BUU: Gaza 70 jyldyq damý jolynan aıyryldy
ASTANA. KAZINFORM – Palestına tarıhtaǵy eń tereń ekonomıkalyq daǵdarysty bastan keshirip jatyr — Gaza ekonomıkasy quldyrady. BUU Saýda jáne damý jónindegi konferentsııasynyń (ıÝNKTAD) jańa esebinde anklavtaǵy JІÓ-niń tómendeýi «buryn-sońdy bolmaǵan jáne apatty» delingen.
ıÝNKTAD bas hatshysynyń orynbasary Pedro Manýel Moreno okkýpatsııalanǵan Palestına aýmaǵynyń 2025 jylǵa arnalǵan ekonomıkalyq boljamy týraly esebin usyna otyryp, jyldar boıy qozǵalysqa qoıylǵan shekteýler áskerı áreketterdiń áserimen birge «ondaǵan jyldar boıy júrgizilgen progresti joqqa shyǵaryp», Gaza men Batys jaǵalaýyn qırandyǵa aınaldyrǵanyn atap ótti.
- Búgin biz kórip otyrǵan jaǵdaı óte alańdatarlyq. Gaza tarıhtaǵy eń jyldam jáne joıqyn ekonomıkalyq quldyraýdy bastan keship otyr, - dedi ol.
Gazanyń JІÓ 83 paıyzǵa tómendedi
ıÝNKTAD málimetinshe, Gazanyń JІÓ 2024 jyly aldyńǵy jylmen salystyrǵanda 83 paıyzǵa qysqardy, al jan basyna shaqqandaǵy JІÓ jylyna 161 dollarǵa deıin tómendedi – bul táýligine 50 tsentten az, bul álemdegi eń tómengi kórsetkishterdiń biri. Sektor ekonomıkasy 2022 jylǵy deńgeıdiń tek 13 paıyzyn qurap otyr.
ıÝNKTAD-tyń Palestına halqyn qoldaý jónindegi baǵdarlamasynyń úılestirýshisi, aǵa ekonomıst Mýtasım Elagraa daǵdarystyń jeti onjyldyq damýdy is júzinde joıǵanyn atap ótti.
- Gaza ekonomıkasy 2022 jyldan beri óz qunynyń 87 paıyzyn joǵaltty. Jan basyna shaqqandaǵy JІÓ 22 jyl burynǵy deńgeıge oraldy. Bul sońǵy onjyldyqtarda tirkelgen eń aýyr ekonomıkalyq daǵdarys, - dep atap ótti ol.
Ekonomısttiń aıtýynsha, jumyssyzdyq jalpy alǵanda 50 paıyzǵa, al Gazada 80 paıyzdan asty.
Batys jaǵalaýy da tereń quldyraýdy bastan keshirip otyr
Batys jaǵalaýy tarıhtaǵy eń eleýli ekonomıkalyq quldyraýǵa tap boldy: JІÓ 2024 jyly 17 paıyzǵa, al jan basyna shaqqandaǵy tabys shamamen 19 paıyzǵa tómendedi.
ıÝNKTAD baǵalaýynsha, turaqsyzdyqtyń artýy, qozǵalysqa shekteýlerdiń kúsheıýi, qonystardyń keńeıýi jáne Batys jaǵalaýdaǵy jerdiń 60 paıyzyna qol jetkize almaý «ondaǵan jyldar boıy ekonomıkalyq ósimdi tejep», odan ári qalpyna kelýdi aıtarlyqtaı shektep otyr.
Moreno Palestınanyń qarjylyq jaǵdaıy «tarıhtaǵy eń nashar» ekenin atap ótti. Jaǵdaıǵa kiristerdiń qysqarýy jáne salyq túsimderiniń úshten ekisinen astamyn quraıtyn fıskaldyq transfertterdiń toqtatylýy áser etip otyr.
Bilim berý júıesi kúıredi
Baıandamada Gazadaǵy barlyq mektep pen ýnıversıtetterdiń qıraýy balalardy bilim alý múmkindiginen aıyrǵany aıtylǵan. Sarapshylardyń atap ótýinshe, bul áreketterdiń saldary urpaqtan-urpaqqa seziletin bolady.
Elagraanyń aıtýynsha, «bilim berý júıesi, daǵdylardy damytý jáne adamı kapıtaldyń barlyq negizi joıyldy».
- Gaza 70 jyldyq damýyn joǵaltty, - dedi ol.
Aýyl sharýashylyǵy jerleriniń 86%-y zaqymdaldy
UNCTAD málimetinshe, Gazanyń aýyl sharýashylyǵy «qatty kúızeliske ushyrady». UNCTAD bas hatshysy Rebeka Grınspannyń aıtýynsha, aýyl sharýashylyǵy jerleriniń 86%-y zaqymdalǵan, sý uńǵymalarynyń 83%-y qıraǵan jáne jylyjaılardyń 71%-y zaqymdalǵan. Eginshilikke jerdiń tek 1,5%-y ǵana jaramdy bolyp otyr.
Qalpyna keltirý úshin 70 mlrd dollar qajet bolady
BUU, EO jáne Dúnıejúzilik banktiń birlesken baǵalaýynsha, Gazany qalpyna keltirý úshin 70 mlrd dollardan astam qarajat qajet.
Qırandylardy tazartý 22 jylǵa, al jarylmaǵan oq-dárilerdi tazartý 10 jylǵa deıin sozylýy múmkin. Moreno 2025 jyldyń qazan aıynda qol jetkizilgen atysty toqtatý týraly kelisimdi sóz etip, alaıda kómek qazirden bastap kelýi kerek ekenin atap ótti.
- Gýmanıtarlyq kómek qazirdiń ózinde qajet. Ekonomıkany turaqtandyrý jáne qalpyna keltirýdi bastaý úshin uzaq merzimdi bitim qajet, - dedi ol.
Elagraa damý tek gýmanıtarlyq kómektiń erkin kirýi arqyly ǵana múmkin bolatynyn qosyp ótti. Ol sońǵy oqıǵalardy «oń» dep sıpattady, biraq olardyń tym baıaý damyp kele jatqanyn atap ótti.
Buǵan deıin Gaza sektoryn qalpyna keltirýge ondaǵan jyldar qajet bolýy múmkin ekenin jazǵan edik. Qalpyna keltirý jumystary qarjylandyrý kólemine baılanysty bolmaq.