Búgin – atom salasy qyzmetkerleriniń kúni
ASTANA. KAZINFORM – Búgin elimizde atom salasy qyzmetkerleriniń kúni atalyp ótedi. Bul data resmı túrde Prezıdenttiń 2008 jylǵy 12 mamyrdaǵy Jarlyǵymen bekitilgen edi.
Atom salasy qyzmetkerleri kúniniń 28 qyrkúıekke belgilenýi kezdeısoq emes. Óıtkeni, 1942 jyly naq osy kúni KSRO Memlekettik Qorǵanys komıteti «Ýran boıynsha jumystardy uıymdastyrý týraly» jarlyq shyǵardy jáne Ǵylym akademııasy janynda arnaıy atom ıadrosy zerthanasyn qurýdy maquldaǵan bolatyn.
Aıta keteıik, keshe Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Ǵylym jáne tehnologııalar jónindegi ulttyq keńes ótkizip, onda atom salasyn damytý máselesi talqylandy. Іs-shara barysynda Prezıdent atom energııasy elimiz úshin óte mańyzdy, qajetti qýat kózi ekenin aıtyp, otandyq ýrannyń AQSh, Frantsııa syndy elderdiń AES-terinde qoldanylatynyna toqtaldy.
- Dúnıe júzinde 416 atom reaktory jumys istep tur. Mysaly, AQSh-ta 94 ıadrolyq reaktor bar, biraq óziniń ýran óndirisi az, sondyqtan amerıkalyq naryqtyń 24 paıyzyn Qazaqstan qamtamasyz etedi. Frantsııaǵa qatysty jaǵdaı da sondaı ispetti, 50-den astam ıadrolyq reaktorǵa Qazaqstanda óndirilgen ýran qoldanylady. Qazir 31 memlekette ıadrolyq energııa óndiriledi. Bul – álemdegi árbir altynshy el beıbit atomnyń ıgiligin kórip otyr degen sóz. Taǵy jıyrmaǵa jýyq memleket ıadrolyq reaktor salýdy josparlap otyr. Biz osy salada ozyq tehnologııasy bar eldermen yntymaqtastyqqa basa mán beremiz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Elimizde AES-ke qajetti ýrandy óndirýmen aınalysatyn «Qazatomónerkásip» kompanııasy osy jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda 12 242 tonna ýran óndirdi. Al kompanııalar toby boıynsha satý kólemi 7 625 tonnaǵa jetti. Jalpy kiris 660 mlrd teńgeden asty. Operatsııalyq paıda ótken jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda 12 paıyzǵa ósip, 253 mlrd teńge boldy. Taza paıda 263 mlrd teńge boldy. Atom holdınginiń respýblıkalyq bıýdjetke bergen salyq tólemderi 400 mlrd teńgeden asyp tústi.
Kompanııa Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes resýrstyq bazany keńeıtý jáne tıimdi paıdalaný boıynsha da qarqyndy jumys istep jatyr. Qazatomónerkásip Túrkistan oblysynda boljamdy qory 20 myń tonnadan asatyn ýran ken oryndaryn barlaýǵa taǵy bir lıtsenzııa aldy. Sondaı-aq, Shý-Sarysý ýran provıntsııasyndaǵy 3 perspektıvti ýchaskede geologııalyq barlaý jumysyn bastady. Bul jumystar tek «Qazatomónerkásipke» tıesili lıtsenzııalar aıasynda júrgiziledi.
Kompanııa halyqaralyq yntymaqtastyqty damytyp, ýran satý naryǵyn ártaraptandyrýǵa da kóńil bóledi. Bıyl Shveıtsarııanyń Axpo jáne Chehııanyń ČEZ kompanııalarymen ýran jetkizý týraly kelisimsharttarǵa qol qoıdy. JUMCO kompanııasymen Iordanııada ýran barlaý jáne óndirý jobalaryn birlesip iske asyrý týraly, SEAS kompanııasymen Slovakııa AES-terine tabıǵı ýran men ýran dıoksıdin jetkizý jóninde memorandým jasasty. Sonymen qatar, Rýmynııa Energetıka mınıstrligimen tabıǵı ýran jetkizýdi keńeıtý jáne berıllıı ónerkásibin damytý boıynsha kelisimge keldi.
Bıyl naýryzda Prezıdent Jarlyǵymen Atom energııasy jónindegi agenttik quryldy. Agenttik ýran óndirý, atom energııasyn paıdalaný, radıatsııalyq qaýipsizdik máselelerimen aınalysady. Sonymen qatar Semeı ıadrolyq qaýipsizdik aımaǵynyń damýyna jaýapty. Kúni keshe dál osy agenttik búgingi ataýly kúnge oraı saltanatty jıyn ótkizip, onyń barysynda vedomstvo basshysy Almasadam Sátqalıev atom salasynyń úzdik qyzmetkerlerin marapattady.
- Atom salasy qazirdiń ózinde Qazaqstannyń áleýmettik-ekonomıkalyq damýynda aıryqsha mańyzǵa ıe. Bizde atom ónerkásibiniń berik irgetasy qalandy, álemdik deńgeıdegi ǵylymı áleýet bar. Al ıadrolyq energetıka endi ǵana qalyptasyp jatyr. Dál osy qadam elimizdiń energetıkalyq qaýipsizdigin nyǵaıtyp, ornyqty damýdyń uzaqmerzimdi maqsattaryna qol jetkizýge jańa múmkindikter ashady, - dedi agenttik tóraǵasy.