«Bolashaq» stıpendııasy - Elbasynyń eń sátti jobalarynyń biri - Jumataı Sálimov
Osy oraıda qala kúni qarsańynda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń halyqaralyq «Bolashaq» stıpendııasy stıpendıattarynyń qaýymdastyǵy keńesiniń múshesi Jumataı Sálimovten suhbat alýdy jón kórdik. Ol 2006-2008 jyldary Amerıkalyq ýnıversıtette «Memlekettik basqarý» mamandyǵy boıynsha bilim aldy. Qazirgi kezde J. Sálimov «Tehnologııalyq damý jónindegi ulttyq agenttik» AQ Basqarma tóraǵasynyń orynbasary qyzmetin atqarýda.
- Jumataı Qabdollauly, «Bolashaq» qaýymdastyǵynyń negizgi jumysyna toqtalsańyz?
- Elimiz úshin ekonomıkalyq aýyr kezeńde, ıaǵnı 1993 jyly Prezıdenttiń strategııalyq turǵydaǵy parasatty sheshiminiń arqasynda «Bolashaq» stıpendııasy quryldy. Alǵashqy jyldary stıpendııa sany óte shekteýli boldy, 20-50 kóleminde. Keıin osy baǵytta bilim alatyndar sany arta tústi.
«Bolashaq» baǵdarlamasynyń túlekteri arasynda «Nur Otan partııasy Tóraǵasynyń birinshi orynbasary Baýyrjan Baıbek, QR Prezıdenti Ákimshiligi basshysynyń orynbasary Ǵabıdolla Ábdirahymov sekildi tanymal saıasatkerler bar. Sonymen qatar, baǵdarlama arqyly bilim alǵan vıtse-mınıstrlerdi, ákimderdiń orynbasarlaryn jáne basqa da salalarda nátıjege qol jetkizgenderdi baıqaýǵa bolady.
Osy oraıda túlekterdiń belgili bir toby qalyptasty. Stıpendıattardyń kúsh-jigeri men tájirıbesin biriktirý maqsatynda, sondaı-aq elimizdiń turaqty damýyn qamtamasyz etý úshin qazaqstandyq jastardyń belsendiligin arttyrý jáne qýatty Qazaqstandy qurýǵa yqpal etý baǵytynda 2001 jyldyń naýryzynda bastamashy top QR Prezıdentiniń halyqaralyq «Bolashaq» stıpendııasy túlekteriniń qaýymdastyǵynyń negizin qalady. «Bolashaq» qaýymdastyǵy men onyń músheleri túrli konsýltatıvtik organdardyń jumysyna qatysý arqyly tıisti sheshimderdi qabyldaý úshin sarapshylyq alań retinde qyzmet kórsetedi. Atap aıtqanda, qaýymdastyq qyzmeti aıasynda birqatar sharalar uıymdastyrylady. ıAǵnı, túrli bilim berý semınarlary, aktsııalar, onyń ishinde «Bolashaq sabaǵy» dáristeri, «Bolashaq jastar úshin», «Ózińnen basta», «Jas sarapshy» jáne basqa da jobalar ótkiziledi. Qaıyrymdylyq sharalary boıynsha biz balalar úılerine belsendi qoldaý jasap, jyl saıynǵy qaıyrymdylyq baldaryn uıymdastyramyz jáne odan jınalǵan qarjy balalar úılerine baǵyttalady.
Sonymen qatar Qaýymdastyq Keńesiniń tóraǵasy Baýyrjan Baıbektiń bastamasymen 2011 jyly gollıvýdtyq fılmderdi qazaq tiline dýblıajdaý jobasy iske qosyldy. Jobanyń maqsaty - memlekettik tildi keńinen nasıhattaý men tildiń qoldanys salalaryn keńeıtý.
- Shetelde bilimińizdi jalǵastyrýǵa qandaı sebepter yqpal etti?
- Prezıdent stıpendııa kólemin arttyrý týraly sheshim qabyldaǵan kezde men L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń sońǵy kýrstarynda oqyp júrgen edim. Shynyn aıtsam, «Bolashaq» baǵdarlamasyna senińkiremeı qaraıtynmyn. Alaıda, ózimniń bilimimdi synap kórip, irikteýden óttim jáne keıinnen Vashıngtonda tálim alyp shyqtym. Nátıjesinde bul baǵdarlama barlyǵyna qoljetimdi ekenine kózim jetti. «Bolashaq» shynymen de barlyq stıpendıattardyń ómirinde jol bastaý boldy. Men ózim osy qalada qarapaıym otbasynda týyp-ósken adammyn. Ákem ómir boıy «Tselınogradselmash» kásipornynda qyzmet etti, al anam 40 jyl qatarynan Travmatologııa jáne ortopedııa ǵylymı-zertteý ınstıtýtynda meıirbıke bolyp jumys isteýde. Meniń oıymsha, «Bolashaq» baǵdarlamasy - Elbasynyń eń sátti jobalarynyń biri.
- Sizdiń oıyńyzsha, shetelde bilim alǵandar Qazaqstanda qanshalyqty suranysqa ıe?
- Shetelde bilim alý baǵytynda bizge kele bermeıtin tustary bar. Máselen, AQSh-ta memlekettik basqarý Qazaqstanmen salystyrǵan ózgeshe. Ol jerde Federatıvtik respýblıka. Alaıda onda bizdi oqytqan ortaq ustanymdar da bar. ıAǵnı, qarjylyq menedjment salasy. Árıne, olardyń ózine tán bilimi biz úshin qosymsha boldy. Eger de «ıadroshylardy» mysalǵa alatyn bolsaq, ıadrolyq fızıka zańdary AQSh-ta da, Anglııada jáne Qazaqstanda birdeı bolǵandyqtan bul mamandyq qoldanbaly mańyzǵa ıe.
Shetelde alynǵan bilimniń mańyzdylyǵy jaıynda bir mysal keltirgim keledi. Osy oraıda QR Syrtqy ister mınıstrligi qyzmetkerleriniń kelissózder júrgizý barysyndaǵy ustanymy úlken maqtaýǵa laıyqty. Olardyń arasynda «Bolashaq» baǵdarlamasynyń da túlekteri bar. Jas dıplomattar Qazaqstanǵa úlken strategııalyq mańyzǵa ıe jobalardy jeńip alýda eleýli eńbek etti. Bul turǵyda EQYU-ǵa tóraǵalyq etý, EKSPO-2017, Azıada sekildi aýqymdy sharalardy atap ótýge bolady. Qazir biz 2022 jylǵy Olımpıada oıyndaryn ótkizýge úmittimiz. Atap aıtqanda, osy jumystardyń barlyǵy adamı faktorǵa baılanysty, ıaǵnı kelissózderdi óte saýatty deńgeıde ótkizýdiń mańyzy zor.
-Prezıdent «Bolashaq» baǵdarlamasynyń túlekteri óńirlerde tájirıbe jınaqtaýy tıis ekenin aıtqan bolatyn. Eger de Sizge óńirden jumys usynylyp jatsa, qyzmet etýge barasyz ba?
- Ótken jyly jumysqa ornalasýǵa baılanysty oblystardyń biriniń ákimdiginde qabyldaýda boldym. Astanaǵa oralǵan kezde basshylyǵym maǵan shamaly kúte turý kerektigin ótinip, bastalǵan jobalardy aıaǵyna deıin jetkizýdi tapsyrdy. Keıinnen maǵan bas tarta almaıtyndaı usynys jasaldy. Osydan soń «Tehnologııalyq damý jónindegi ulttyq agenttik» AQ Basqarma tóraǵasynyń orynbasary qyzmetine kiristim. Biraq ta, óńirde jumys isteý máselesi men úshin áli de ózekti. Sebebi, óńirde tájirıbe jınaqtaýdyń mańyzy zor jáne ony barlyǵy jaqsy túsinedi. Aldaǵy ýaqytta óńirde qyzmetke ornalasyp jatsam, men osy jaıynda mindetti túrde sizge habarlaıtyn bolamyn.
- Siz eki jyl qatarynan AQSh-ta oqydyńyz. Osy ýaqyt ishinde Astanadaǵy ózgerister Sizge baıqaldy ma?
- Astana qarqyndy damyp kele jatqany aıan. Men ózim qalanyń oń jaǵalaýynda óstim jáne sondaǵy árbir bólikti jaqsy bilemin. Atap aıtqanda, bizdiń shaǵyn qalaǵa astananyń kóship kelýi - Alla taǵalanyń syıy. Elordanyń arqasynda L.N. Gýmılev atyndaǵy EUÝ-da jaqsy bilim aldym. Bul oqý ordasy da - Prezıdenttiń jobasy. Osynda júrip «Bolashaq» stıpendııasyna iligip, aldymnan zor múmkindikter ashyldy. Astanada ózimniń zaıybymdy kezdestirdim. Ol da osynda oqýǵa kelgen edi. Elorda bolmasa, bizdiń kezdesýimiz ekitaılaı edi. Sondyqtan Astana shynymen de meniń ómirlik jolymdy qalyptastyrdy. Shetelde oqyp júrgende men osynda kanıkýlǵa kelip júrdim. Ár saparym saıyn jańa ǵımarattardy kórip otyrdym. Meniń AQSh-taǵy oqý ornyndaǵy toptastarym Astanada qarqyndy salynyp jatqan ǵımarattardyń sýretterin kórip, tańdanatyn. Mine osy 16 jyldyń ishinde meniń qalam tanymaıtyndaı ózgerdi. Sondyqtan bul múmkindikti paıdalana otyryp, barsha qazaqstandyqtardy Astana kúnimen quttyqtaımyn!
- Áńgimeńizge rahmet!
