Bolashaq urpaq tárbıesine qatysty máseleler kún sanap artyp keledi – ata-analar forýmy
Sharaǵa ata-analar komıtetteri men qoǵamdyq uıymdardyń, memlekettik organdardyń ókilderi men elimizdiń sarapshylar qaýymynyń ókilderi qatysty.
Forýmnyń basty maqsaty – otbasy ınstıtýtyn nyǵaıtý jáne rýhanı-adamgershilik otbasylyq qundylyqtardy damytý men nasıhattaýda ata-analar qaýymynyń belsendi rólin arttyrý.
Forýmda sóz sóılegen Prezıdent Ákimshiligi basshysynyń orynbasary, Prezıdent janyndaǵy Áıelder isteri jáne otbasylyq-demografııalyq saıasat jónindegi ulttyq komıssııanyń tóraǵasy Aıda Balaeva qazirgi tańda óskeleń urpaq arasyndaǵy túıtkildi máselelerdiń ózektiligi kún sanap artyp kele jatqanyna toqtaldy.
«Myna jaǵymsyz statıstıkaǵa nazar aýdaryńyzshy: 2022 jyly elimizde kámeletke tolmaǵandar arasynda sýıtsıdtiń 155 tirkeldi! 2023 jyldyń 4 aıynda – kámeletke tolmaǵandar arasynda óz-ózine qol salýdyń 47 faktisi jáne ózine qol salýǵa oqtalýdyń 137 faktisi bolǵan. Ata-analar balalaryn dástúrli emes dinı sektalar men toptarǵa tartý faktileri de jıilep barady. Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń málimeti boıynsha, qazirgi tańda elimizde ata-anasy destrýktıvti dinı kózqarasty ustanatyn 2383 bala turady»,-dedi Aıda Balaeva.
Ol sondaı-aq mektep oqýshylarynyń agressıvti minez-qulqy men áleýmettik jelilerde jáne shynaıy ómirde beleń alyp jatqan býllıngke erekshe nazar aýdardy.
«Jyl basynan beri áleýmettik jelilerde uryp-soǵý, jappaı tóbeles, joǵary synyp oqýshylary men jastar arasyndaǵy janjaldar beınelengen rolıkter qaptap ketti. Óskemendegi saýda ortalyqtarynyń birinde oqýshy qyzdy uryp-soqqan atyshýly oqıǵa boldy. Semeı qalasynyń eldi mekenderinde de oqýshy qyzdarǵa qatysty osyndaı oqıǵalar tirkeldi. Jalpy, jastar arasynda erekshe qatygezdikke boı aldyrý oqıǵalarynyń kóbeıýin atap ótken jón. Sonyń nátıjesinde búgingi kúngi málimet boıynsha ІІB esepte 3 924 bala tursa, 6 278 bala mektep esebinde tur», - dedi ol.
A.Balaevanyń aıtýynsha, jastardyń qumar oıyndarǵa degen áýestikteriniń artyp kele jatqany da ózekti másele.
«Keıbir málimetterge sáıkes, 2022 jylǵa qaraı qumar oıynyna táýeldilikten zardap shegetin qazaqstandyqtardyń sany 350 myńǵa jetken. Sonymen qatar, 15 pen 18 jas aralyǵyndaǵy qumar oıyndarǵa táýeldilikten zardap shegetin jastar sanynyń ósý tendentsııasy baıqalady» - dedi Ulttyq komıssııa tóraǵasy.
A.Balaeva ınternetten tónetin qaýipterge de erekshe nazar aýdardy.
«ІІM bıyl jyl basynan beri ǵana 5 myńnan astam sheteldik zańsyz ınternet-resýrstardy, onyń ishinde pornografııalyq materıaldardy taratyp kelgen 500-den kóp resýrsty anyqtady. 2022 jyly ýákiletti organnyń zańnamany buzǵan jaıttardy joıý týraly usynystary boıynsha ınternet-resýrstardyń menshik ıeleri men ákimshilikteri 65 myńǵa jýyq quqyqqa qarsy materıaldardy joıý jóninde sharalar qabyldady. Onyń 53 myńnan astamy – terrorızm, dinı jáne etnıkalyq ekstremızm ıdeologııasyn taratqany úshin, eki myńǵa jýyǵy – esirtki jáne psıhotroptyq zattardy nasıhattaǵany úshin, 4 myńnan astamy – pornografııa, qatygezdik pen sýıtsıdke ıtermeleý faktisi úshin, jeti júzden astamy – «oıyn bıznesi týraly» Zańdy buzǵany úshin, myńǵa jýyǵy – qarjy pıramıdalary boıynsha. Budan basqa, 2022 jyldyń basynan bastap ýákiletti organ Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵyndaǵy paıdalanýshylar úshin osyndaı quqyq buzýshylyqtar anyqtalǵan 14 myń materıal buǵattaldy. Sondyqtan ınternet-keńistikti zańnamalyq deńgeıde retteýdiń naqty tetikterin ázirleý qajet».
«Osylaısha, óz eliniń laıyqty azamatyn tárbıeleýde ata-ana basty ról atqarady. «Balamdy ne alańdatady?», «Men ony bilemin be?», «Ol maǵan sene me?». Kóptegen ata-analar osy jáne basqa da júzdegen qarapaıym suraqtarǵa jaýap bere almaıdy. Áıtpese, balalar men jastardyń taǵdyry osynshama talqan bolar ma edi?», - dep saýal tastady A. Balaeva.
Memlekettik organdardyń róli men olardyń jastarmen jumysynyń sapasyna qatysty: «Árıne, joǵaryda atalǵan máseleler memlekettik organdardyń jastar arasynda ıdeologııalyq jumystyń joqtyǵyn nemese nasharlyǵyn da kórsetedi. Jergilikti organdardyń, atap aıtqanda, jastar saıasaty basqarmalarynyń jumysynyń tıimdiligine qatysty da belgili máseleler týyndaıdy, olardyń qyzmeti kóbinese dóńgelek ústelder uıymdastyrýǵa jáne is júzinde kómekke muqtaj emes jastardyń belsendi bóligimen jumys isteýge baǵyttalǵan. Biraq negizgi jastar qaýymymen tyńǵylyqty jumysqa jetkilikti kóńil bólinbeıdi», dedi A.Balaeva.
«Biz balalarymyzdyń negizgi aqparaty kósheden izdeıtinin, túrli azǵyrýlar men destrýktıvti áreketterdiń yqpalyna iligip, myńdaǵan jasóspirimniń nelikten ómirmen qoshtasqysy keletin sebepterin júıeli túrde zerdeleýimiz kerek», - dep túıindedi A.Balaeva.
Forýmnyń moderatory Bilim mınıstri Ǵanı Beısembaev óz sózinde «balalar ata-anasynyń úlgisimen tárbıelenedi. Mektep tehnologııalyq syn-qaterler jaǵdaıynda balalardyń múddeleri men quqyqtaryn qorǵaýǵa baǵyttalǵan oqý protsesine ata-analardyń, qoǵamdyq uıymdardyń qatysýynyń joǵary áleýetin paıdalanýy kerek» dedi.
Forýmǵa qatysýshylar bala tárbıesinde otbasy men mektep arasyndaǵy baılanysty nyǵaıtý, balalardyń qaýipsizdigi men ál-aýqatyn qamtamasyz etý úshin qoǵamdyq uıymdardyń, ata-analar qaýymynyń, memlekettik organdardyń kúsh-jigerin biriktirý qajettigi týraly biraýyzdan óz pikirlerin bildirdi.
Urpaqtan-urpaqqa jalǵasyp kele jatqan dástúrler men rýhanı qundylyqtar negizinde otbasylyq kelisimge qol jetkizý, balalardy adamgershilikke tárbıeleý jaýapty ata-ananyń qatysýynsyz múmkin emes.
Forým barysynda qatysýshylar otbasy tárbıesine qatysty pikir almasyp, otbasy ınstıtýtynyń ózekti máselelerin sheshýdiń tıimdi joldaryn talqylady.
Sektsııa jumysy «Mektep jáne ata-ana», «Ata-ana jáne qoǵam», «Ata-analar men bala densaýlyǵy», «Ata-analar men balalardyń qaýipsizdigi», «Ata-analar men balalardy áleýmettik qoldaý», «Ata-analar men balalardyń tsıfrlyq mádenıeti» taqyryptarynda 6 baǵyt boıynsha uıymdastyryldy.
Forým jumysy sońynda arnaıy qarar qabyldandy.
