Býrabaıdaǵy Tabıǵat murajaıyna jyl basynan beri 70 myńnan astam týrıst keldi
Býrabaı týrıster úshin tartymdy aımaq. Tabıǵaty tamyljyǵan kýrortty ólkeniń maqtanyshy – «Vızıt» ortalyǵynda ornalasqan Tabıǵat murajaıy. Eki júzge jýyq jádiger saqtalǵan murajaıdy jyl basynan beri 70132 adam kelip kórgen, dep habarlaıdy Kazinform tilshisi.
Murajaı mamany Maral Sádýaqasovanyń aıtýynsha, mádenıet oshaǵy 1960 jyly «Býrabaı» memlekettik ulttyq tabıǵı saıabaǵynyń bazasynda sol kezdegi Borovskoı orman sharýashylyǵy dırektory Nıkolaı Cherepanovtyń bastamasymen ashylǵan. Bastaqyda jupyny ǵana, biren-saran janýar men qustyń tulyby bolǵan. Keıin 1963 jyly qalpynan keltirilgen ormanshylardyń úıi - ekiqabatty aǵash ǵımarattyń ishine ornalastyrylady. 1976 jyly murajaı buryshy ashylyp, jumysyn bastaıdy. Qazir kezde murajaı aýmaǵy 5,6 gektardy quraıdy, onyń teń jartysyn orman alyp jatyr.
Tabıǵat murajaıy mıneralogııa, qylqan japyraqty ormandar, sýly-batpaqty jerler jáne japyraqty ormandar men dala tárizdi tórt zaldan turady. Qazirgi ýaqytta murajaı zamanaýı ınstallıatsııada usynylǵan tastardyń, ósimdikterdiń, sańyraýqulaqtardyń, qustardyń jáne janýarlardyń barlyq eksponattarymen tolyqtyrylǵan. Munda qaraǵaı ormandaryn mekendeıtin qustar men janýarlar týraly aqparat alýǵa bolady. Qazirgi ýaqytta ulttyq parktiń aýmaǵyn 200-den astam qustar men jyrtqysh ańdar mekendeıdi eken.
Sonymen qatar, Býrabaıda jeti júzden astam ósimdik ósedi. Olardyń qyryqtan astam túri adam aǵzasyna, sonyń ishinde júrek-qan tamyrlary, búırek, ót, baýyr, tynys joldary jáne taǵy basqa aýrý túrleri úshin taptyrmas em. Olardyń ishinde 15-i Qyzyl kitapqa engizilgen sırek ósimdikter.
Tarıhpen tildeskiń kelse mýzeıge bar degen támsil bar. Shynynda da, ótkenge kóz júgirtip, búginnen sabaq alý úshin jaýhar jádigerler qoıylǵan mekenniń orny bólek. Tabıǵat murajaıy Býrabaı kýrortty aımaǵynyń vızıt kartasy bolyp tabylady. Osy murajaıda bolǵandar ulttyq saıabaqtyń janýarlar álemi men ósimdikter álemi, tabıǵatty qorǵaý boıynsha qabyldanatyn is-sharalar men Qazaqstan Respýblıkasynyń Qyzyl kitabyna engizilgen janýarlar jaıyndaǵy tolyq málimetti bile alady.
– Tabıǵat murajaıynda 175-ke jýyq jádiger saqtalǵan. Ótken jyly murajaıǵa barlyǵy 77500 adam kelse, bıylǵy jyldyń toǵyz aıynda bul kórsetkish 70132 adamdy qurady, - deıdi murajaı mamany Maral Sádýaqasova.
Adamzatty tabıǵatpen jaqyndaý, sonymen qatar tabıǵatty qorǵaý boıynsha is-sharalardy nasıhattaý murajaı ekspozıtsııasynyń ıdeıasy bolyp tabylady. Murajaı toptamasynda ǵylymı jáne tanymdyq qundylyqqa ıe bolatyn biregeı eksponattar jınalǵan.
«Býrabaı damý» jaýapkershiligi shekteýli seriktestigi mamandarynyń málimetinshe, murajaıdyń úsh kórmelik zaldarynda aımaqtyń janýarlar álemi kórsetilgen: sútqorektiler, qustar, jándikter, jalpy 1 500 eksponat bar.
Birinshi zalda aýmaqtyń dalasy men ormandarda janýarlar tulyptary kórsetilgen, osynda jándikterdiń úlken toptamasy ornalasqan.
Ekinshi zal kelýshilerdi janýarlar áleminiń qustarymen tanystyrady, osynda sýda júzetinderdiń 32 túri men shabyndyq qustardyń 19 túri kórsetilgen. Barlyq tulyptardy joǵary bilimdi taksıdermıst sheberler jasaǵan, olar janýarlar men qustardyń tabıǵı ómirinen alynǵan kórinisterge uqsas tabıǵı qalypta jasalǵan.
Úshinshi zal aımaq janýarlar álemine arnalǵan, murajaı stenderinde gerbarıı, tuqym toptamasy ornalasqan, aǵashtar kórnekti kórsetilgen.
Jádigerlerdiń arasynda aıý, sileýsin, búrkit, úki, aqqý, kókqutan tárizdi jaýnarlarlar men qustardyń tulyby qundy bolyp tabylady.
Jeke ekspozıtsııa Ekinshi dúnıejúzilik soǵys jyldary Býrabaıda ómir súrgen jáne jumys istegen ataqty ǵalymdar men akademıkter jaıynda aıtady, osynda jeke zattar, kitaptar, qujattar jáne fotomaterıaldar kórsetilgen.
Murajaı ǵımaratynda qazirgi kezdiń ınfraqurylymy bar, kelýshiler kafe, ınternet-ortalyǵynyń, konferents-zalynyń qyzmetin paıdalana alady. Osy jerde ulttyq saıabaqtyń baı tabıǵatyna arnalǵan lektsııalar men sholý ekskýrsııalar únemi ótkiziledi.
«Tabıǵat murajaıy» aýmaǵynda arnaıy haıýanattar baǵy ashylǵan, onda tabıǵat jaǵdaıyna uqsas keń torly jaılarda túıe, buǵy, ponı, elik, sýyr, borsyq, qaban tárizdi janýarlar meken etedi. Jeke torly jaılarda túıequs, taýys, aqqý, úırek, qaz, tyrna tárizdi qustardy kórýge bolady. Haıýanattar baǵynda aıý, qasqyr, túlki tárizdi jyrtqysh ańdar da bar.
Sonymen birge bul haıýanattar baǵy túrli jaǵdaılarǵa tap bolǵan ań-qustardyń ýaqytsha panalaıtyn mekeni bolyp tabylady. Qazirgi kezde munda júzge jýyq janýarlar men qustardyń 40 túri bar. Olar tabıǵı ortasyna jiberilmes buryn aldymen osynda beıimdeledi.
Aıta ketsek, budan buryn Býrabaı ulttyq parkinde qanaty qaıyrylyp, usha almaı qalǵan qyrǵı qutqarylǵanyn jazǵan edik.
