Bul saılaýǵa úmitkerlerdiń eń kóp ótinish berýi azamattardyń saıası belsendiligin bildiredi - QR OSK múshesi M.Sársembaev
- Marat Ald a ńǵoruly, e ste bolsa, halyqaralyq baıqaýshylar 2011 jylǵy Prezıdent saılaýynda Elbasy N.Nazarbaevqa naqty balamaly tańdaý bolmaǵandyǵyn aıtqan edi. Osy saılaýda jaǵdaı qalaı bolmaq? N.Nazarbaevqa báseke jasaı alatyn laıyqty kandıdattar bar ma?
- Konstıtýtsııaǵa baılanysty árbir azamat saılaýǵa jáne saılanýǵa quqyly. Usynylǵan kandıdattar arasynda saılaý báıgesinde básekelestik kúres kórsete alatyn laıyqty, ataqty tulǵalar bar. Mysaly, Qazaqstannyń Kommýnıstik halyqtyq partııasy kezekten tys prezıdent saılaýyna óz kandıdaty retinde partııanyń ortalyq komıtetiniń hatshysy Turǵyn Syzdyqovty usyndy jáne osy partııanyń sezi onyń kandıdatýrasyna biraýyzdan daýys berdi. Aıtarlyqtaı salıqaly partııanyń hatshysy, respýblıkada óziniń saılaýshylar toby bar T.Syzdyqov, meniń oıymsha, aldaǵy saılaýda laıyqty kandıdat bola alady.
Odan bólek, Prezıdenttikke kandıdattar arasynda lıngvıstıkalyq emtıhandy sátti tapsyrǵan áıel - Qoıshıeva Lımana «Rýhanı qoǵam álemi» qoǵamdyq qorynyń prezıdenti. Ony da jaqtaýshylar bolatynyna senimdimin. Meniń oıymsha, Qazaqstan Respýblıkasy Kásipodaqtar federatsııasynyń tóraǵasy Ábilǵazy Qusaıynov ta laıyqty kandıdat.
Osy saılaýda usynýshylardyń asa kóptigin atap ótkim keledi. Bul halyqtyń azamattyq belsendiligin, daýys berý men saılanýǵa óz erkin bildirýin kórsetedi. 2 naýryzdan 15 naýryzǵa deıin Ortsaılaýkomǵa kandıdattyqqa usyný týraly 27 ótinish kelip tústi (25 - ózin-ózi usyný, 2-eýi saıası partııadan). Óz kezeginde, Ortsaılaýkom saılaýdy uıymdastyrý jáne ótkizýmen tikeleı aınalysatyn organ retinde kandıdattarǵa barlyq jaǵdaıdy jasaıdy jáne olardyń saılaý qyzmetin yntalandyrady.
- Birqatar kandıdatty tirkeýden bas tartylǵany belgili. Tipti, olardyń keıbiri lıngvıstıkalyq komıssııanyń sheshimine óz narazylyqtaryn bildirgen bolatyn. Siz bul jaıynda ne aıtar edińiz?
- Kandıdattardy tirkeýden kelesi sebepter boıynsha bas tartyldy: zańnamamen talap etilgen jasqa tolmady, memlekettik tildi erkin meńgermegen, lıngvıstıkalyq komıssııanyń májilisine kelmedi nemese kandıdatýrasyn óz erkimen alyp tastady. Lıngvıstıkalyq komıssııanyń jumysyna tolyqtaı toqtalyp ótsem. 8 kandıdatqa lıngvıstıkalyq komıssııanyń sheshimimen Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenttigine kandıdattyń memlekettik tildi erkin meńgermegendigi úshin tirkeýden bas tartyldy. Bul kóptegen kandıdattardyń memlekettik tildi zańnamamen anyqtalatyn deńgeıde meńgere almaǵandyǵyn bildiredi. Mysaly, lıngvıstıkalyq komıssııanyń ótkizgen emtıhany nátıjesinde ashyq daýys berý arqyly biraýyzdan Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenttigine úmitker Qaısarov Ýalıhan Ábishulyn memlekettik tildi erkin meńgermegen dep sheshim shyǵaryldy. Úmitker taqyrypty durys túsinbegen, tıisinshe taqyrypty asha almaǵan. Odan bólek, ol 23 qate jibergen, onyń ishinde bes qatesi - orfografııalyq, 11-i tynys belgisinen jáne 7 stılıstıkalyq qateler. Toq eteri, memlekettik tildi jetik bilmegen úmitkerler bosqa baıbalam salyp júr.
- Prezıdenttikke kandıdattardy tirkeýdiń rásimderi qandaı?
- Konstıtýtsııa boıynsha Prezıdent bolyp týmysynan respýblıka azamaty bolyp tabylatyn 40 jasqa tolǵan, memlekettik tildi erkin meńgergen ári Qazaqstanda sońǵy 15 jyl boıy turatyn respýblıka azamaty saılana alady. Respýblıka azamattary memlekettik organdarǵa, jergilikti ózin-ózi basqarý organdaryna saılanýyna jáne saılaýyna, sonymen qatar respýblıkalyq referendýmǵa qatysýǵa quqyqtary bar. Sottyń sheshimimen is-áreketke qabiletsiz dep tanylǵan jáne sottyń úkimimen bostandyǵynan aıyrylǵan azamattardyń saılanýyna jáne saılaýyna, respýblıkalyq referendýmǵa qatysýǵa quqyqtary joq.
Prezıdenttikke kandıdattyń sáıkes kelýin ózin-ózi usynýshy azamattyń ótinish berý ýaqytynan nemese respýblıkalyq qoǵamdyq birlestiktiń joǵary organynyń kandıdatty usyný jónindegi májilisiniń hattama úzindisin kandıdattyń daýysqa túsýge kelisim berý jónindegi ótinishimen birge usynylǵan ýaqyttan bastap bes kún ishinde Ortalyq saılaý komıssııasy anyqtaıdy. Sonymen qosa, Prezıdenttikke kandıdattyń Qazaqstan Respýblıkasynda sońǵy on bes jyl boıy turý faktisin Ortalyq saılaý komıssııasynyń respýblıkanyń tıisti organyna suraý salýy arqyly, al memlekettik tildi erkin meńgergendigin Lıngvıstıkalyq komıssııanyń sheshimine súıene otyryp, Ortalyq saılaý komıssııasynyń qaýlysymen anyqtalady.
Tirkeý úmitkerdiń Konstıtýtsııa men «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Saılaý týraly» QR konstıtýtsııalyq zańynyń talaptaryna sáıkestigi anyqtalǵan soń bastalady. Ortalyq saılaý komıssııasynyń bekitilgen kúntizbelik josparyna baılanysty Prezıdenttikke kandıdattardy tirkeý kandıdattardyń barlyq kerekti qujattardy usynǵan ýaqytynan bastalyp, 25 naýryzda aıaqtalady.
Prezıdenttikke kandıdatty tirkeýge deıin jáne sáıkestigi týraly tekserýden keıin, sonymen qatar kandıdatty qoldaıtyn qoldar teńserilgennen keıin Ortalyq saılaý komıssııasynyń shotyna 1 mln. 60 myń teńge kólemindegi saılaý jarnasyn engizedi.
Tirkeýge deıin kandıdat jáne onyń jubaıy turǵylyqty jeriniń salyq organyna 2015 jyldyń 1 aqpan jaǵdaıy boıynsha tabysy jáne múlki týraly deklaratsııasyn usynady.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!
