Búgin – Astana kúni
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Ortalyq Azııa men Eýrazııa keńistigindegi mańyzdy saıası, ekonomıkalyq jáne mádenı ortalyqqa aınalǵan elordamyz – Astana kúni.
Elimiz táýelsizdik alǵannan keıin, el astanasyn ońtústikten ortalyqqa qaraı kóshirý máselesi kóterildi. Astanany Almatydan Aqmolaǵa aýystyrý týraly sheshimdi Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesi 1994 jyly 6 shildede qabyldady. Astanany resmı kóshirý 1997 jylǵy 10 jeltoqsanda júzege asty. Qazaqstannyń sol kezdegi prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń 1998 jylǵy 6 mamyrdaǵy Jarlyǵymen Aqmolanyń ataýy Astana bolyp ózgertildi. Jańa astananyń halyqaralyq tusaýkeseri 1998 jylǵy 10 maýsymda ótti.
Elordamyzdyń alǵashqy bas jospary 2001 jylǵy 15 tamyzda bekitildi. Bul qujatqa úsh ret ózgertýler engizildi:
— 2009 jylǵy 28 qańtarda;
— 2011 jylǵy 30 shildede;
— 2016 jylǵy 23 jeltoqsanda Úkimet qaýlysymen.
2024 jylǵy 25 qańtarda Astananyń jańa Bas jospary Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń qaýlysymen bekitildi.
1997 jyly elordanyń Almatydan Aqmolaǵa kóshirilgen sátinde qalanyń aýmaǵy 24 819 gektardy quraǵan edi. Sodan beri el Prezıdentiniń Jarlyqtaryna sáıkes elorda aýmaǵy úsh ret ózgertildi. Naqtyraq aıtqanda, 2000 jylǵy 8 tamyzda Tselınograd jáne Shortandy aýdandarynyń bir bólikteri qala quramyna engizilip, Astana qalasynyń shekarasy 46 195 gektarǵa ulǵaıdy. 2013 jylǵy 18 qańtarda jer kólemi ózgerissiz qaldy — Aqmola oblysy Tselınograd aýdanynyń shekarasyna Astana qalasynyń aýmaǵynan 17,1 gektar qosý jáne Astana qalasynyń shekarasyna Aqmola oblysy Tselınograd aýdany jeriniń 17,1 gektar bóligin berý arqyly.
2017 jylǵy 6 aqpanda qala aýmaǵy taǵy 8 719 gektarǵa keńeıtildi. Bul aýmaqtar Aqmola oblysy Tselınograd aýdanynyń jerlerinen berilip, birqatar mańyzdy qalalyq jobany iske asyrýǵa arnaldy:
460 gektar — jańa qalalyq zırat salý;
959 gektar — Qabanbaı batyr aýyly mańyndaǵy aýmaqty damytý;
7 300 gektar — Maıbalyq kóli mańynda halyqaralyq áýejaıdyń qaýipsizdik aımaqtaryn belgileý jáne turǵyndarǵa arnalǵan demalys oryndaryn uıymdastyrý.
Osylaısha, qazirgi tańda Astana qalasynyń jalpy aýmaǵy 79 733 gektardy quraıdy. Qala shekarasynyń keńeıýi elordanyń qarqyndy damýyna, jańa ınfraqurylym nysandaryn ornalastyrýǵa jáne halyqtyń ómir súrý sapasyn arttyrýǵa baǵyttalǵan.
Búgingi kúni Astana qalasynda mynadaı alty ákimshilik aýdan bar:
1. «Almaty» aýdany — 1998 jyly qurylǵan;
2. «Saryarqa» aýdany — 1998 jyly qurylǵan;
3. «Esil» aýdany — 2008 jyly qurylǵan;
4. «Baıqońyr» aýdany — 2018 jyly qurylǵan;
5. «Nura» aýdany — 2022 jyly qurylǵan;
6. «Saraıshyq» aýdany — 2024 jyly qurylǵan.
2025 jylǵy 1 qańtardaǵy jaǵdaı boıynsha Astana qalasynyń halqy 1 536,7 myń adamǵa jetti. Astana qalasynyń statıstıka departamentiniń málimetinshe, qala halqynyń sany tabıǵı ósim men kóshi-qon esebinen turaqty túrde artyp keledi. Máselen, tabıǵı ósim koeffıtsıenti 2009 jyly 12,02%-dan 2024 jyly 15,37%-ǵa deıin ósti. 2024 jyly kóshi-qon saldosy 75 854 adamdy qurap, onyń 96%-y ishki kóshi-qonǵa tıesili boldy. Sońǵy bes jylda bul kórsetkish 67%-ǵa artty, al 2023–2024 jyldary aıtarlyqtaı serpin baıqaldy. 2024 jyly syrtqy kóshi-qon saldosy 2022 jylmen salystyrǵanda 92%-ǵa ósti. Astana ákimshilik, ekonomıkalyq jáne mádenı ortalyq retindegi mártebesimen el halqy úshin tartymdylyǵyn saqtap keledi. 2035 jylǵa qaraı qala halqy 2275, 0 mıllıon adamǵa jetedi dep boljalýda.
2035 jylǵa deıingi Bas jospar aıasynda Astanada bilim berý, densaýlyq saqtaý, mádenıet jáne sport salalarynda áleýmettik ınfraqurylymdy damytý boıynsha aýqymdy jumystar kózdelip otyr.
Naqtyraq aıtqanda, 2025 jyly 24 912 oqýshyǵa arnalǵan 15 jańa mekteptiń qurylysy josparlanǵan. 2029 jylǵa deıin 135 931 oqýshyǵa arnalǵan taǵy 63 mektep salý kózdelgen. Sondaı-aq 2035 jylǵa qaraı 17 oqýshylar saraıynyń qurylysy josparlanyp otyr.
Densaýlyq saqtaý salasynda basty nazar jańa medıtsınalyq nysandar salý men qoldanystaǵy mekemelerdi jańǵyrtýǵa aýdarylǵan. Birinshi kezeńde (2030 jylǵa deıin) 40 dDensaýlyq saqtaý nysany, al eseptik merzimge (2035 jylǵa deıin)– 75 densaýlyq saqtaý nysanyn salý kózdelgen. Qala turǵyndarynyń bos ýaqytyn tıimdi ótkizýi úshin 2035 jylǵa deıin 18 mádenı-demalys mekemesin salý kózdelgen.
Halyq sanynyń ósýi men salaýatty ómir saltyn odan ári arttyrý maqsatynda Astananyń bas josparyna sáıkes 2035 jylǵa deıin 90 jańa sport nysanyn salý usynylady. Onyń ishinde dene shynyqtyrý-saýyqtyrý keshenderi, jabyq fýtbol alańdary, tennıs ortalyqtary, shańǵy bazasy, at klýby jáne basqa da sporttyq nysandar bar. Astananyń áleýmettik ınfraqurylymyn damytý — turǵyndar úshin jaıly ómir súrý ortasyn qalyptastyrý, bilim berý jáne medıtsına qyzmetteriniń sapasyn arttyrý, mádenı jáne sporttyq demalysqa qoljetimdilikti keńeıtýge baǵyttalǵan.