BUU Turaqty úılestirýshisi Aral halqymen kezdespekshi
ASTANA. KAZINFORM – Birikken Ulttar uıymynyń Qazaqstandaǵy Turaqty úılestirýshisi Sarangoo Radnaaragchaa Kazinform agenttigine bergen eksklıýzıvti suhbatynda Ortalyq Azııadaǵy ekologııalyq yntymaqtastyqtyń mańyzy týraly paıymdaryn aıtty.
- Qazaqstanda BUU Turaqty úılestirýshisi retinde qandaı irgeli jumystarǵa atsalysyp jatyrsyz? Áńgimemizdi osydan bastasaq...
- Bul laýazymda jumys isteı bastaǵanyma eki aı boldy. Alǵashqy eki aı óte qarqyndy jumystarǵa toly boldy. Ózderińiz biletindeı, BUU Bas hatshysy Almatyǵa bardy. Osy ýaqyt ishinde men de eki óńirge bardym.
Birinshi sapar Qyzylordada ótti, onda ulttyq ýrbanıstıka forýmyna qatystym. Ekinshi sapar Aqtaýda kelesi jyly ótetin óńirlik ekologııalyq sammıtke daıyndyqqa arnaldy. Daıyndyq aıasynda Ortalyq Azııa elderi qorshaǵan ortany qorǵaý mınıstrleriniń keńesine qatystym. Kelesi aptada Dúnıejúzilik Densaýlyq Saqtaý Uıymyndaǵy áriptesterimmen birge Qyzylorda oblysynyń Aral aımaǵyna klımattyq ózgerister men ekologııalyq daǵdarystyń jergilikti halyq densaýlyǵyna qalaı áser etkenin óz kózimmen kórý úshin sapar jasaımyn.
- Qazaqstan Aral daǵdarysynan bastap ónerkásip qaldyqtaryn kádege jaratýǵa deıingi kúrdeli ekologııalyq problemalarǵa tap bolyp otyr. BUU men Qazaqstannyń ekologııalyq yntymaqtastyǵynda qandaı baǵyttardy basym dep sanaısyz?
- Meniń oıymsha, sý resýrstaryn basqarý basym mindet bolyp qala beredi. Qazaqstan qazirdiń ózinde sý tapshylyǵyna tap bolyp otyr. Ónerkásip qaldyqtaryn kádege jaratý da mańyzdy másele.
- Siz transshekaralyq yntymaq jónindegi sarapshysyz. Ortalyq Azııa elderi qandaı ekologııalyq syn-qaterlerdi birlesip eńserý kerek dep olaısyz?
- Shynynda da, ekologııalyq problemalar shekara tanymaıdy. Sý tapshylyǵy da, aýanyń lastanýy da sondaı. Bıoalýandyqty qorǵaý máseleleri, atap aıtqanda, janýarlardyń kóshi-qony ózara úılestirýdi qajet etedi.
Jaqynda ótken SDG forýmynda zertteýshilerdiń biri muzdyqtardyń erýin jahandyq jylyný protsesi ǵana emes, Aral teńiziniń tabanynan ushqan tuzdy shańdar da jyldamdatyp jatqanyn aıtty. Mundaı problemany Ortalyq Azııa elderi birlesip ári turaqty aınalysý arqyly ǵana sheshe alady.
- BUU Qazaqstannyń «jasyl» ekonomıkaǵa kóshýine qalaı kómektesedi?
- Elde BUU-nyń 27 agenttigi jumys isteıdi. Olardyń árqaısysynda óz salasy boıynsha tehnıkalyq saraptama bar. Bul bilimdi memlekettik organdar jumysyna paıdalana alady.
Mysaly, Qazaqstan 2060 jylǵa qaraı kómirtegi beıtaraptyǵyna qol jetkizý strategııasyn bekitti. Sondaı-aq, «jasyl» ekonomıka, sý resýrstary sııaqty biz tehnıkalyq qoldaý kórsetetin basqa da baǵyttardy strategııasyna engizgen.
Ekinshiden, BUU óńirlerde pılottyq bastamalardy iske asyryp jatyr. Keıin bul jobalar ulttyq deńgeıde masshtabtalýy múmkin.
Úshinshiden, biz BUU qurylymdary basqaratyn kópjaqty kelisimderde bekitilgen halyqaralyq normalar men standarttardy engizýge yqpal etemiz.
Jaqynda biz BUU-nyń Turaqty damý jónindegi yntymaqtastyǵynyń negizdemelik baǵdarlamasyna qol qoıdyq. Bul – Qazaqstan Úkimeti men BUU-nyń eldegi agenttikteri arasyndaǵy ózara is-qımyldyń bes jyldyq jospary.
Jýyqta, bálkim qazan aıynda bolar, osy baǵdarlamany iske qosamyz. Bul shara Birikken Ulttar Uıymynyń 80 jyldyǵyna dóp kelip otyr.
- Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev bıylǵy Joldaýynda eldi damytý saıasatynda jasandy ıntellekt jáne tsıfrlandyrýǵa basymdyq beriletinin aıtty. BUU bul baǵytta qandaı ról atqara alady?
- Keıingi bes jylda BUU úshin de tsıfrlandyrý men JI basym baǵytqa aınaldy. «BUU 2.0» tujyrymdamasynyń ózeginde de tsıfrlyq tehnologııalar men sapaly derekter jatyr.
Prezıdent atap ótkendeı, kıberqaýipsizdik táýekelderin de eskerý qajet. Jasandy ıntellekt bilim berý men ekologııa salasynyń damýyn jedeldete alady. Biraq ony engizý tıisti qaýipsizdik sharalarymen qatar júrý kerek.