Búrkitbaı Aıaǵan: Básekege qabiletti ult bolmasaq, kóshten qalamyz

ASTANA. QazAqparat - Belgili tarıhshy, Memleket tarıhy ınstıtýtynyń dırektory, professor Búrkitbaı Aıaǵan Elbasynyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty maqalasyna oraı óz pikirin bildirip, maqalada Qazaqstan halqy úshin óte mańyzdy máseleler qamtylǵanyn, salmaǵy jaǵynan joldaýǵa teń ekenin aıtty.

Tarıhshynyń aıtýynsha, bolashaqqa nyq qadam basý úshin ótken kúnderden sabaq alý kerek. 1917 jyly Lenın basqarǵan bolshevıkter partııasynyń revolıýtsııasy aldyna kóptegen maqsattar qoıdy. Kommýnıstik qoǵam quramyz dedi, qura almady. Tapsyz qoǵam, áleýmettik teńdik bolady dedi  bolmady. Adam quqyqtary taptaldy. Mıllıondaǵan adam ajal qushty. «Kompartııanyń 22-sezinde Hrýşev 1980-jyldary kommýnızmge aıaq basamyz dedi. Biraq, sekseninshi jyldary kommýnızmniń elesi de bolǵan joq. ıAǵnı, bolshevıkter partııasy aldyna qoıǵan maqsattardyń bireýine de jete almady. Sondyqtan, Elbasy óz maqalasynda revolıýtsııalyq emes, evolıýtsııalyq jolmen damý kerektigin usyndy. Tóńkerispen emes, kúndelikti bilimdi jetildirý, jumysta tabystarǵa jetý, ǵylymdy damytý arqyly ózimizge tıimdi joldardy taýyp, qoǵamdy ilgeriletý qajet», - dedi B.Aıaǵan.

Sondaı-aq, tarıhshy Elbasy maqalasynda aıtylǵan básekege qabiletti qoǵam tárbıeleýge erekshe nazar aýdardy: «Básekege qabiletti elder degende oıymyzǵa birden Germanııa, Japonııa, Amerıka Qurama Shtattary keledi. Biz de sol halyqtar sekildi básekege qabiletti bolmasaq, kóshten qalamyz.  Esterińizde bolsa, 1830 jyldary sadaqpen, bilte myltyǵy bar Kenesary han jasaǵy zeńbiregi bar orys áskerinen jeńildi. Sol sebepti, jańa zamanda, jańa ozyq tehnologııalardy ıgeretin ulttardyń biri bolýymyz kerek», - dedi Búrkitbaı Ǵelmanuly.

B.Aıaǵan maqalada kórsetilgen týǵan jer jobasyna da qatysty oıyn bildirip, óz ómirinen mysaldar keltirdi: «Buryn patrıotızm degende jalań sózderge jol beretin edik. Elbasynyń maqalasy týǵan jerge degen yqylasty týǵan ólkege, óziń oqyǵan mektepke, ýnıversıtetke járdem berý sekildi naqty istermen kórsetýdi kózdeıdi. Týǵan jer jobasy tek qaltaly azamattarǵa ǵana emes, árbir adamǵa arnalǵan. Ár azamat óziniń týyp-ósken jerine kóńil aýdaryp, kómek berse, bir ǵanıbet bolar edi. Sonymen birge, bul joba qazaq jerinde týǵan ózge ult ókilderine de qatysty. Máselen, Germanııa men Polshaǵa kóship ketken nemis, polıak synyptastarym elge kelgen saıyn mektepke qoldaý kórsetip, aýylymyzǵa járdemdesip ketedi. Mine, osylaı qazaq jerinde týǵan Qazaqstan azamaty týǵan ólkesin esten shyǵarmaýy tıis».

Sonymen birge, B.Aıaǵan latyn grafıkasynyń qazaq tiline jaqynyraq ekenin, ózgeristerden qoryqpaý kerek dep keńes berdi.

«Ǵalymdar kırılıtsa men qazaq tilin aýystyrǵanda q, ǵ, ú sekildi jeti árip qamtylmaıdy. Al  latyn grafıkasynda eki árip qana sáıkes kelmeıdi. Tipti, latyn jazýynda «ó», «q», «ǵ» áripteri bar. Bul arada kırılıtsada jazylǵan qazaqtyń mol murasy oqylmaı qalady dep qaýiptenetinder bar. Ózgeristen qoryqpaý qajet. Qazirgi tehnıkanyń mol múmkindikterin paıdalana otyryp, barlyq ádebıetti aýdarýǵa  bolady», - dedi tarıhshy Búrkitbaı Aıaǵan.