Bıznesmender qarajattaryn ınnovatsııalyq jobalarǵa ınvestıtsııalaı alady - Rýslan Eńsebaev
- Rýslan Sátbekuly, ókinishke qaraı, basy taýdaı bolǵan memlekettik baǵdarlamalardyń aıaǵy qyldaı bolatyn jaǵdaılar kezdesedi. Sizdiń oıyńyzsha, «Tsıfrlyq Qazaqstan» baǵdarlamasynyń sátti shyǵý múmkinshiligi nelikten basym dep oılaısyz?
- Baǵdarlamany ázirlemes buryn biz álemdik tájirıbeni barynsha zerttedik. Ásirese, kóptegen elderdiń Úkimetteri mundaı baǵdarlamany qalaı uıymdastyrǵanyn, aldaryna qandaı josparlar qoıyp jatqanyn keń turǵyda zerdeledik. Jalpy, strategııalyq baǵyt aıqyndalǵan kezde joǵary deńgeıde jaýapty basshyny belgilep alý kerek.
Mysaly, Memleket basshysynyń Joldaýynda tsıfrlandyrý baǵym baǵyttardyń biri bolyp belgilendi. Bul jaýapty memlekettik organdarǵa zor jaýapkershilik júkteıdi.
Jaqynda biz ІT-kompanııalarmen kezdestik. Mundaı kezdesýlerdi biz turaqty túrde ótkizip otyramyz.
Sonymen qatar, eger protsesti júzege asyrý barysynda jańa múmkindikter nemese táýekelder týyndasa, biz baǵdarlamaǵa jarty jyl saıyn bir márte ózgeris engizý máselesin qarastyramyz. Biz buǵan qosa óz kezinde Sıngapýrda, Estonııada, Ulybrıtanııada tsıfrlandyrý jobasyn júzege asyrǵan halyqaralyq sarapshylardyń deńgeıinde tsıfrlandyrý boıynsha Keńes qurý aldyndamyz. Kelisimder bar, jýyq arada mundaı keńesti mindetti túrde quramyz.
«Ózgeristerdi basqarý» túsinigine basa nazar aýdarý durys dep bilemin. Demek, tsıfrlandyrý baǵdarlamasy neni bildiredi? Bul kásiporyndar men salalardyń transformatsııalanýy. Tsıfrlandyrýdyń tabysy ónerkásiptik kásiporyndar men aýyl sharýashylyǵy kásiporyndarynyń tsıfrlandyrýdyń mańyzy men paıdasyn túsinýine baılanysty. Tsıfrlandyrýdy kásiporyndar ózderine qalaı engizedi? Baǵdarlamany sátti iske asyrý úshin kásiporyndardyń basshylary men qyzmetshileri onyń mańyzy tereń túısinýi kerek. Mindetterdiń biri - bas qosyp, ózgeristerdiń qalaı ene bastaıtynyn túsindirý. Kásiporyndardyń eń aldymen qyzyǵýshylyǵyn týdyrsaq deımiz. Osy ispen qazirgi tańda aınalysyp jatyrmyz.
- Baǵdarlama bastalyp ketkeli beri az ǵana ýaqyt ótti. Dese de, tsıfrlandyrý baǵdarlamasy óziniń aýqymdylyǵy jaǵynan qarqyndy protsess ekenin tanyta bildi. Qazirdiń ózinde baǵdarlamany júzege asyrý baǵytynda qandaı da bir tabys bar dep aıtýǵa bola ma?
- Aıtyp ketkenimdeı, áleýetti pılottyq jobalar aıqyndaldy, iske asyrylýyna jaýapty basshylar bekitildi. Máselen, Qaraǵandy oblysynda densaýlyq saqtaý salasynda qaǵazsyz júıeni engizdik. Iá, buǵan deıin jekelegen emhanalar óziniń jumysyna osy ádisti kiriktirgen bolatyn. Biraq, biz buny qazir birshama júıelendirdik. Osyǵan uqsas jobalar Pavlodar men ózge de qalalarǵa engizilýde.
Sonymen birge, biz mektepterde esep berýdi azaıtyp, elektrondy jýrnaldy engizýdi qolǵa aldyq. Bul muǵalimderdiń ǵana emes, medıkterdi de artyq qaǵaz jumystan aryltyp, negizgi jumysyna kúsh salýǵa jumyldyratyn jumystyń mańyzdy blogy.
Ónerkásip salasyn alyp qaraıyq. QR IDM janyndaǵy Indýstrııany damytý ınstıtýtymen 4:0 ındýstrııasyna sáıkes keletin kásiporyndarǵa taldaý júrgizildi. Demek, tsıfrlyq tehnologııalardy qoldana otyryp, kásiporyndardy damytýdyń jańa deńgeıi anyqtaldy. Biz olardyń deńgeıin aıqyndap, jeti modeldi fabrıkany tańdap aldyq. Olar etalon retinde sanalady. Basqa kásiporyndar solardan úlgi alatyn bolady.
Elektrondy kommertsııa boıynsha memlekettik baǵdarlama aıasynda jol kartasy jasalady. Preferentsııa turǵysynda Salyq kodeksine ózgerister engizilip qoıdy. Elektrondy kommertsııamen aınalysatyn kásiporyndar korporatıvti tabys salyǵynan bosatyldy. Iá, Memlekettik kirister komıtetimen birge aıaǵyna deıin jetkizetin protsedýralyq jumystar bar. Degenmen, biz atalǵan baǵytta aıtarlyqtaı alǵa basyp kelemiz.
Sonymen qatar, jobalardy qalaı durys engizýdi úıretetin «Smart city» tıptik kontseptsııasy jasaldy. Biz osy kontseptsııaǵa sáıkes, óńirlerde tsıfrlandyrýdy jedel túrde engizip jatyrmyz. Osy jáne ózge de jobalardy aıaqtap, sharalardyń jospary negizinde alǵa jyljý kózdelýde.
- Jalpy, tsıfrlandyrýdan siz ne kútesiz jáne Qazaqstan azamattaryna atalǵan baǵdarlama naqty ne beredi?
- «Tsıfrlyq Qazaqstan» baǵdarlamasy bizdiń azamattardyń ómirin jaqsartyp, kásiporyndardyń eńbek ónimdiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan.
Meniń ózim «Qazatomóndiriste» eńbek etkenmin. Biz onda «Tsıfrlyq ken» jobasyn engizgen edik. 4:0 ındýstrııasy aıasynda negizgi mindet - operatsııalyq shyǵyndardy tómendetip, kásiporyndardaǵy eńbek ónimdiligin arttyrý, ónimdiń ózindik qunyn tómendetý jáne kásiporynnyń básekege qabilettiligin arttyrý. Bilesiz be, «Tsıfrlyq ken» jobasyna deıin uńǵyma boıynsha málimetterdi jınaý - eki apta ýaqytty alatyn. Qospadaǵy ýrannyń mólsheri týraly aqparatty jınaý kerek bolatyn. Al tyń jobanyń arqasynda aqparat jınaý ýaqyty eki aptadan birneshe saǵatqa deıin qysqardy. Bul ónimdilik ákelmeıtin shyǵyndardy qysqartýǵa múmkindik berdi. Biz osylaısha, osy jobany barlyq kásiporyndarǵa engizsek, úlken paıda bolady degen toqtamǵa keldik.
Tsıfrlandyrý Qazaqstannyń qarapaıym azamattaryna ne beredi? Mysaly, eger kimde kim óziniń bıznesin ashqysy kelse, bar-joǵy birneshe saǵattyń ishinde bul jumysty iske asyra alady. Mundaı protsedýra qujat jınaý jumysyn qysqartyp, ár túrli ınstantsııalarǵa barý qajettiligin joǵaltady. Mundaı protsester jemqorlyq qaýpin de týǵyzatynyna kelisesiz ǵoı. Mine, azamattarǵa baǵdarlamanyń berer paıdasynyń bir parasy osy.
Sonymen qatar, qoljetimdi bilimdi alý aǵa býyndy jańa zamanǵa beıimdeýge alyp keldi. Baǵdarlama aıasynda «Atameken» UKP, «Azamattarǵa arnalǵan Úkimet» memlekettik korporatsııasy men «Qazposhta» AQ usynatyn kýrstar kásiporyndarǵa qoljetimdi bolyp tabylady.
- «Tsıfrlyq Qazaqstan» baǵdarlamasyn júzege asyrý aıasynda «Astana Hub» qurý josparlanyp otyrǵany belgili. Ol burynǵy jobalardan nesimen erekshelenedi jáne onyń basty artyqshylyǵy nede?
- Astana Hub-tyń mindeti aıtarlyqtaı zor. Biz otandyq oılap tapqyshtarmen birge, sheteldik mamandardyń da qyzyǵýshylyǵyn týdyra alatyn ekojúıeni jasaǵymyz keledi. Álem de, adamdar da ózgerip barady. Iá, biz qazir sheteldik qurylǵylar men baǵdarlamalyq ónimderdi qoldanyp kelemiz. Túsinesiz be, osylaı bola beredi dep oılaý durys bolmas edi. Keleshekte osyndaı ónimderdi ózimiz de jasap, tipti shetelge olardy eksporttaýdy da maqsat tutýymyz kerek. «Astana hub» bul mejeni shyndyqqa aınaldyrady. Bul tek qana tehnopark qana emes, ekoaýmaq qaǵıdaty boıynsha qyzmet kórsetetin ekojúıe bolmaq.
Ol jerde akseleratsııalyq baǵdarlamalar jumys atqarady. Bul baǵdarlamalarǵa álemniń úzdik oıynshylary atsalysýy kerek. Akseleratsııa startaptardy qoldaýǵa arnalǵan. Máselen, belgili bir komanda óziniń biregeı ıdeıasyn usynyp, az ýaqyttyń ishinde ony júzege asyrady.
Taǵy bir baǵyt - jeke venchýrly ınvestorlardyń, qorlar men basqa da Qazaqstannyń naryǵyndaǵy ózge de venchýrlyq oıynshylardyń múddesin qorǵaý maqsatynda bıznes-perishteler ınstıtýtyn damytý. Bul neni bildiredi? Bizde óz qarajatyn ınvestıtsııaǵa salýǵa ázir baı adamdar barshylyq. Ádette, restorandar men sán salondary ashylǵanymen, bıznesmender kútken tabysy túspeı jatady. Al biz bolsaq, olar óz qarajattaryn ınnovatsııalyq jobalarǵa salatyndaı usynys jasaǵymyz keledi.
Qazir venchýrly ınvestıtsııalaý týraly zań qabyldanǵaly jatyr. Bul baǵyt syrtqy ınvestıtsııalaýǵa negizdelgen. Bıznesmender ózderiniń jobalaryn Qazaqstanda júzege asyra alatynyn bilýi kerek. Bul baǵytta bizdiń mindetimiz - korporatsııalardyń nazaryn sheteldik qymbat ónimderdi satyp almaı, óz elimizdiń startap-birlestikterine aýdartý. Biz bul tapsyrmalardy óz komandalaramyz atqara alatyndaı múmkindik berýimiz kerek.
- Rýslan Sátbekuly, qazirgi tańda álemdegi damyǵan elderdiń 5G standartynyń baılanysy men tehnologııalarynyń engizilýine basa mańyz berip jatqany qupııa emes. Bul baǵytta bizdiń elde qandaı jumystar atqarylyp jatyr?
- Qashyqtyqtaǵy basqarýdy úlgi retinde kórseteıin. Aýqymy zor málimetterdi joldaý úshin joǵary jyldamdyq pen soǵan saı ótkizý múmkindigi kerek. Elestetip kórińiz, kásibı hırýrg Almatyda bolsa, shuǵyl arada oblys ortalyqtarynyń birinde ota jasalýy kerek delik. Al ol jaqta ondaı maman joq. Dál osyndaı másele týyndaǵan kezde árbir mınýttyń quny altynǵa teń. Buǵan sheshim retinde asa dálme-dál qyzmet etetin qurylǵy qoıyp, ony alystan basqarýǵa bolady. Sondyqtan, mıllısekýndqa deıingi aıqyn ýaqytty kórsetip turý úshin 5G kerek.
Bul ekonomıkalyq turǵydan qanshalyqty tıimdi degen suraq týyndaýy múmkin? Bul óte qymbat tehnologııa. Qazaqstannyń aýmaqtyq aýqymdy ereksheligin de eskerý kerek. Dese de, bul másele qazir talqylaný ústinde.
- Suhbat bergenińiz úshin kóp rahmet!