Biz Qazaqstanmen áriptestiktiń jańa kókjıegin ashyp otyrmyz – Mıanma kóshbasshysy
ASTANA. KAZINFORM – Mıanma Prezıdentiniń mindetin atqarýshy Mın Aýn Hlaın agenttigimizge bergen eksklıýzıvti suhbatynda Ortalyq Azııadaǵy yntymaqtastyqtyń bolashaǵy, aımaqtyq turaqtylyq pen damý baǵytyndaǵy ózara is-qımyldyń mańyzy, sondaı-aq mádenı baılanystardyń róli týraly oı bólisti.
– Qurmetti Mın Aýn Hlaın myrza, Mıanma men Qazaqstan arasyndaǵy saıası jáne ekonomıkalyq yntymaqtastyqtyń bolashaǵyn qalaı baǵalaısyz? Sondaı-aq Ortalyq Azııadaǵy keń aýqymdy ózara is-qımyldyń perspektıvalary jóninde pikirińiz qandaı?
– Mıanma men Qazaqstan arasyndaǵy dıplomatııalyq qatynastar 1999 jylǵy 23 qyrkúıekte bastaldy. Qazir 26 jyl boldy. Bizdiń elder birtindep saıası jáne ekonomıkalyq yntymaqtastyqty damytyp keledi. Men Qazaqstan Prezıdentimen eki ret kezdestim. Ortalyq Azııa men Eýrazııa geosaıasattaǵy Heart Land dep atalatyn strategııalyq mańyzy bar aımaq bolyp esepteledi, óıtkeni ol eń iri qurlyqtyń ortasynda ornalasqan. Sondyqtan bul óńirdiń strategııalyq máni zor. Men ekijaqty baılanysty nyǵaıtý bizge Ortalyq Azııa aıasynda da belsendirek yntymaqtasýǵa múmkindik beretinine senimdimin.
– Ortalyq Azııa jahandyq qaýipsizdik pen logıstıkanyń mańyzdy torabyna aınalyp keledi. Sizdiń oıyńyzsha, Mıanma men Qazaqstan aımaqtyń turaqtylyǵy men damýyna qalaı úles qosa alady?
– Ortalyq Azııa ejelden Eýropa, Taıaý Shyǵys, Ońtústik-Shyǵys jáne Shyǵys Azııa arasyndaǵy kólik toraby bolǵan. Munda Uly Jibek joly ótken. Sondyqtan aımaqtyń qaýipsizdigi men damýy erekshe mańyzǵa ıe. Qazaqstan Ortalyq Azııada mańyzdy ról atqarady. Mıanmanyń da strategııalyq orny bar, ol Qytaı men Úndistannyń arasynda ornalasyp, Ońtústik jáne Ońtústik-Shyǵys Azııany «qurlyq kópiri» retinde baılanystyrady. Osyndaı artyqshylyqtardy paıdalana otyryp, bizdiń elder ózara yntymaqtasa alady, ónimdermen, tabıǵı resýrstarmen jáne mádenıetpen almasyp, aımaqtyń turaqtylyǵy men damýyn kúsheıte alady.
– Mıanma men Qazaqstan ózderin dıalogqa jáne kópjaqty yntymaqtastyqqa ashyq elder retinde tanytyp otyr. Ádiletti álemdik tártip qurý men halyqaralyq ınstıtýttardy reformalaýda bizdiń memleketter qandaı ról atqarady dep oılaısyz?
– Qazirgi tańda álem birpolıarly júıeden kóppolıarlyǵa qaraı bet alyp keledi. Biz bir ǵana derjavaǵa táýeldilikti azaıtyp, dostas eldermen baılanysty damytýymyz qajet. Bul ádiletti sheshimder qabyldaýǵa jáne syrtqy qysymǵa qarsy turýǵa múmkindik beredi.
Ekonomıkada da úlken ózgerister júrip jatyr, «jańa álemdik tártip» qalyptasýda. Shaǵyn memleketter ártúrli aımaqtarda yntymaqtasyp, saýdany keńeıtýi tıis. Halyqaralyq uıymdardy da reformalaý qajet, olar óz jarǵylaryn saqtap, barlyq elderdiń egemendigin qurmetteýi kerek. Osy salada bizdiń memleketter birlesip jumys isteı alady.
– Qazaqstan Eýrazııadaǵy mańyzdy kólik jáne energetıkalyq hab bolyp sanalady. Sizdiń oıyńyzsha, Mıanma Qazaqstanmen jáne óńirmen qaı salalarda tabystyraq yntymaqtasa alady?
– Qazaqstan tabıǵı resýrstarǵa baı, munaı, gaz eksporttaıdy, taý-ken ónerkásibin, kólik pen aýyl sharýashylyǵyn, ásirese bıdaı óndirisin damytyp otyr. Mıanma – agrarlyq memleket, sondaı-aq paıdaly qazbalarǵa ıe. Biz Qytaı jáne Úndistanmen shektesemiz, ári Ońtústik-Shyǵys pen Ońtústik Azııany baılanystyramyz. Bizdiń qunarly jerimiz, sýymyz jáne aýyl sharýashylyǵyna qolaıly klımatymyz bar. Mıanma – kúrish pen burshaq daqyldarynyń eń iri eksporttaýshylarynyń biri.
Sondyqtan yntymaqtastyqtyń perspektıvaly baǵyttary – aýyl sharýashylyǵy, taý-ken isi, kólik jáne energetıka. Bul úshin tehnologııa men ınvestıtsııa salasynda birlesken jumys qajet.
– Ekonomıka men saıasattan bólek, Mıanma men Ortalyq Azııa elderi arasyndaǵy mádenı, bilim berý jáne gýmanıtarlyq baılanystardy damytý qanshalyqty mańyzdy?
– Mıanma men Ortalyq Azııa elderi arasyndaǵy bilim berý, mádenı jáne gýmanıtarlyq baılanystardy damytý óte mańyzdy. Bizdiń elderimizdiń klımaty, geografııalyq orny, mádenıeti jáne ekonomıkasy ártúrli. Bul aıyrmashylyqtardyń úılesýi – artyqshylyq. Sondyqtan dostyq qarym-qatynastardy nyǵaıtý úshin tek úkimetaralyq baılanystardy ǵana emes, adamdar arasyndaǵy qatynastardy da keńeıtý qajet. Bul aspektilerdiń damýy asa mańyzdy.
Eske sala keteıik, buǵan deıin Qasym-Jomart Toqaev Mıanma Prezıdentiniń mindetin atqarýshy Mın Aýn Hlaınmen kelissóz júrgizgen bolatyn. Prezıdent Mın Aýn Hlaındi quttyqtaı otyryp, onyń Astanaǵa jasaǵan jumys saparyn elder arasyndaǵy yntymaqtastyqty jolǵa qoıý múmkindigi retinde baǵalaıtynyn atap ótti.