Búginde eks-ákim Hrapýnov eshkimnen ımenbesten qolyndaǵy baılyǵyn búkil álemge jarııa etip, Shveıtsarııada shalqyp ómir súrip jatyr
Bul týraly «Aıqyn» gazetiniń senbi, 1 qyrkúıek kúninde jaryq kórgen sanynda «Qazaqstannyń qansha qarjysyn qymqyrdy?» (avtory - Qaıyrjan Tórejan) degen atpen shyqqan maqalada aıtylady. QazAqparat tómende maqalanyń tolyq mátinin berip otyr.
Shetelge qashyp ketken burynǵy mınıstr, Almaty qalasynyń eks-ákimi Vıktor Hrapýnovtyń ústinen byltyr 22 qarashada qarjy polıtsııasy jıyrma shaqty qylmystyq is qozǵap, izdeý jarııalaǵan. Onyń ishinde quzyrlyǵyn asyra paıdalaný, asa iri kólemde para alý, zańsyz jolmen ıelengen qarjyny jáne basqa múlikterdi zańdastyrý, senip tapsyrylǵan iri mólsherdegi bóten múlikti ıelenip ketý, uıymdasqan qylmystyq toptardy qarjylandyrý sııaqty qylmystyq baptar bar. Sot Hrapýnovty qamaýǵa alýǵa sanktsııa berdi. Aqpannyń 8-inen bastap oǵan halyqaralyq izdeý salynǵan. Uıymdasqan qylmystyq jolmen kelgen qarjyny zańdastyrýǵa árekettenip júrgen Vıktor Hrapýnovty Qazaqstan bıligi izdestirip jatqandyǵy týraly maýsym aıynda Interpol halyqaralyq polıtsııa uıymynyń saıtyna jarııalandy.
Vıktor Hrapýnov uzaq ýaqyt Almaty qalasynyń ákimi boldy. Odan keıin birer jyl Shyǵys Qazaqstan oblysyn basqardy. Onyń Qazaqstandaǵy sońǵy qyzmeti - Tótenshe jaǵdaılar jónindegi mınıstr. 2007 jyly Almaty aýmaǵynda qorǵalatyn sý ýchaskelerindegi jer telimderin zańsyz bólýine baılanysty, shýǵa baılanysty qyzmetten bosatyldy. Esterińizde bolar, Almatynyń aınalasyndaǵy tabıǵat qorǵaý aýmaǵyna jatatyn jer telimderin zańsyz satý kezinde Elbasyna da jetken. Sol kezde Prezıdent qabyldanǵan qaýlynyń oryndalýyn jáne joǵary laýazymdy tulǵalardyń tabıǵat qorǵaý zonasynda salǵan elıt úılerdiń zańdylyǵyn tekserý týraly tapsyrma bergen. Osydan keıin Hrapýnovtyń jerdi zańsyz satýǵa qatysty bylyqtary ashyla bastady. Almatyda Hrapýnovtar áýleti óz famılııalaryna nemese basqa adamdardyń atyna qujattalǵany bar, barlyǵyn qosqanda 32 obektini jáne 16 tańdaýly jer telimderin ıelengen eken. Sonyń ishindegi aýmaǵy 2489 sharshy metr bolatyn obekt «Shymbulaq» shańǵy tebý kýrorty da tur.
Paıǵambar jasyna kelgen Vıktor Vıacheslavovıch bes balasy men jeti nemeresin alyp 2008 jyldyń kókteminde Eýropaǵa emıgratsııaǵa ketti. Qazir Shveıtsarııada turyp jatyr. Uly, qyzy, zaıyby jáne ózi resmı túrde mıllıonerler bolyp tabylady. Sońǵy ýaqytqa deıin Hrapýnov turyp jatqan mekenjaıyn eshkimnen jasyrǵan joq. Qazir ol Shveıtsarııadaǵy eń baı adamdardyń biri bolyp sanalady. Almatynyń burynǵy ákimi Vıktor Hrapýnov Shveıtsarııaǵa kóship barǵannan keıin bir jyldyń ishinde eń baı adamdardyń tiziminde turdy. 2009 jylǵy mıllıonerler reıtıngi boıynsha onyń qaltasyndaǵy qarjy 300-400 mıllıon frank (288,5-384 mıllıon dollar) bolǵan. Byltyrǵy tizimge bul otbasynan Іlııas Hrapýnov jáne Elvıra Hrapýnova-Beldımanı kirdi. Bilan jýrnalynyń jarııalaýy boıynsha, otaǵasynan bıyl basqa bul úıden taǵy eki mıllıoner shyqqan. Bıylǵy baılar tizimine zaıyby Leıla Kalıbekqyzy Hrapýnova jáne uly Іlııas Hrapýnov ta kiripti. Reıtıng jasaǵandardyń málimetinshe, 2012 jyly Іlııas Hrapýnovtyń Swiss Development Group (SDG) kompanııasy Hotel du Parc kesheninde 24 keremet rezıdentsııany ashqan. Іlııas BTA bankti taqyrǵa otyrǵyzyp, Anglııaǵa qashyp ketken Muhtar Ábilıazovtyń Mádına degen qyzyna úılengen.
Qazaqstanda zańsyz jer satyp jınaǵan bul mıllıondardy Hrapýnov adal eńbegimmen, mańdaı terimmen taptym dep esepteıtin bolýy kerek. Vıktor Vıacheslavovıch 2008 jyly sáýir aıynda Qazaqstannan keıbireýler, mysaly, óziniń qudasy Ábilıazov sııaqty qashyp ketken joq. Ol jora-joldastaryna, kórshi-qolańǵa «keteraıaq» jasap, jeńil-jelpi, kótere alatyn baılyqtaryn býyp-túıip, artynyp-tartynyp ketti. Alaıda Qazaqstanda onyń biraz jyljymaıtyn múlikteri qaldy, olardy satyp ketýge Hrapýnovtyń ýaqyty bolǵan joq. Degenmen eldiń aıtýynsha, Vıktor Vıacheslavovıch Eýropaǵa kóshetin kezde TÝ-154 ushaǵyn bir ózi jaldaǵan eken. Onyń ózimen birge kóp oryn alatyn kórpe-jastyq, úı jıhazdaryn almaǵany belgili, biraq 18 tonna júkti áýege kóteretin ushaqta ıne shanshar bos oryn qalmaǵan, desedi kórgen jurt.
Búginde eks-ákim Hrapýnov eshkimnen ımenbesten qolyndaǵy baılyǵyn búkil álemge jarııa etip, Shveıtsarııada shalqyp ómir súrip jatyr. Tipti sońǵy kezderde Hrapýnov oppozıtsııalyq basylymdarǵa jıi shyǵyp, Qazaqstan Prezıdentin synǵa alyp júr. Tórt tilde jarııalanatyn saıtynda burynǵy ákim, eks-mınıstr ózin «saıasatker, búkil eńbek jolyn Qazaqstannyń órkendeýine arnaǵan, mańyzdy bastamalardy kótergen reformator» retinde kórsetedi. Qylmystyq qýdalanýda júrgen eks-ákim Vıktor Hrapýnov jaqynda «K+» telearnasy arqyly Óskemen turǵyndaryn «Qazmyrysh» aýaǵa laqtyratyn ýdan qalaı qorǵaǵany týraly aıtyp biraz kósildi. Ol «ertegisine» sheteldikterdi bolmasa kóz kórgen óskemendikterdi qalaı sendirsin.
Hrapýnov 1997 jyldyń ortasynda Almatyda ákim bolyp otyrdy. Osy kezde kóptegen úkimettik mekemeler, bankter, saýda ortalyqtary, bırjalar, bazarlar, Keńes úkimeti kezinen qalǵan áskerı zaýyttar, eń bastysy jyljymaıtyn múlik pen qymbat jer telimderi bar respýblıkadaǵy eń iri qalany ýysyna alǵan ol kóp aqsha jasady. Vıktor Hrapýnov tez arada sharýasyn dóńgeletip, Qazaqstandaǵy eń baı adamdardyń birine aınaldy. Ol óziniń senimdi adamdary jáne offshorlyq kompanııalar arqyly is júzinde qala ınfraqurylymdaryna qatysty barlyq kommertsııalyq aınalymdardan óziniń sybaǵasyn alyp otyrdy. Memlekettik sheneýnik bolǵan soń ol «tapqan» aktıvterin óziniń atyna aýdara alǵan joq, munymen zaıyby Leıla Beketova aınalysty. Jer telimderi, qaıyrymdylyq qory, týrıstik kompanııa, saýda úıleri, menshik ýnıversıtet, qurylys korporatsııalary, áıelder klýby, sanatorıı, qonaqúıler, meıramhanalar, qalalyq áýejaıdyń basym bóligi jáne otbasynyń eń basty baılyǵy - zergerlik bıznes zaıybynyń atynda boldy. Vıktor Vıacheslavovıchtyń ózi eshqandaı bıznespen sharýasy joq, tap-taza memlekettik qyzmetker bolyp kórindi.
Vıktor Vıacheslavovıch qalany basqaryp otyrǵan tusta Almaty áýejaıy salyndy. Azamattyq avıatsııasynyń Qazaqstandaǵy basqarmasy joıylǵannan keıin «Qazaqstan áýe joly» ulttyq kompanııasy quryldy da, áýejaı sonyń quramyna kirdi. 1996 jyly kompanııa óz aldyna aktsıonerlik qoǵam boldy. Uıymdastyrý jumystary áli aıaqtalmaı, aıaǵyna endi turyp jatqan tusta Hrapýnov Almatyǵa ákim bolyp keldi de, «Aeroport Almaty» AAQ osynyń «maıshelpegine» aınaldy. Órtenip ketken eski áýejaıdyń ornyna jańa ǵımarat turǵyzyldy. Jańa áýejaı Almatynyń bıýdjetine salyndy, oǵan shamamen 13,4 mln dollar shyqty. Bul jerde shyqqan shyǵyndy jabý úshin áýejaıdan túsetin paıdany alýǵa quqyǵy bar fırma qajet boldy. Bul jaǵyn qala ákimi ýysynda ustap otyrdy. Artynan áýejaı salýǵa qatysty talaı shý shyqty. Áýejaıdyń nesıelik tarıhy shym-shytyryq bolǵany sonshalyqty, ákimshiliktiń jáne basqa da memlekettik qurylymdardyń kepildigimen qansha nesıe alynǵanyn eshkim naqty aıtyp bere almaıdy. Bul da Hrapýnovtyń tusyndaǵy úlken bylyqtardyń biri boldy. Onyń zańsyz aqsha tabýdaǵy áreketterin tize berse, shyǵa beredi. Qala ákimi quzyryndaǵy páter, jer telimderin bylaı qoıyp, eki myńynshy jyldarda kóptegen mańyzdy obektilerdiń ózin jekemenshikke astyrtyn sata bastady. Mysaly, qalanyń mıllıon turǵyny iship otyrǵan sýdy bir kúnde satty da jiberdi. Almaty qalasynyń arnaıy tabıǵat qorǵaý prokýratýrasy, asa mańyzdy strategııalyq obekt bolyp tabylatyn, qalany aýyzsýmen qamtamasyz etetin artezıan skvajınalaryn memlekettiń menshigine qaıtarý týraly sotqa aryz túsirýge májbúr boldy.
Qyzmet istep, atqa minip júrgen kezde jınaǵan aqshasyn Hrapýnov túgeldeı sheteldik bankke aýdaryp alǵan sııaqty. Qazaqstanda úlken qyzmetterdi atqarǵan jyldary ol jyl saıyn Salyq komıtetinen tabysy týraly deklaratsııa alyp, esep berip turdy. Al shetelge ketisimen ómir boıy memlekettik qyzmette istegen sheneýnik bir jyldyń ishinde álemdegi mıllıonerlerdiń qatarynan tabyldy. Qazir ol zańsyz tapqan mıllıondaryn maqtan tutatyn bolar. Qazaqstan quqyq qorǵaý organdary qazir eks-ákim Vıktor Hrapýnovqa qarsy jıyrma shaqty bap boıynsha qylmystyq is qozǵady, biraq onyń Eýropadaǵy mıllıonerge eshbir áseri bolmaǵan sııaqty. Málimetter boıynsha, Vıktor Hrapýnov ta Qazaqstan azamaty. Erteń Hrapýnov EýroOdaqtyń azamattyǵyn alatyn bolsa, qozǵalǵan qylmystyq is qaǵaz júzinde qalyp qoıa ma degen kúmán bar...
