D dárýmeni ne úshin qajet
ASTANA. KAZINFORM — D dárýmeni «kún dárýmeni» dep atalady. Ol adam terisinde kún sáýlesiniń áserinen túziledi. Denede jetispegen jaǵdaıda ne isteý kerek, osy dárýmendi qalaı durys qabyldaý kerek? Bul týraly Densaýlyq saqtaý mınıstrligi málim etti.
Kardıologııa jáne ishki aýrýlar ǴZI endokrınologııa kafedrasynyń assıstenti Ásem Ospanovanyń aıtýynsha, D dárýmeni gormon sııaqty áreket etedi jáne organızmdegi kóptegen protsesterge qatysady:
— Immýnıtetti kúsheıtedi — aǵzaǵa vırýstar men qabynýlarmen kúresýge kómektesedi.
— Kúshti súıekter men tisterdi qoldaıdy — kaltsııdi sińirýge kómektesedi.
— Kóńil-kúıge áser etedi — onyń jetispeýshiligi mazasyzdyqpen, depressııamen jáne sozylmaly sharshaýmen baılanysty.
— Bulshyqet jumysyn jaqsartady — ásirese egde jastaǵy adamdar úshin qulaý men jaraqattanýdy boldyrmaý úshin mańyzdy.
— Eger siz kún shýaqty elde tursańyz da, jetispeýshilik kúnniń azdyǵynan týyndaýy múmkin: qysta, bultty aýa-raıynda nemese úıde kóp ýaqyt ótkizseńiz, — deıdi doktor.
— SPF kremderin qoldaný: olar teridegi D dárýmeni sıntezin bloktaıdy — Jasy: jyldar ótken saıyn teriniń D dárýmeni nashar óndiriledi.
— Tamaqtaný: eger dıetada maıly balyq, jumyrtqa jáne dárýmenniń basqa kózderi az bolsa. — Keıbir aýrýlar: mysaly, ishek, baýyr, búırek aýrýlary.
— Artyq salmaq: D dárýmeni maı tininde «saqtalady» jáne qol jetimsiz bolady.
— D dárýmeniniń jetispeýshiligi jıi sýyq tııý, turaqty sharshaý, apatııa, bulshyqet aýrýy jáne álsizdik, nashar uıqy, kóńil-kúıdiń ózgerýi, mazasyzdyq túrinde kórinýi múmkin.
Balalarda súıekter baıaý ósedi (rahıt), eresekterde súıekter álsireıdi (osteoporoz, syný qaýpi joǵary). Naqty bilý úshin 25(OH)D qan tapsyrý kerek — bul organızmdegi D dárýmeni deńgeıiniń kórsetkishi.
D dárýmeni normalary (qan sarysýyndaǵy 25(OH)D deńgeıi): ng / ml nmol / l
Aıqyn tapshylyq <10 <25
Tapshylyq <20 <50
Jetkiliksizdik 20-30 50-75
Ońtaıly deńgeı 30-50 75-125
Yqtımal ýyttylyq >100 >250
Azyq-túlik kózderi (D3): maıly balyq, balyq maıy, treska baýyry, jumyrtqanyń sarysy, sút, ıogýrt, jarma.
Kún saǵaty: D vıtamınin óndirý úshin terige 15-30 mın qajet.aptasyna 2-3 ret ýltrakúlgin V sáýleleriniń (290-315 nm) deneniń ashyq jerlerine (qoldar, bet, aıaqtar) SPF joq.
D dárýmeniniń profılaktıkalyq jáne emdik dozalary (ME/táýligine):
Profılaktıka Tapshylyqty emdeý
Balalar 0-12 aı 400-1000 deıin 2000* 1-18 jas aralyǵyndaǵy balalar 600-1000-nan 4000-ǵa deıin.
Eresekter
70 jas 1500-2000 4000-6000*
Egde jastaǵy adamdar
70 jas 2000-4000 7000 deıin
Júkti/bala emizetin áıelder 2000 D dárýmeni tańerteń nemese tústen keıin jaqsy qabyldanady:
— Árqashan maılarmen (mysaly, tańǵy as kezinde), óıtkeni D dárýmeni maıda erıdi.
— D3 nysana artyqshylyq beriledi, óıtkeni ol D2-ge qaraǵanda belsendi jáne tıimdi.
Táýligine 10 000 ME uzaq ýaqyt boıy baqylaýsyz qabyldaǵan kezde artyq dozalaný qaýpi bolýy múmkin.
Gıpervıtamınoz D belgileri: júrek aıný, qusý, anoreksııa, shóldeý, polıýrııa, álsizdik, arıtmııa, jumsaq tinder men búırek kaltsınatsııasy, búırektiń zaqymdanýy 25(OH) D taldaýy qaýip tobyndaǵy adamdarǵa: osteoporoz, ishektiń, baýyrdyń, búırektiń sozylmaly aýrýlary, semizdik, egde jastaǵy adamdar, glıýkokortıkoıdtardy, antıkonvýlsanttardy, antıretrovırýstyq preparattardy únemi qabyldaıtyndar, menopaýzadaǵy áıelder, qurysýlary bar patsıentter, bulshyqet álsizdigi, rahıt belgileri bar balalar.
Balalarǵa dárýmen bererde neni bilý mańyzdy? Immýnıtetti kóterý, temir tapshylyǵynan saqtaný sııaqty suraqtarǵa allergolog-ımmýnolog Áıgerim Baqytjan jan-jaqty jaýap bergen edi.Oqı otyryńyz.