Qumar oıynǵa tyıym: Bıznes «kóleńkege» ketpeı me
Májiliste «Qazaqstandaǵy oıyn jáne lotereıa bıznesiniń máseleleri men olardy sheshý joldary» taqyrybynda dóńgelek ústel otyrysy ótti, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.
Osyǵan deıin lýdomanııanyń qoǵamǵa tıgizip jatqan kesiri týraly túrli fatkilerdi tizip, dabyl qaǵyp kelgen depýtattar oıyn bıznesiniń ókilderimen betpe-bet kezdesýde «tyıym salý» degen sózden «shekteý» degen uǵymdy jıirek qoldanyp jatty.
Depýtat Qanatbek Safınov Prezıdent Іs basqarmasynyń janyndaǵy Parlamentarızm ınstıtýty Májilispen birge «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine oıyn bıznesi, lotereıa jáne lotereıa qyzmeti máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zań jobasyna ázirlegenin aıtady. Onyń ishinde jasy 21-ge tolmaǵan azamattardy qumar oıynǵa tartqan uıymdarǵa jaza belgileý sııaqty normalar bar.
Týrzım jáne sport vıtse-mınıstri Erjan Erkinbaevtyń aıtýynsha, jalpy oıyn bıznesi, lotereıa jáne lotereıa qyzmeti salasyndaǵy zańnamalarǵa 64 túzetýdi kózdeıtin 3 zań jobasy ázirlengen. Sondaı-aq bıznesti júrgizý baǵytynda 15 tarmaqtan turatyn 1 zań jobasyna túzetý engizý usynylyp otyr. Bul túzetýlerde mynadaı sharalar kózdelgen:
1) ınternette oıyn mekemesin zańsyz ashyp, oıyn bıznesi salasyndaǵy qyzmetti zańsyz uıymdastyrǵany úshin qylmystyq jaýapkershilikke tartý;
2) 21 jasqa deıingi, qumar oıyndarǵa qatysýdan shektelgen adamdarǵa ruqsat etkeni úshin ákimshilik jaýapkershilikke tartý;
3) bereshegi bar jeke tulǵalardyń qumar oıyndarǵa qatysýyn shekteý;
4) lıtsenzııasy men «KZ» ulttyq domeni joq, Qazaqstanda tirkelmegen sheteldik býkmekerlik keńselerdiń, totalızatorlardyń ınternet-resýrstaryna jáne elektrondyq kassalaryna tyıym salý;
5) Qazaqstan aýmaǵynda qyzmeti zańsyz dep tanylǵan sheteldik oıyn bıznesin uıymdastyrýshylardyń paıdasyna tólemderdi júzege asyrý boıynsha qyzmetter kórsetýge tyıym salý;
6) oıyn mekemesiniń, býkmekerlik keńseniń, totalızatordyń, mólsherlemelerdi qabyldaýdyń jáne ótkiziletin qumar oıyndardyń úlgilik jumys erejelerin bekitý;
7) býkmekerlik keńseler men totalızatorlar ornalasqan jerlerdegi, sport ǵımarattaryndaǵy jáne sportshylardyń jabdyqtaryndaǵy jarnamany qospaǵanda, býkmekerlik keńseler men totalızatorlardyń syrtqy jarnamalaryna tyıym salý;
8) býkmekerlik keńselerdi óziniń apparattyq-baǵdarlamalyq keshenderin memlekettik kirister organdarynyń aqparattyq júıelerimen ıntegratsııalaýǵa mindetteý;
9) jeke turǵan oıyn avtomattary zaldarynyń qyzmetine tyıym salý.
Erjan Erkinbaev salany retteý úshin Reseı, Armenııa, Ońtústik Koreıa, Fınlıandııa sııaqty elderdiń tájirıbesi eskeriletinin atap ótti.
Tipti «Amanat» fraktsııalarynyń depýtattary qumar oıynǵa qatysýǵa tyıym salynǵan adamdardyń jas shegin 25-ke deıin ulǵaıtýdy usynyp otyrǵan kórinedi.
Bul saladan tabys taýyp otyrǵan zańdy tulǵalardyń túrli qaýymdastyqtardyń ókilderi óz ýájderin aıtty.
«Býkmekerlik jáne lotereıa bıznesiniń ózin-ózi retteıtin uıymy» qaýymdastyǵynyń prezıdenti Ǵalymjan Dýambekov depýtattar usynyp otyrǵan sharalar bir jaǵynan salany retteıtindeı kóringenimen, shyn máninde naryqtyń kóleńkeli arnaǵa oıysýyna túrtki bolýy múmkin degen paıym aıtty.
«Keıingi kezde eldegi zańdy býkmekerlik uıymdardyń qyzmeti retteý tetikteriniń qatańdaýynan turaqsyzdyqqa ushyraýda. Qabyldanyp jatqan jáne usynylyp otyrǵan shekteýler men talaptardy tek zańdy jumys isteıtin býkmekerlik keńseler ǵana oryndaıtynyn túsiný kerek. Al Qazaqstannyń ınternet keńistiginde zańsyz býkmekerlik keńseler, kazınolar óte kóp. Sondyqtan usynylyp júrgen shekteý men tyıym normalary lýdomanııamen kúreste tıimsiz bolady. Odan keıin bul normalar kóleńkeli onlaın bızneske qolaıly jaǵdaı jasaıdy.
Oıyn bıznesi salasyndaǵy ýákiletti organ 2,5 myńnan astam saıtty buǵattady. Onyń ishinde 300 zańsyz býkmekerlik jáne kazıno brendteri bar. Alaıda, buǵattalǵan ınternet-resýrstardyń ornyna qaıtadan saıt asha salý qıyn emes. ıAǵnı, bul osy ádispen kúresý sharalarynyń tıimsizdigin kórsetedi», – deıdi oıyn bıznesiniń ókili.
Vıtse-mınıstr Erjan Erkinbaev BAQ ókilderiniń suraǵyna bergen jaýabynda tyıym men shekteý kúsheıse, zań boıynsha jumys istep júrgen býkmekerlik keńseler kóleńkeli arnaǵa ketýi múmkin ekenin rastady.
«Bul shynymen de múmkin. Zańdy býkmekerlik keńselerge qazir tyıym salyp tastasaq, qolyndaǵy ınfraquylym men klıentter bazasyn kóleńkeli salaǵa baǵyttaı salady. Ózgerister engizýdiń basty qateri osynda. Sondyqtan biz zańdy jumys istep júrgen oıynshylardy naryqta saqtap, tártibin qatańdatý kerektigin, ashyq esebin júrgizý qajettigin aıtyp otyrmyz. Qazir zańdy jolmen júrgen oıynshylar kóleńkeli salaǵa ketse, búkil málimetti joǵaltamyz. Kimder qumar oınap júrgenin, olardyń jas aralyǵy qandaı ekenin, qansha aqsha utysqa salynyp jatqanyn, ol aqshanyń shyǵý kózin bile almaı qalamyz. Tipti oqýshylar da oıynǵa salynyp ketýi múmkin. Qazir memlekettik organdar bul málimetterdi kórip otyr. Oıyn bıznesiniń kóleńkege ketýinde osyndaı qaýip bar», – deıdi ol.
Jıynda oıyn bıznesiniń ókilderi qansha tabys taýyp júrgeni, odan qansha salyq tóleıtini týraly da másele kóterildi.
«Qazaqstannyń lotoreıa odaǵy» jeke kásipkerler men zańdy tulǵalar birlestiginiń sarapshysy Shynbolat Pazyldyń aıtýynsha, Májilistiń jetinshi shaqyrylym depýtattary elge lotoreıadan túsetin salyq týraly qate aqparat bergen kórinedi.
«Kóptegen qoǵam qaıratkerleri bolsyn, jetinshi shaqyrylym depýtattary qate pikir taratýda. Olar da sol kezde tolyǵymen zerttemeı jatyp taqyrypty qozǵady. «Bulardyń bir jyldaǵy aınalymy 2022 jyldyń qorytyndysy boıynsha 267 mlrd teńge boldy. Sol aqshadan salyq retinde 4,4 mlrd teńge ǵana tólegen. Bul ne nege ondaı?», - deıdi. Qysqasha túsindire keteıin. Jalpy «Ulttyq lotoreıa» óz qyzmetin bastaǵannan beri jalpy aınalymymyz 709 mlrd teńge boldy. Biraq bul óte erekshe bıznes qoı. Onyń 70-75 paıyzy bizdiń jeńimpazdardyń aqshasy – utysqa jumsalady.
Osy utystan qalǵan somadan 10 paıyzy «Qazaqstan halqyna» qoryna, Sportty qoldaý qoryna aýdarylyp otyrady. Memleket bıýdjetine biz osy ýaqytqa deıin 10,5 mlrd teńge qosymsha qun salyǵyn tóledik», – dedi odaq sarapshysy.
Májilis depýtaty Amanjol Áltaev alımentten jaltarǵandardy da qumar oıyndar men utys tigýden shekteýdi usyndy.
Sondaı-aq ol jıyndy qorytyndylaı kele, búgingi sharada aıtylǵan usynystardy iske asyrý qorytyndylary boıynsha árbir memlekettik organnyń jumys tıimdiligine baǵa beriletinin eske saldy.
