Bıshimbaev merziminen buryn bosap shyǵýy múmkin be
ASTANA. KAZINFORM - Búgin Qýandyq Bıshimbaev pen Baqytjan Baıjanovqa qatysty Alqabılerdiń úkimi shyqty. Eks-mınıstr 24 jylǵa sottaldy. Baqytjan Baıjanov 4 jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy. Bıshimbaevtyń shartty túrde merziminen buryn bostandyqqa shyǵýyna múmkindigi bar. Degenmen, senator Amangeldi Tólemisov «ol ótinish bergenshe mundaı múmkindik zańnan alynyp tastalýy da múmkin» deıdi. Depýtattyń aıtýynsha, munyń sebebi – eldegi zań kúnnen-kúnge qatańdap jatyr. Bıshimbaev isi – el tarıhynda tikeleı efırde ashyq ótken alǵashqy sot protsesi. Zańgerler bul protsesti qalaı baǵalaıdy? Alqabıler tıimdi boldy ma? Kazinform tilshisi Senat depýtaty Amangeldi Tólemisovten mundaı protsestiń qoǵam úshin mańyzyn jáne Bıshimbaevtyń jazasyna qatysty pikirin surady.
Zańgerler arasynda bul protsess talqylanǵany sózsiz. Senatordyń aıtýynsha, bul protsesti olar oń baǵalaǵan. Al, sottyń ashyq ótýi halyqtyń quqyq salasyndaǵy bilimin arttyrýǵa yqpal etti.
- Alqabılerdiń qatysýymen ótken sot isi qoǵam úshin óte paıdaly boldy, sebebi halyqtyń sotqa degen senimi artty. Eshqandaı montajsyz, tikeleı efırde, halyqtyń kóz aldynda ótti. Turǵyndardyń quqyqtyq saýatyn arttyrdy. Zańgerlerdiń ortasynda da durys, ıaǵnı oń baǵalandy dep oılaımyn. Sebebi táýelsiz Qazaqstannyń tarıhynda birinshi ret bolyp otyr. Dál osy istegi sózjarysta zardap shekken tarap ta, advokattar da, prokýrorlar da bar múmkindigin zań túrinde paıdalana aldy, – dedi Amangeldi Tólemisov.
Depýtat Alqabılerdiń tájirıbesine arnaıy toqtaldy. Elimizde sotqa Alqabılerdiń qatysýy engizilgenine 17 jyl bolǵan. Osy ýaqytqa deıin olarǵa qatysty normalar birneshe ret ózgerdi. Basynda ólim jazasy men ómir boıy bas bostandyǵynan aıyrylatyn ister ǵana qaralsa, keıin orta aýyr qylmysqa da alqabıler shaqyrylatyn bolyp, zań ózgergen.
- Sot alqabıleri 2007 jyldan beri engizildi. Ol tıimdiligin kórsetti. Alǵashynda ólim jazasy men ómir boıy bas bostandyǵynan aıyrylatyn isterdi ǵana qaraıtyn. Keıin 2010 jyldan bastap asa aýyr qylmystar qaralatyn boldy... Al 2019 jyly asa aýyr, aýyr jáne orta aýyr qylmystyq ister qaralyp keledi, – dep bólisti spıker.
Eks-mınıstrge taǵylǵan Qylmystyq kodekstiń baptaryna súıensek, Alqabıler oǵan qatysty ómir boıyna bas bostandyǵynan aıyrý jazasyn berýi múmkin edi. Al, depýtattyń aıtýynsha, Alqabılerdiń búgingi úkimi táýelsiz boldy. Sol sebepti isti tek zań aıasynda qarap, naqty úkimin kesti. Sondaı-aq, senator sottalýshy Bıshimbaev jazasyn tolyq ótegenshe 70 jasqa taıap qalatynyn jáne 24 jyl bas bostandyǵynan aıyrý – «ómir boıy bas bostandyǵynan aıyrýmen para-par» dep atap ótti.
- Qazir Bıshimbaev 44 jasta. 24 jyldan keıin 68 jasqa keledi. Ómir boıy bas bostandyǵynan aıyrýmen para-par deýge bolady. Sot alqabılerdiń sheshimin qoldaımyn. Halyq ómir boıy bas bostandyǵynan aıyrýy múmkin dep kútkenimen, alqabıler naqty zańǵa súıendi, ıaǵnı halyqtyń yǵyna jyǵylmady deýge bolady, – dedi Amangeldi Tólemisov.
Degenmen, Qýandyq Bıshimbaevtiń shartty túrde merziminen buryn bostandyqqa shyǵýyna múmkindik bar. Tek ol jazasynyń úshten eki bóligin, ıaǵnı 16 jylyn ótegennen keıin ǵana merziminen buryn shyǵýǵa ótinish bere alady. Biraq depýtat elimizde zań qatańdap jatqanyn eskerip, bul norma ózgerip ketýi múmkin, Bıshimbaevtiń «ótinish berýge múmkindigi» bolmaýy yqtımal degen pikir bildirdi.
- Bıshimbaev shartty túrde merziminen buryn bosatýǵa ótinish berýi múmkin. Biraq ótinish berý úshin sottalǵan ýaqyttyń 2/3 bóligin qamaýda óteý kerek, 16 jylyn ótegennen keıin ótinish bere alady. Ol da sotta qaralady. Tipti oǵan deıin zańǵa ózgerister engizilýi múmkin. Qazir zańdar qatańdatylyp jatyr. Ártúrli is qaralady. Zań jetildiriledi, ózekti máseleler qaralady. Sondyqtan ol ýaqytqa deıin zańnan shartty túrde bosatý baby alynyp tastalýy da múmkin, – dep tolyqtyrdy senator.
Bıyl 15 sáýirde Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev turmystyq zorlyq-zombylyq týraly zańdarǵa qol qoıdy. Halyq bul zańdy «Saltanat zańy» dep atap ketti. Senatordyń sózinshe, osy zań áıelderdiń qorǵanýǵa degen senimin arttyryp, tıimdiligin kórsetedi.
- Árıne, bul zań tıimdi bolady. Búgin núktesi qoıylǵan Bıshimbaevtyń isi de áıelder quqyǵyn qorǵap, sotqa aryzdanýy kerek ekenin kórsetti. Zorlyqtyń kesirinen adam ómiri qıyldy jáne tıisti jazasyn aldy. «Saltanat zańy» nemese Zorlyq-zombylyq týraly zańda buǵan deıin azamattyq is dep qaralatyn ister qylmystyqqa kóshirildi. Zań qatańdatyldy. Bala quqyǵyna qatysty biraz ózgeris engizildi. Sondaı-aq, qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan otbasylarǵa arnalǵan ortalyqtarda zańgerler bolady. Mundaı otbasylarǵa óz quqyǵyn qorǵaı alatyny týraly zań turǵysynan túsindiriledi. Bul zań áıelderdiń senimin arttyrdy. Halyq endi ádil sheshim bolatynyna senedi, sebebi sotqa degen senimi artty, – dep atap ótti Amangeldi Tólemisov.
Spıker pikirin sot ashyq ótý kerek jáne mundaı praktıkany jalǵastyrý kerek dep túıindedi.
- Jalpy, bul - Prezıdenttiń «Halyq únine qulaq asatyn memleket» jáne «Ádiletti Qazaqstan» bastamasynyń shyn máninde iske asyrylyp jatqanynyń dáleli. Sondaı-aq, «Ádiletti Qazaqstannyń» quqyqtyq mádenıet qalyptastyrýda sot protsesin ashyq ótkizý tıimdi. Almatydaǵy júrgizýshige qol jumsaǵannyń saldarynan úsh adamnyń ólimine qatysty protsess te tikeleı efırde kórsetildi. Munyń bári oń ózgeris jáne sotty ashyq ótkizýdi jalǵastyrý kerek, – dep qorytyndylady suhbatty senator.
Aıta keteıik, búgin sýdıa Aıjan Qulbaeva Qýandyq Bıshimbaev pen Baqytjan Baıjanovqa qatysty Alqabılerdiń úkimin oqydy.
Qylmystyq kodekstiń 110-baby 2-bóligi 1-tarmaǵynda, 99-bóliginiń 1-tarmaǵynda kózdelgen qylmystyq quqyq buzýshylyqtardy jasaǵany úshin kináli dep tanylyp, QK-niń 110-babynyń 2-bóliginiń 1-tarmaǵymen 7 jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy. Qylmystyq kodekstiń 99-babynyń 2-bóliginiń 5-tarmaǵy boıynsha – 20 jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy. Qylmystyq kodekstiń 58-babynyń 4-bóligine sáıkes, qylmystardyń jıyntyǵy boıynsha jazalardy ishinara qosý arqyly Bıshimbaev 24 jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy.
Sonymen qatar, Alqabıler Baqytjan Baıjanovty aǵasy Qýandyq Bıshimbaevtyń qylmysyn jasyrǵany úshin kináli dep tapty. Sóıtip sot Baıjanovty 4 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrdy.
