Búgin - Uly Jeńiske 66 jyl
Uly Jeńiske 66 jyl
Soǵystyń alǵashqy kúnderinen bastap qazaqstandyqtar barlyq maıdanda shaıqasty. Olar Otan úshin fashısterge qarsy baǵyttalǵan urysqa aıanbaı kiristi. Qazaqstanda uıymdastyrylǵan kóptegen áskerı bólimder maıdanǵa jiberildi. Dańqty Brest qamalyn qorǵaýshylardyń qatarynda myńdaǵan qazaqstandyqtar boldy. Olardyń arasynda Ǵ. Jumatov, V. Fýrsov, K. Turdıev, Sh. Sholtyrev, K. Imanqulov, E. A. Kachan t. b. jaýmen jan aıamaı shaıqasyp, erliktiń úlgisin kórsetti. 1941 jyly 24 maýsymda 219 atqyshtar polki Lıtvanyń Shıaýlıaı qalasynda alǵash ret urysqa kiristi. Qazaqstandyqtar jaý áskerlerimen Peremyshlev, Mýrmansk, Odessa, Sevastopol, Stalıngrad túbinde, Ýkraına, Belorýs jerinde janqııarlyq erlikpen shaıqasty.
Qazaqstandyq jaýyngerler Ýkraınany, Belorýssııany, Baltyq boıyn, Moldavııany azat etýge qatysty. Myńdaǵan qazaq jigitteri Keńes áskeriniń quramynda Shyǵys Evropa halyqtaryn Gıtlerdiń tepkisinen azat etýine at salysty.
1-Ýkraın maıdany ýchaskeleriniń birinde bizdiń jaýyngerlik qatarymyzǵa fashıstik tankiler lap qoıdy. Jaýdyń biraz tankisi qıratyldy, biraq fashıstik tankiler ilgeri umtylýyn toqtatpady. «Jolbarys» tankisiniń qarsy aldynan saper Abdolla Úsenov qarsy júrip, keýdesine tankige qoldanylatyn mınany qysyp, qaımyqpaı shynjyr taban astyna qulady, sumdyq jarylys jer silkindirdi.
Árqaısysy 200-den astam jaýyngerlik ushý saparyn jasap, birneshe júz fashısterdi joq qylǵan shabýylshy ushqyshtar: Talǵat Bıgeldınovke, Leonıd Bedaǵa jáne Ivan Pavlovqa, sońdaı-aq 37 ushaqty jáne toptasyp júrgizilgen urystarda jaýdyń taǵy 6 ushaǵyn atyp túsirgen Sergeı Lýganskııge eki márte Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵy berildi.
Keńestik Shyǵys áıelderi arasynan birinshi bolyp Lenın ordenimen jáne Altyn juldyz medalimen marapattalǵandar-qazaq qyzdary: pýlemetshi Mánshúk Mámetova men 54-atqyshtar brıgadasynyń mergeni Álııa Moldaǵulova boldy.
1945 jyldyń qysqy operatsııalarda keńes áskerleri jaýdyń «Soltústik», «Ortalyq», «Vısla», «Ońtústik» armııalarynyń iri toptaryn talqandady. Qyzyl Armııa Polshany azat etýdi aıaqtap, Vengrııany jáne Chehoslovakııanyń edáýir bóligin azat etti, Venany alyp, Shyǵys Prýssııaǵa kirdi, Oder jáne Neıse ózenderine shyǵyp, Pomeranııaǵa, Branderbýrg pen Sılezııaǵa tereńdep endi.
1945 jylǵy sáýirdiń 16-ynda Berlın operatsııasy bastaldy. Oǵan 3,5 mln.-ǵa jýyq adam, 52 myń zeńbirek pen mınomet, 7750 tankpen ózdiginen júretin zeńbirek, 10800 urys ushaǵy qatysty. Baltyq teńizinen Sýdet taýlaryna deıingi 700 km-lik óńirde urys qımyldary júrgizildi. Batyl qımyldar jasap, Keńes áskerleri mamyrdyń 2-inde Germanııanyń astanasy Berlındi tolyq baqylaýyna aldy. Berlın operatsııasy barysynda Keńes jaýyngerleri erjúrektilik, erlik jáne joǵary sheberlik kórsetti.
Keńes Odaǵynyń batyry, Qazaqstan Respýblıkasynyń qorǵanys mınıstri Saǵadat Nurmaǵambetov te Berlın úshin urystarǵa óz jaýyngerlerin bastap kirdi. Berlınge shabýyl jasaýǵa jerlesterimiz Esjanov, I.ıA.Sıanov, H.Qaıdaýysov, Z. Turarbekov, H. Kóbekov, T. Bıgeldınov, A.Eremeev, N.Shelıhov jáne t.b. kóptegen adamdar qatysty. Jas ofıtser R.Qoshqarbaev óziniń dosy G.Býlatovpen birge Reıhstag terezeleriniń birine alǵashqylarynyń biri bolyp alqyzyl Jeńis týyn jelbiretti, al Oral óńiriniń jas ofıtserleri K.Mádenov pen R.Qaramanov Berlın ratýshasynyń tóbesine tikti.
Qazaqstandyqtar partızandyq qozǵylysqa belsene qatysty. Tolyq emes málimetterge qaraǵanda Ýkraınanyń partızandyq quramalary men otrıadtarynda 1500, Lenıngrad oblysynda 220-dan astam qazaq jigitteri soǵysqan. Belorýssııanyń ár túrli aýdandarynda áreket etken 65 partızandyq brıgadalar men shoǵyrlarda 1500-den asa qazaqstandyqtar bolǵan. Partızan qozǵalysyna qatysqan dańqty qazaq jigitteri: Ǵ.Ahmedıarov, Ǵ.Omarov, V.Sharýdov, Q.Qaısenov, Á.Sháripov, Á.Jangeldın, J.Saın, N.Kóshekbaev t.b. esimderi búginde zor qúrmetke ıe boldy.
Uly Otan soǵysyndaǵy erlikteri úshin Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵyn alǵandar:
1.Barlyǵy-11600 adam;
2.Qazaqstandyqtar-497, onyń ishinde qazaqtar-97;
3.Qazaq qyzdary-2.
Eki mártebe Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵyn alǵandar: Talǵat Bıgeldınov, Leonıd Beda, Ivan Pavlov, Sergeı Lýganskıı.
Úsh mártebe Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵyn alǵan: I.N.Kojedýb- Shymkentte ornalasqan Chýgýev áskerı avıatsııa ýchılışesi túlegi.
Dańq ordeniniń tolyq ıegeri-142 qazaqstandyq. Keńes Odaǵynyń orden, medaldarymen marapattalǵan qazaqstandyqtar-96638.
Jalpy ekinshi dúnıejúzilik soǵystaǵy jeńis Keńes Odaǵyna qymbatqa tústi. Eldiń 27 mln-nan astam adamdary soǵysta qaza boldy. Onyń 603 myńy (400 myń) qazaqstandyqtar.
Uly Otan soǵysyndaǵy jeńis kúni Qazaqstan men TMD-da ǵana emes, sonymen qatar odan tysqary jerlerde de keńinen atap ótiledi.
Bul jyl saıynǵy atalyp ótetin meıramnyń erekshe jáne qurmetti oryny bar.
Bizdiń bolashaǵymyz úshin qurban bolǵan mıllıondaǵan adamdardy eske túsirý úshin, árbir qazaqstandyq bul merekeni Otanǵa degen súıispenshiliginiń nyshany retinde atap ótedi.
