BUU esebi: 2024 jyly álem halqynyń 8,2%-y ashtyq zardabyn bastan ótkerdi

ASTANA. KAZINFORM — 2024 jyly álem halqynyń shamamen 8,2%-y nemese 673 mıllıonǵa jýyq adam ashtyqpen betpe-bet kelgen. Bul kórsetkish 2023 jylǵy 8,5%-dan jáne 2022 jylǵy 8,7%-dan tómen, dep jazdy AZERTADJ.

Alaıda, BUU-nyń bes mamandandyrylǵan mekemesi jarııalaǵan «Álemdegi azyq-túlik qaýipsizdigi men tamaqtanýdyń jaı-kúıi» (SOFI 2025) baıandamasyna sáıkes, ártúrli aımaqtarda ilgerileý birkelki bolmaǵan – ásirese Afrıkanyń kóptegen sýbóńirleri men Batys Azııada ashtyq aýqymy arta túsken.

AZERTADJ agenttiginiń habarlaýynsha, SOFI 2025 esebi BUU Azyq-túlik júıeleri sammıtiniń qorytyndylaý is-sharasynda usynylyp, 2024 jyly ashtyqtan 638-den 720 mıllıonǵa deıin adam zardap shekkenin kórsetti. Eger naqty baǵalaýdy (673 mln) negizge alsaq, bul 2023 jylmen salystyrǵanda 15 mln adamǵa, al 2022 jylmen salystyrǵanda 22 mln adamǵa az.

Bul oń ózgeris bolǵanymen, kórsetkishter pandemııaǵa deıingi deńgeıden áldeqaıda joǵary. Sońǵy jyldardaǵy joǵary azyq-túlik ınflıatsııasy azyq-túlik qaýipsizdiginiń baıaý qalpyna kelýine áser etken negizgi faktorlardyń biri boldy.

Azııa men Latyn Amerıkasynda jaǵdaı jaqsardy:

Azııada jetkiliksiz tamaqtaný deńgeıi 2022 jylǵy 7,9%-dan 2024 jyly 6,7%-ǵa (323 mln adam) deıin tómendedi. Latyn Amerıkasy men Karıb basseıninde 2020 jyly bul kórsetkish 6,1% bolsa, 2024 jyly 5,1%-ǵa (34 mln adam) deıin azaıdy.

Afrıka men Batys Azııada kerisinshe tendentsııa baıqalady:

Bul óńirlerde, ásirese uzaqqa sozylǵan azyq-túlik daǵdarysyna ushyraǵan elderde ashtyq deńgeıi turaqty túrde ósip keledi. Afrıkada 2024 jyly halyqtyń 20%-dan astamy nemese 307 mln adam, al Batys Azııada – 12,7% nemese 39 mln-nan astam adam ashtyqpen betpe-kelgen.

2030 jylǵa boljam

Boljam boıynsha, 2030 jyly 512 mıllıon adam sozylmaly jetkiliksiz tamaqtanýǵa ushyraýy múmkin. Olardyń 60%-ǵa jýyǵy Afrıkada turatyn bolady. Bul – Turaqty damý maqsaty 2 («Ashtyqty joıý») qol jetkizý úshin zor kúsh-jigerdi talap etedi, – dep málimdedi BUU Azyq-túlik jáne aýyl sharýashylyǵy uıymy (FAO), Aýyl sharýashylyǵyn damytý jónindegi halyqaralyq qor (MFSR), BUU Balalar qory (ıÝNISEF), Búkilálemdik azyq-túlik baǵdarlamasy (WFP) jáne Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDU).

Ǵalamdyq tamaqtaný maqsattarynyń oryndalýyn baqylaý

2024 jyly ortasha nemese aýyr azyq-túlik qaýipsizdiginiń joqtyǵy 2023 jylmen salystyrǵanda 28,4%-dan 28,0%-ǵa deıin azaıǵan. Bul shamamen 2,3 mıllıard adam. Bul kórsetkish 2019 jylmen salystyrǵanda 335 mln-ǵa jáne 2015 jylmen salystyrǵanda 683 mln-ǵa artyq.

Balalardyń tamaqtaný máselesi

5 jasqa deıingi balalar arasynda boı ósýiniń tejelýi 2012 jylǵy 26,4%-dan 2024 jyly 23,2%-ǵa deıin azaıdy.

Artyq salmaq pen jedel aryqtaý boıynsha aıtarlyqtaı ózgerister baıqalmady:

• artyq salmaq 2012 jyly – 5,3%, 2024 jyly – 5,5%;

• jedel aryqtaý – tıisinshe 7,4% jáne 6,6%.

Ana sútimen qorektendirý

6 aıǵa deıingi balalar arasynda tek emshek sútimen qorektený kórsetkishi 2012 jylǵy 37%-dan 2023 jyly 47,8%-ǵa deıin ósken.

Eresekterdegi semizdik

Eresek adamdarda semizdik 2012 jylǵy 12,1%-dan 2022 jyly 15,8%-ǵa deıin ósken.

Áıelderdegi anemııa (qan azdyq)

15–49 jas aralyǵyndaǵy áıelderde anemııa 2012 jyly 27,6% bolsa, 2023 jyly 30,7%-ǵa jetken.

Tamaqtaný sapasy

6–23 aı aralyǵyndaǵy balalardyń úshten biriniń jáne 15–49 jas aralyǵyndaǵy áıelderdiń úshten ekisiniń ratsıony mınımaldy ártúrlilik talaptaryna saı keledi.

Azyq-túlik ınflıatsııasy

SOFI 2025 esebinde 2021–2023 jyldardaǵy azyq-túlik baǵasynyń kúrt ósý sebepteri qarastyrylady. Bul baǵanyń ósýine COVID-19 pandemııasyna jaýap retinde elderdiń qabyldaǵan sharalary, Ýkraınadaǵy soǵys jáne aýa raıynyń tótenshe qubylystary sebep bolǵan.

Inflıatsııanyń áseri

2020 jyldan beri azyq-túlik ınflıatsııasy jalpy ınflıatsııadan joǵary. Eń úlken aıyrmashylyq 2023 jyldyń qańtarynda tirkelgen – azyq-túlik ınflıatsııasy 13,6%, al jalpy ınflıatsııa – 8,5%.

Tómen tabysty elder kóbirek zardap shekti

2023 jyldyń mamyrynda bul elderde azyq-túlik ınflıatsııasy 30%-ǵa jetken.

Saý ratsıonǵa qoljetimdilik

2019 jyly 2,76 mlrd adamǵa, 2024 jyly 2,60 mlrd adamǵa saý ratsıon qoljetimdi bolmaǵan. Alaıda, ózgerister birkelki emes:

• Tómen tabysty elderde 2019 jyly 464 mln, 2024 jyly – 545 mln adam

• Ortasha tabysty elderdiń tómengi toby (Úndistannan basqa) – 791 mln-nan 869 mln-ǵa deıin ósken.

Usynystar

Baıandamada azyq-túlik ınflıatsııasymen kúres úshin kelesi sharalar usynylady:

• Áleýmettik qorǵanys baǵdarlamalaryn qamtıtyn ýaqytsha jáne maqsatty bıýdjettik sharalar

• Ashyq jáne shynaıy aqsha-kredıt saıasaty

• AÓK-ti damytýǵa baǵyttalǵan zertteýler men ınfraqurylymǵa strategııalyq ınvestıtsııalar

Eske sala keteıik, buǵan deıin BUU Nıgerııada 600 myńnan astam bala ashtyqtan ólip ketýi múmkin ekenin málimdegen edi.

27 sháldedegi kórsetkish boıynsha Gaza sektorynda ashtyqtan qaıtys bolǵandar sany 127 adamǵa jetti.

Al 2050 jyly taǵy 80 mln adam ashtyqtan zardap shegedi boljanǵan bolatyn.