BUU: Pandemııadan keıin túrmedegi adamdar sany qaıta kóbeıdi

ASTANA. KAZINFORM — COVID-19 pandemııasy kezinde qysqa merzimdi tómendeýden keıin álem boıynsha túrmelerde otyrǵan adamdar sany qaıta kóbeıip jatyr, dep habarlaıdy Birikken Ulttar uıymynyń baspasóz qyzmeti.

Bul týraly BUU Esirtki jáne qylmys jónindegi basqarmasynyń jańa baıandamasynda aıtylǵan. Onda álemdegi túrmelerdiń qazirgi jaǵdaıyna qatysty sońǵy statıstıkalyq derekterdiń jan-jaqty jahandyq sholýy berilgen.

BUU derekterine sáıkes, 181 eldiń 60%-dan astamy penıtentsıarlyq júıesin 100% jáne odan da kóp mólsherde paıdalanyp otyr. Árbir tórtinshi elde túrmeler 150%-dan astam toly.

Túrmelerdiń shamadan tys tolýy tamaqtaný sapasyna, gıgıena men medıtsınalyq qyzmetke, ınfektsııalyq aýrýlardyń taralýyna, osal toptarǵa kórsetiletin kómektiń deńgeıine, jazasyn óteýshilerdiń fızıkalyq jáne psıhıkalyq densaýlyǵyna, sondaı-aq áleýmettik jáne bilim berý baǵdarlamalaryna qoljetimdilikke keri áser etedi. Artyq júkteme qaqtyǵystar týdyryp, zorlyq-zombylyqty kúsheıtedi, túrme ınfraqurylymyn kúıretedi jáne qaýipsizdik pen basqarý turǵysynan úlken qıyndyqtar týǵyzady.

Baıandama avtorlary túrmelerdiń artyq tolý máselesin penıtentsıarlyq júıeler úshin basym baǵytqa aınaldyrý qajet degen qorytyndyǵa kelgen.

Álemde qamaýda otyrǵandardyń úshten birine jýyǵy — úkim shyqpaǵandar

Álem boıynsha aldyn ala qamaýda otyrǵan adamdardyń sany 3,7 mıllıonnan asady. Bul — túrmede otyrǵandardyń jalpy sanynyń shamamen 30 paıyzy. Úkim shyqpaǵan adamdardyń eń joǵary úlesi 2023 jyly Afrıka men Muhıt elderinde tirkelgen — árqaısysynda 37%. Al eń tómen kórsetkish Eýropada — 19%.

Eń kúrdeli jaǵdaı Ońtústik Azııada baıqalady. Munda qamaýǵa alynǵandardyń 64 paıyzyna sot úkimi shyqpaǵan. Bul kórsetkish jyldan jylǵa artyp keledi.

Álem boıynsha úkim shyqpaǵan tutqyndar arasynda erler men áıelderdiń úlesinde aıtarlyqtaı aıyrmashylyq bolmasa da, Afrıka men Muhıt elderi sııaqty keıbir óńirde aldyn ala qamaýda otyrǵan áıelderdiń úlesi jahandyq kórsetkishten joǵary.

Túrmedegi ólim-jitimniń kópshiliginiń aldyn alýǵa bolady

Eseptilik usynǵan derlik barlyq elde sottalǵandar arasyndaǵy qasaqana kisi óltirý deńgeıi jalpy halyqpen salystyrǵanda áldeqaıda joǵary. Soltústik jáne Ońtústik Amerıka elderi tutqyndar arasyndaǵy qasaqana adam óltirýden bolatyn ólim-jitim deńgeıiniń óte joǵary ekenin habarlady — ár 100 myń tutqynǵa shaqqanda 17,4 adam. Eýropa elderinde bul kórsetkish edáýir tómen — ár 100 myń tutqynǵa shaqqanda 2 kisi óltirý deregi tirkelgen.

2023 jyly álem boıynsha ár 100 myń sottalǵannyń 32,9-y óz-ózine qol jumsaǵan. Bul — jalpy halyq arasyndaǵy óz-ózine qol jumsaý deńgeıinen úsh eseden astam joǵary.

Baıandama avtorlarynyń aıtýynsha, qamaýdaǵylar arasyndaǵy ólim-jitimniń kópshiligi aldyn alýǵa bolatyn jaǵdaılar.

Qoǵamǵa qaıta beıimdelý jazasyn ótep shyqqandarǵa qolaıly ortany qajet etedi

Baıandamada aıtylǵandaı, sottalǵandardy ońaltý jáne qoǵamǵa qaıta beıimdeý — qylmystyq-atqarý júıesiniń ajyramas mindeti. Tájirıbe kórsetkendeı, tabysty ońaltý tek túrme ákimshiliginiń is-áreketine ǵana emes, sonymen qatar túrmedegi jalpy ahýalǵa baılanysty. Іshki ortada qurmet pen adamgershilikke negizdelgen qarym-qatynas jazasyn ótep jatqan adamnyń jeke tulǵa retinde ózgerýine qolaıly jaǵdaı jasaıdy.

Baıandama avtorlarynyń pikirinshe, túrmedegi ońaltý bastamalaryna syrtqy qolaıly memlekettik saıasat ta serik bolýy kerek. Atap aıtqanda, túrmeden keıin jumysqa ornalasýǵa kedergilerdi joıý jáne buryn sottalǵan adamdarǵa degen kózqarasty azaıtý mańyzdy.

Buǵan deıin Aýstralııada túrmedegi adamdar sany rekordtyq deńgeıge jetkenin jazǵanbyz.