Búginnen bastap Qazaqstanda veıpke tyıym salyndy

ASTANA. KAZINFORM — Búginnen bastap Qazaqstanda veıp, oǵan arnalǵan hosh ıistendirgish pen suıyqtyq ákelýge, satýǵa jáne taratýǵa tyıym salyndy. Aıta ketý kerek, bul shekteý hıtter nemese temeki qyzdyrý júıesine (IQOS, GLO, PLOOM, iFuse) qatysty emes. Tyıymnyń negizgi sebebi — óskeleń urpaqtyń densaýlyǵyn saqtaý.

QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń málimetinshe, 11 men 15 jas aralyǵyndaǵy jasóspirimderdiń shamamen 10% turaqty túrde veıp tartady.

Qazaqstan balalar qory júrgizgen zertteý kórsetkendeı, 21 jasqa deıingi almatylyq jasóspirimder men jastardyń 80,5 paıyzy, osy jastaǵy astanalyq jasóspirimderdiń 83,3 paıyzy apta saıyn veıp satyp alady. Bul atalǵan jaman ádettiń jastar arasynda óte tanymal ekenin kórsetedi.

Qoǵamdyq saıasat ınstıtýtynyń áleýmettik zertteýine sensek, árbir tórtinshi qazaqstandyq elektrondy temeki, veıp pen sıntetıkalyq esirtki qoldanýdyń artqanyna alańdaıdy. Taldaý bul máselege qatysty alańdaýshylyqtyń artqanyn kórsetti: 2023 jyly qarashada 15,6%-dan 2024 jylǵy mamyrda 23,7%-ǵa deıin ósken.

Jasóspirimder arasynda elektrondy temeki qoldanýdyń jappaı taralýy jahandyq problema bolyp otyr. 

Álemde mynadaı tendentsııa baıqalady:

— Veıp shegetin jasóspirimder sany artty. 2017 jyldan 2022 jylǵa deıin Kanada men Anglııada elektrondy temeki tutynatyn 16-19 jas aralyǵyndaǵy jastardyń sany sáıkesinshe 2 jáne 3 ese ósken. AQSh-ta 2011-2019 jyldar aralyǵynda orta jáne joǵary synyp oqýshylary arasynda elektrondy temeki shegý 17-18 ese artty. 

— Elektrondy temeki jastar arasynda dástúrli temekige qaraǵanda keń taraǵan. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimetinshe, 15 jasar árbir úshinshi jas (32%) elektrondy temekini qoldanyp kórgen, al árbir tórtinshisi (25%) kádimgi temekini tartyp kórgen.

Jasóspirimder arasynda veıp qoldaný tanymaldyǵynyń artýyna baılanysty kóptegen elder elektrondy temekige tyıym saldy:

• Taıaý Shyǵys (Bahreın, Irak, Iran, Iordanııa, Katar, Lıvan, Oman, Sırııa, Túrkııa) — elektrondy temekiniń kez kelgen túrin ákelýge jáne satýǵa tyıym salǵan. 
• Eýropa — qyzdyrylǵan temeki ónimderinde hosh ıistendirgish paıdalanýǵa tyıym saldy.
• Aýstralııa — quramynda nıkotın bar elektrondy temekini zańdy túrde qoldaný úshin dárigerdiń retsepti qajet.
• Brazılııa — elektrondy temeki shegý quraldaryn óndirýge, ımporttaýǵa, ótkizýge, taratýǵa, saqtaýǵa, tasymaldaýǵa jáne jarnamalaýǵa tyıym salynǵan.
• Úndistan — elektrondy temeki óndirýge, ımporttaýǵa, tasymaldaýǵa, satýǵa jáne taratýǵa tyıym salyndy.
• Qyrǵyzstan — shegilmeıtin temeki jáne quramynda nıkotın bar shegilmeıtin temeki ónimderdi óndirýge, ákelýge, aınalymyna tyıym salynǵan.
• Sıngapýr — temeki shegýdi ımıtatsııalaıtyn kez kelgen qurylǵyny ákelýge, satýǵa, taratýǵa, satyp alýǵa, saqtaýǵa jáne paıdalanýǵa tyıym salynǵan. 
• Túrkimenstan — elektrondy temeki satýǵa tyıym bar.
• Ýkraına — temeki jáne elektrondy suıyqtyqty satýǵa, óndirýge jáne ımporttaýǵa tyıym salynǵan.

Osylaısha Qazaqstandaǵy tyıym halyqtyń densaýlyǵy men ásirese jastardy qorǵaý múddesi úshin elektrondy temekini retteýdiń jahandyq úrdisin kórsetedi.

Eske sala keteıik, taıaýda Memleket basshysy veıpke tyıym salatyn zańǵa qol qoıǵan edi.