Brıtanııadaǵy saılaý: TikTok úgit-nasıhat alańy retinde qoldanylýda
ASTANA. KAZINFORM - AQSh-tyń burynǵy prezıdenti Barak Obama saılaýda jeńiske jetý úshin Feısbýkti, Donald Tramp Tvıtterdi paıdalansa, qazirgi saıasatkerler úshin TikTok tıimdi bolyp tur. Ulybrıtanııada birer aptadan keıin ótetin Jalpy saılaý aldynda úmitkerler qytaılyq qosymshaǵa arqa súıeýge májbúr. Biraq bul áleýmettik jelide saılaýshylardy jańylystyratyn jasandy ıntellektiniń kómegimen jasalǵan jalǵan vıdeolar qaptap tur, dep habarlaıdy Kazinform-nyń Ulybrıtanııadaǵy tilshisi.
Birneshe aıǵa sozylǵan únsizdikten keıin premer-mınıstr Rıshı Sýnak Jalpy saılaý kúnin 2024 jyldyń 4 shildesine belgiledi. Saýalnamalarǵa sáıkes, Konservatorlar Leıborısterden shamamen 20 tarmaqqa artta keledi. Bılik partııasy tarıhta buryn-sońdy bolmaǵan eń nashar nátıje kórsetýi múmkin degen boljam bar. Sondyqtan Vestmınster saraıyndaǵy parlamentarıılerdiń birazy Torılerdiń reıtıngi óspeıinshe saıası naýqan bastalmaıdy dep oılaǵan. Biraq Sýnak saılaý kúnin jarııalap, depýtattardy tańǵaldyrdy.
Leıborıster, konservatorlar jáne lıberal-demokrattar ózderiniń saılaýaldy kampanııasyn qolǵa alyp, ádettegi ádisine kóshti. Baspasóz máslıhattaryn jáne partııa belsendileriniń aktsııalaryn ótkizdi. Sondaı-aq áleýmettik jelilerde target-jarnama jarııalady.
Budan bólek saılaý naýqany jańa sıpatqa ıe boldy. Negizgi partııalar TikTok áleýmettik jelisin belsendi qoldana bastady. Jeke derekterdi qoldy qylady degen qaýippen jaqynda úkimet qytaılyq qosymshany paıdalanýǵa tyıym salyp tastaǵan edi.
Partııalar ishendegi eń belsendisi — Leıborıster. Olardyń strategııasy ázil-qaljyńǵa qurylǵan. Máselen, beınerolıkterdiń birinde «Shrek» mýltfılminiń basty jaǵymsyz keıipkeri, Patshalyqtyń ozbyr bıleýshisi: «Keıbirińiz ólýińiz múmkin» deıdi. Leıborıster, osylaısha, áskerı qyzmet engizgisi kelip júrgen Torılerdiń usynysyn meńzese kerek. Taǵy bir qysqa beınede aǵylshyn ánshisi Sılla Blek tosyn syı týraly ándetedi. Al tómengi jaǵynda: «18 jasqa tolǵanda Sýnak seni soǵysqa jiberedi» dep jazylǵan.
@uklabour Surprise surprise #generalelection #toriesout #ukelection #ukpolitics ♬ original sound - UKLabour
Bılik partııasy TikTok jelisinde belsendi emes. Oqyrmany men lúpili az, qaralym sany mardymsyz. Olar óz beınelerinde ýádeleriniń mán-mańyzyn túsindirýge tyrysady.
@ukconservatives This will change lives #nationalservice #generalelection #uk #rishisunak ♬ original sound - Conservatives
«Sálem, TikTok paıdalanýshylary. Saıasattan alshaq áleýmettik jelige kirgenim úshin keshirim suraımyn. Biraq búgin men mańyzdy habarlandyrý jasaǵym keledi. Birinshiden, men sizderdi áskerge jibermeımin. Men tek 18-degi jáne odan joǵary jastaǵy adamdarǵa ulttyq qyzmettiń batyl da, jańa modelin usynamyn, ” — dedi Ulybrıtanııanyń premer-mınıstri Rıshı Sýnak.
TikTok sońǵy jyldary jer-jahanǵa jyldam tarap, aıtarlyqtaı ósim kórsetip keledi. Onyń tek Ulybrıtanııada shamamen 9 mıllıon qoldanýshysy bar. Basym kópshiligi 30 jasqa tolmaǵandar. Partııalar saıası belsendiligi tómen jáne oqshaýlanǵan demografııalyq topty tartý úshin osy platformaǵa senim artyp otyr. TikTok alamanynda ázirge oppozıtsııalyq partııa alda keledi.
«Sandarǵa súıenetin bolsaq Leıborıstik partııanyń joldaýlary saılaýshylarǵa ótimdirek, biraq alda áli ne bolatyny belgisiz. Kontent kóbirek jasaý kerek. Birneshe aptanyń ishinde partııalardyń platformany qalaı kádesine sátti jaratqanyn kóremiz, ” deıdi áleýmettik jeliler boıynsha sarapshy Shon Tophem.
Biraq jas elektoratqa jasandy ıntellekttiń kómegimen jasalǵan jalǵan beıneler jıi usynylyp júr. Mysaly, dıpfeıkterdiń birinde Rıshı Sýnak: «Ótinemin, bizge qarsy daýys bermeńizder. Áıtpese dymymyzdy qaldyrmaıdy!» dep jalynady. Taǵy bireýinde saıasatker memleket qarjysyn qalaı ońdy-soldy shashatynyn jáne dostaryna qap-qap aqsha jiberip júrgenin aıtady. Basqa beınede jastar ulttyq qyzmetke qabyldanǵannan keıin qarýly qaqtyǵystar bolyp jatqan aımaqtarǵa jiberelitinin habarlaıdy.
TikTok kompanııasy Jalpy saılaý ortalyǵyn ashqanyn aıtyp resmı málimdeme jasady: “TikTok Ulybrıtanııadaǵy Jalpy saılaý aldynda jalǵan aqparatpen kúresý úshin faktilerdi tekserýmen aınalysatyn sarapshylardyń sanyn kóbeıtip, osy salaǵa quıylatyn ınvestıtsııa kólemin arttyrdy. TikTok, sondaı-aq saılaýǵa sheteldik syrtqy kúshterdiń aralasýyna qarsy saıasat ustanady jáne jalǵan beınelerdiń 99 paıyzyn qoldanýshylar kórmeı turyp joıady».
«Qosymshanyń formaty saıası jarnamany ornalastyrý jáne saılaýshylarmen baılanys ornatý úshin yńǵaıly oryn emes. TikTok-tyń basty erekshelikteriniń biri — qosymshany qoldanýshy tez jalyǵyp ketedi. Eger siz qaralymnyń alǵashqy eki sekýndynda-aq bireýdiń nazaryn aýdara almasańyz, qoldanýshylar kelesi vıdeoǵa attap ketedi», - deıdi tehnologııa, jasandy ıntellekt jáne tsıfrlyq mádenıet taqyrybynda jazyp júrgen jýrnalıst Krıs Stokel-Ýoker.
Sondyqtan beıneler kóbine qulaqqa jaǵymdy mýzyka jáne tartymdy arnaıy effektilermen árlenýi tıis. Osylaısha, platforma resmı saıası málimdemeler jasaý úshin utymdy qural bolmaýy múmkin.
Partııalar TikTok-tyń bul ereksheligi jaıly jaqsy biledi. Sondyqtan da bolar Konservatorlar, Leıborıster jáne Lıberal-demokrattar daýys berý kúnine alty apta qalǵanda ǵana Qytaı qosymshasyna tirkelip otyr.
Biraq partııalar áli de áleýmettik jelilerdiń kúshine senetini anyq. 2008 jylǵy AQSh-taǵy prezıdent saılaýy kezinde Barak Obama Facebook-ty belsendi paıdalandy. 2019 jylǵy sońǵy saılaýda Ulybrıtanııanyń saıası partııalary Meta jáne Google sııaqty onlaın platformalardaǵy jarnamalyq quraldarǵa qatty táýeldi boldy. Biraq olardyń bul ádisi saılaýshylardyń daýys berýine qanshalyqty áser etkeni naqty belgisiz.
2024 — saılaýlar jyly. 63 elde 3 mıllıardqa jýyq adam daýys beredi. Sondyqtan álemdik kóshbasshylar men saıası partııalar TikTok-qa ıek artpaq. Tipti platformaǵa tyıym salǵysy kelgen AQSh prezıdenti de osynda júr. Memleket jáne úkimet basshylary qytaılyq qosymshany jaqtyrmaýy ábden múmkin, biraq onymen sanasýǵa týra keledi. Óıtkeni jas elektorattyń tık tokta otyratynyn egde jastaǵy saıasatkerler jaqsy túsinedi.
