Bıznes asham dep memleketten alǵan aqshany qara basyna jumsaıtyndar bar
AQTÓBE. KAZINFORM — Kondıterlik ónim jasaý jáne qyz jasaýyn daıyndaý bıznes jospary óte kóp. Qaıtarymsyz grantqa massaj apparaty men kir jýý mashınasyn satyp alǵysy keletin adamdar da bar. 400 AEK kimderge tıesili jáne áıelder jıi usynatyn jobalar qaısy? Kazinform tilshisi surap bildi.
Grant kimderge beriledi?
Aqtóbe oblysynda byltyr 566 adam qaıtarymsyz grant ıelendi. 2024 jyly 400 AEK, ıaǵnı, 1 476 800 teńge qarastyrylǵan.
Grant kez kelgen adamǵa berilmeıdi. Adam jumyssyz bolýy tıis ári osal toptyń birine kirýi kerek.
— Kópbalaly otbasy, múgedektigi bar adam, múgedektigi bar balanyń asyraýshysy, ıaǵnı, ata-anasy, qandastar, ataýly áleýmettik kómek alatyndar men asyraýshysynan aıyrylǵan áıelder qatysa alady. Jumyssyz bolýy shart. Eki sanaty bolsa ǵana Enbek.kz elektrondy eńbek bırjasyna jumyssyz retinde tirkeledi. «Bastaý bıznes» kýrsyn onlaın oqıdy. Oqytý 14 kúnge arnalǵan. Eńbek mobıldigi ortalyǵynyń mamandary júıege tirkeıdi, kiltsózdi beredi. Qatysýshy 14 kúnge arnalǵan kýrsty bir aptada da meńgerip shyǵa alady. Jeke kásip ashý, tirkeý, bıznesti júrgizý joly úıretiledi. Ár kezeńde suraqtarǵa jaýap berip, sońynda emtıhan tapsyrady. Eger emtıhan tapsyra almasa, kýrsqa qatysqany týraly aqparat kórsetiledi. Al kýrstan súrinbeı ótse, daıyn sertıfıkat biriledi. Bul - qaıtarymsyz grant alýǵa qajetti qujattyń biri. Keıin bıznes josparyn qurady, — deıdi Aqtóbe oblysy boıynsha eńbek mobıldigi ortalyǵynyń dırektory Venera Ýrýmbaeva.
Bıznes jospar qurý men ony iske asyrý
Qaıtarymsyz grant qarjysy bıznesti bastaýǵa arnalǵan qural-jabdyq, tehnıka, túrli apparat alýǵa arnalǵan. Bıznes josparda tehnıkanyń markasy da jazylýy tıis.
Satyp alý kezinde sol talapty qatań saqtaý kerek. Eger grant ıesi oıyn ózgertip, ózgesin alsa, Eńbek mobıldigi ortalyǵy sot arqyly qarjyny keri qaıtarady.
— Azyq-túlik dúkenin ashsa tońǵazytqysh, muzdatqysh, túrli sórelerdi satyp ala alady. Keıbir adamdar bıznes bastaý úshin jer alamyn dep aıtady. Jer satyp alýǵa bolmaıdy. Oǵan ruqsat joq. Qaıtarymsyz grant qarjysy — qural-jabdyqqa arnalǵan. Qazir sport klýbtaryn ashatyn jeke kásipkerler bar. Olar belgili bir ǵımarattan bólme jalǵa alyp, sol sport túrine arnalǵan jabdyqtardy satyp alady. Eger bıznes josparda kók tústi dop dep jazsa, mindette túrde túsi de sáıkes kelýi tıis, — dedi Venera Ýrýmbaeva.
Úmitkerler bıznes jospardy máslıhat depýtaty, tilshiler, óńirlik kásipkerlik palatasynyń ókili, iri bıznesi bar kásipkerler aldynda qorǵaıdy.
Eger bir qabyldaýda birdeı birneshe joba kezdesse, talqylaý, taldaý júrip, komıssııa ortaq sheshim shyǵarady. Munyń bári Eńbek mobıldigi ortalyǵynyń áleýmettik jelidegi resmı paraqshasynda tikeleı efırde kórsetiledi.
Eger komıssııa oń sheshim qabyldasa, 1414 nómirinen habarlama túsip, jeke kásipkerlik tirkeledi, ekinshi deńgeıli bankten esepshoty ashylady. Eńbek mobıldigi ortalyǵy 1 476 800 teńge aýdarady.
— Qaıtarymsyz grantty jeke kásipkerler de ala alady. Tek bıznesti bastaǵanyna 3 jyl tolmaýy tıis. Eger keńeıtý jumystaryna 1 mln teńge emes, 500-600 myń teńge qajet bolsa, sony bıznes josparynda kórsete alady. Aqsha aýdaryp, arada 3 aı ótkende tekserý júrgizile bastaıdy. Keıbiri bızneske qajetti qural-jabdyqty ózge elden tapsyrys berip alady. Muny bıznes josparda kórsetse, arnaıy qujattaryn qossa, bul da qabyldanady, — dedi Venera Ýrýmbaeva.
Qaıtarymsyz granttyń da suraýy bar
Qaıtarymsyz grant alǵan adamdardyń jumysy bir jyl boıy baqylaýda bolady. Osy ýaqyt aralyǵynda jeke kásipker jumysyn toqtatpaýy tıis.
Sonymen birge aqsha kásipti júrgizýge ǵana jumsalýy kerek. Nesıe óteý, ózge dúnıe satyp alý jaǵdaıy tirkelse, Eńbek mobıldigi ortalyǵy qarjyny sot arqyly qaıtarady.
Іs Aqtóbe oblystyq mamandandyrylǵan aýdanaralyq ekonomıkalyq sotynda qaralady.
— Eki birdeı jobanyń biri ótip, ekinshisi grant taǵaıyndalmasa, keıbiri sotqa júginedi. Mundaıda áleýmettik jelide saqtalǵan tikeleı efır sotta dálel bola alady. Onda komıssııa sheshimi tolyq kórsetiledi. Sonymen birge grant ıesiniń jumysyn tekserýge barǵanda qolymyzda bıznes jospar bolady. Biz ýaqytyly qarap, ár dúnıeniń markasyna deıin salystyramyz. Máselen klınıng kompanııa buryn satyp alǵan shańsorǵyshynyń qujatyn usynǵysy keledi. Al grant qarjysyna ózgesin satyp alǵan. Bul da durys emes, — dedi Venera Ýrýmbaeva.
Tehnıka satyp alǵan adamnyń densaýlyǵy syr berip, aýyryp qalsa, ortalyq mamandary keshirimmen qaraıdy. Túsinikteme jazady, anyqtama tapsyrady.
— Byltyr 6 adam qaıtarymsyz grantty paıdalanbaı, keri qaıtardy. Arasynda kóship ketkeni bar. Keıde áıelder otbasyna aıtpaı, qaıtarymsyz grant alýǵa qujat tapsyrady. Utqan soń aıtyp, shý shyǵyp, keri qaıtarady. Ondaı jaǵdaı bar. Qazirgi kezde 2024 jyly alǵan qaıtarymsyz granttar týraly sot protsesteri júrip jatyr. Máselen Muǵaljar aýdanynda shashtaraz ashý jobasyn usynyp, utyp aldy. Tekserý kezinde shashtarazdyń óziniki emes, týysynyń kásibi ekeni belgili boldy. Sol jerde satyp alǵan qural-jabdyqtary da qaraldy. Bir-birine qaıshy kelip, sot otyrysy áli jalǵasyp jatyr, — dedi Venera Ýrýmbaeva.
Eńbek mobıldigi ortalyǵy ister sotqa jalǵasqan soń qazir jeke kásipkerlerden aldyn ala qolhat alýǵa kóshti. Onda jeke kásipkerlikti bir jyl boıy jabýǵa bolmaıtyny, bıznes josparda kórsetilgen tehnıkany, qural-jabdyqty ǵana satyp alýǵa bolatyny týraly jazylady.
Sot kabınetinen jeke kásipkerlerge qatysty istiń kóp ekenin kórýge bolady. Máselen Eńbek mobıldigi ortalyǵy M. Jańyldy sotqa berip, qaıtarymsyz granttyń aqshasyn keri qaıtarý týraly talap qoıdy.
Іs materıalyna súıensek, 2024 jyly eki arada kelisimge qol qoıylǵan. Sol kezde jartylaı daıyn ónim ázirleý bıznesi qoldaý tapqanymen, sharýa jaıyna qalyp, sotta jaýapker aqshany óz qajetine jumsap jibergenin aıtqan.
Prokýror talapker aryzyn qanaǵattandyrýdy surady. Sot grant ıesi M.Jańylǵa qarjyny keri qaıtarý týraly qaýly shyǵardy.
Ekiniń biri kórpe tigip, kondıterlik ónim daıyndaıdy
Qaıtarymsyz grant alatyndardyń basym bóligi — áıelder. Olardyń ishinde qyz jasaýyn daıyndap, úıden tort pisiretinder kóp.
Alaıda 2024 jyly sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq baqylaý departamenti jańa talapty engizdi. Endi úıden taǵam daıyndap, satýǵa bolmaıdy.
— Keıingi kezde massaj kabınetin ashý josparyn usynatyn áıelder kóp. Bul da kúmándi. Negizi medıtsınalyq bilimi bolýy kerek dep oılaımyz. Al olar eki aılyq kýrstan ótip, jumys isteıdi. Sonymen birge mal sharýashylyǵymen aınalysatyndar da kóbeıdi. 2024 jyly bul ınnovatsııalyq joba emes dep usynys ta aıtqan edik. Ázirge talap ózgermedi. Mal sharýashylyǵyna da qaıtarymsyz grant berilip jatyr, — deıdi oblystyq eńbek mobıldiligi ortalyǵynyń dırektory.
Qaıtarymsyz grant bólý komıssııasynda bolǵan qalalyq máslıhat depýtaty Jańalyq Ahash ta kópshilik aqshany jeke maqsatqa jumsaýǵa beıim turatynyn aıtyp berdi.
Innovatsııa, tyń oı joq, bir apparat satyp alyp, ony adam kóp júretin jerge qoıyp, aqsha alýdy oılaǵandar jeterlik.
— Qaıtarymsyz grant konkýrsyna qatysyp, aqsha alǵysy keletin adam kóp. Keıbiri grant alýǵa kómektesetin deldaldardyń kómegine júginedi. Sóıtip daıyn bıznes jospardy 30-130 myń teńgege satyp alady. Ózi jazbaǵan soń bıznes bastaýǵa qajetti qural-jabdyqty, tehnıkany durys kórsetpeıdi. Keıbiri qajetti shyǵyn materıalyn da jazyp qoıady. Máselen tigin tsehyn ashpaq bolǵan adam is mashınasyn alýy tıis. Ol bolsa ıne men jipke de suranys beredi. Ol durys emes. Qatelik bolsa, keri qaıtaramyz. Taǵy bir aıta keterligi, kóbi tigin tsehyn ashyp, jartylaı daıyn ónim daıyndaǵysy keledi eken. Úıden tamaq ázirleý kúmán týdyrady, «tazalyq normalary saqtala ma» degen suraq mazalaıdy. Olardan suraǵanda bári qalypty sııaqty aıtady. Biraq qazirgi talap kúshti ekenin eske salamyz. Sonymen birge qalanyń ortasynda turyp «jylqy baǵamyz, sıyr bordaqylaımyz» dep keledi. Aýylda bul kásip durys, al qalada qaıda baǵady? Jaıylym kerek, ıisine kórshisi de shydamaıdy. Kóbi mal alyp, bir jyldan soń satyp, aqshasyn qaltaǵa bassam deıdi. Oıy osy, — deıdi Jańalyq Ahash.
Qaıtarymsyz grant konkýrsyna qatysqandar arasynda bolashaqty emes, bir rettik qarjyny oılaıtyndar da jıi kezdesedi.
Sebebi olar bıznesti ári qaraı damytý jolyn ashyq aıta almaı qınalady. Tipti birneshe páterine kir jýatyn mashına almaq bolǵan úmitkerdiń bıznes jospary da komıssııa otyrysynda qaralǵan.
— Bir turǵyn aıaqqa massaj jasaıtyn kreslo alyp, ony saýda orny nemese áýejaıǵa qoımaq boldy. Sol arqyly aqsha tapqysy keldi. Túk ıdeıa joq qoı. Taǵy bir úlken kisi keldi. Ol úı jóndeýge arnalǵan qural-jabdyq satyp alý jolyn usyndy. Biz páter jóndeýmen aınalysatyn kásip bastamaq boldy dep oılaǵan edik. Biraq ol óziniń tórt páterin jóndeýge kerek ekenin aıtty. Bárin jalǵa berip otyr eken. Tórt kir jýý mashınasyn da almaq boldy. Tórteýin tórt páterine qoımaq eken. Mundaı da ıdeıa usynatyndar kezdesedi. Masqara ǵoı, — deıdi qaıtarymsyz grant komıssııasynyń tóraǵasy, máslıhat depatýta J. Ahash.
Aıta keteıik, Atyraý oblysynda 21 kásipker qaıtarymsyz grant qarjysyn maqsatsyz jumsaǵan. Olar grant qarjysyn bıýdjetke qaıtarady.
Buǵan deıin habarlaǵanymyzdaı, elimizde 14 jastan 35 jasqa deıingi jastar 3 mln teńge mólsherinde «Táýelsizdik urpaqtary» grantyn ala alady. Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi bul grantty 2029 jylǵa deıin berý josparlanǵanyn aıtty.