporyndarǵa elektr energııasy esebinen ónimniń ózindik qunyn saqtaýǵa múmkindik beredi, — dedi sarapshy.

QR Úkimeti baspasóz qyzmetiniń málimetine qaraǵanda, bıylǵy 16 qazannan bastap barlyq tutynýshy toby úshin kommýnaldyq qyzmetter tarıfterin kóterý 2026 jyldyń І toqsanynyń sońyna deıin toqtatylady. Tarıfterdiń ósýin tejeý tabıǵı monopolııalar sýbektileriniń operatsııalyq shyǵystaryn ońtaılandyrý esebinen qamtamasyz etiledi. Bul rette TKSh júıesi nysandarynda josparlanǵan barlyq jóndeý jumysy belgilengen merzimde aıaqtalýy tıis. Aıta ketý kerek, halyqtyń áleýmettik jaǵynan osal toptary úshin turǵyn úı kómegin kórsetý tetigi qoldanylady.

Sondaı-aq Sergeı Agafonov taǵy bir mańyzdy másele búginde sheshimin tappaı otyrǵanyn atap ótti, ıaǵnı monopolısterdiń qyzmetteri memlekettik retteýden shyǵarylǵan.

— Bul óz kezeginde jylý júıesindegi qysymdy tekserý, eseptegishterdi tekserý men aýystyrý jáne basqa da osyǵan uqsas jumystarǵa qatysty. Osy qyzmetter resmı retteýden bosatylǵan, biraq bul sektorda naqty básekelestik paıda bolǵan joq. Monopolıster ústem jaǵdaıdy ustanyp otyr, sonyń saldarynan halyq baǵanyń aıtarlyqtaı ósýine únemi shaǵymdanady. Bul qyzmetter tarıftiń quramyna kirmegenimen, alaıda ınflıatsııaǵa yqpal etedi. Sondyqtan monopolısterdiń osy naryqtan shyǵýyna jaǵdaı jasap, salada básekelestikti damytý kerek nemese bul qyzmetterdi memlekettik retteýge qaıtarý qajet, — dedi ol.

Sarapshynyń paıymynsha, naryq básekelestik jaǵdaıda damýy kerek. Jyldar boıy tarıfterdi qstap turý kommýnaldyq sektordaǵy daǵdarysqa ákelgen edi. Bul turǵyda osy sheshimdi tarıfter júıesin reformalaýdan izdeý kerek.

Budan buryn habarlanǵandaı, benzın men tarıf baǵasyna moratorıı engizilip, ıpoteka kólemi ulǵaıady.