Birinshi toqsan qorytyndysy Úkimettiń ekonomıkany durys basqaryp otyrǵanyn kórsetti

ASTANA. Sáýirdiń 21-i. QazAqparat /Ernur Aqanbaı/ - Búgin Úkimet osy jyldyń 1-shi toqsanyndaǵy elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýynyń qorytyndysyn shyǵaryp, ekinshi toqsandaǵy mindetterin aıqyndady. Onda keltirilgen málimetter jalpy alǵanda Mınıstrler kabınetiniń qazirgi daǵdarys jaǵdaıynda ekonomıkany tıimdi basqaryp otyrǵanyn aıǵaqtaıdy.

Aғymdaғy jyldyң birinshi toқsanynda әlemde de jәne bizdiң elde de kүrdeli makroekonomıkalyқ ahýal saқtalғany belgili. Jaһandyқ daғdarys әlem naryқtaryndaғy jaғdaıdy қıyndatyp jiberdi. Sonyң saldarynan barlyқ jetekshi ekonomıkalyқ derjavalardyң makroekonomıkalyқ kөrsetkishteri nasharlap, kөptegen elder ekonomıkasynyң tejelý protsesi jedeldedi. Mәselen sarapshylardyң baғalaýy boıynsha, AҚSh-tyң Іshki jalpy өnimi (ІJӨ) 2009 jyldyң birinshi toқsanynda 5,9 paıyzғa, Eýroaımaқta 1,9 paıyzғa, Ұlybrıtanııada 1,5 paıyzғa, Reseıde 7 paıyzғa tөmendegen. Al Қytaı ekonomıkasynyң naқty өsý қarқyny 6 paıyzғa deıin azaıғan, bұl soңғy 18 jylda birinshi ret baıқalyp otyrғan құbylys kөrinedi. Қazaқstan ekonomıkasy jaһandyқ ekonomıkamen әldeқashan tyғyz yқpaldasқandyқtan, syrtқy әserlerdiң saldarynan bizdiң eldiң de damý қarқyny bұrnaғy jyldarmen salystyrғanda birshama bәseңdep otyr. Bұl әrıne zaңdy құbylys. Deıtұrғanmen, қalyptasқan jaғdaıғa қaramastan, Қazaқstan ekonomıkasy syrtқy әserlerge aıtarlyқtaı tөtep berip otyrғanyn aıtyp өtý қajet. Bұғan bıyl birinshi toқsanda el Үkimetiniң naқty ishki jalpy өnimniң kүrt tөmendeýine jol bermegeni dәlel. Elimizdiң soңғy eki aıdaғy makroekonomıkalyқ kөrsetkishteri ІJӨ-niң қysқarýynyң tejelgenin baıқatady. Mәselen, osy jyldyң қaңtarynda ІJӨ-niң tөmendeýi 1,2 paıyzdy құrasa, aқpanda 1,8 paıyz, al naýryzda bұl kөrsetkish nebәri 0,2 paıyzғa қysқaryp, 2 paıyz bolғan. Bұdan Үkimettiң ekonomıkany tұraқtandyrý jөnindegi josparynyң өmirmen etene қabysyp, әreket etip jatқanyn aңғarýғa bolady. Bıyl elimizdiң ІJӨ-niң өsim қarқynynyң tөmendegeni negizinen әlemdik daғdarystyң әserinen zardap shekken құrylys, өңdeýshi өnerkәsip, elektr energııasyn, gaz ben sýdy өndirý men bөlý salalarynyң esebinen bolғan. Soңғy kezderi өzgerip otyrғan jaғdaılarғa jedel әreket etýge daғdylanғan Қazaқstan Үkimetiniң daғdarysқa қarsy jұmysy қazirgi ýaқytta osy salalardaғy naқty problemalardy sheshýge baғyttalyp jatyr. Bұl rette Үkimettiң ekonomıkany, onyң ishinde joғarydaғy salalardaғy iri kәsiporyndardy «қolmen basқarý» rejimine kөshkeni der kezinde қabyldanғan dұrys sheshim bolғan syңaıly. Birinshi toқsanda ekonomıkanyң өsim қarқynynyң tөmendeýine joғarydaғylardan bөlek, өnerkәsiptegi өndiris қarқynynyң tөmendeýi, sondaı-aқ negizgi kapıtalғa salynatyn ınvestıtsııalardyң 4,9 paıyzғa қysқarýy da teris әser etken. Ekonomıka jәne bıýdjettik josparlaý mınıstri Baқyt Sұltanovtyң aıtýynsha, ınvestıtsııanyң қysқarýy құrylys salasynda ? 28 paıyzғa, өnerkәsipte ? 15,7 paıyzғa, onyң ishinde taý-ken өnerkәsibinde 30,6 paıyzғa baıқalғan. Osy tұsta әlemdik ekonomıkalyқ konıýktýranyң teris қysymyna қaramastan, ekonomıkanyң lokomotıvi bolyp tabylatyn birқatar salalardaғy kөrsetkishterdiң өskenin aıta ketken jөn. Mәselen, aýyl sharýashylyғyn damytýda oң jaғdaı saқtalyp otyr. Bұl sektordyң jalpy өniminiң kөlemi birinshi toқsanda 134,9 mlrd. teңgeni құrap, 2008 jyldyң tıisti kezeңimen salystyrғanda 3,6 paıyzғa ұlғaıғan. Esepti kezeңde mұnaı men tabıғı gaz өndirý 2,4 paıyzғa, baılanys қyzmetteri 4,2 paıyzғa artқan. Mұndaı sıpat elektr jabdyқtaryn, elektrondy jәne optıkalyқ jabdyқtardy, rezına jәne plastmassa bұıymdaryn өndirý salalaryna da tәn. Bұl daғdarystan keıingi kezeңdegi damýdy қamtamasyz etý үshin Қazaқstan ekonomıkasyn sapaly қaıta құrylymdaýdyң bastalyp ketkenin, ekonomıkany shıkizattyқ sektorғa tәýeldilikten aryltyp, әrtaraptandyrýғa aıryқsha kөңil bөlinip jatқanyn bildirse kerek. Әrıne, mұndaı nәtıjelerge eң aldymen memlekettiң daғdarysқa қarsy jүrgizgen saýatty saıasatynyң arқasynda қol jetkizilgeni anyқ. Endi ınflıatsııaғa қatysty birer sөz. El arasynda teңgeniң devalvatsııasynan keıin ınflıatsııa yryққa kөnbeıdi-aý degen қaýeset taraғan edi. Alaıda, alғashқy үsh aıdyң nәtıjesi ol boljamdardy teriske shyғaryp otyr. Aıtalyқ, 2009 jyldyң 1-shi toқsanynda respýblıkamyzdaғy ınflıatsııa deңgeıi 2 paıyzdy құraғan. Bұl 2008 jyldyң tıisti kezeңimen salystyrғanda 0,5 paıyzғa tөmen. Jyldyқ mәnde alғanda ınflıatsııanyң deңgeıi osy jyldyң naýryzynda 2008 jyldyң tıisti aıymen salystyrғanda 8,9 paıyzdy құrap otyr. Al osy jyldyң aқpan aıynda bolғan teңgeniң devalvatsııasy jalpy alғanda ınflıatsııalyқ үderisterdiң өsýine aıtarlyқtaı әser etpegen.Elbasynyң tapsyrmasy boıynsha, aғymdaғy jyly Үkimettiң kүsh-jigeri eң aldymen әleýmettik saıasattyң negizgi basymdyқtary boıynsha is-sharalar josparyn ұıymdastyrýғa baғyttalғany aıan. Bұlardyң ishinde azamattardyң jұmysyn joғaltyp alý tәýekeliniң aldyn alý jәne daғdarys jaғdaıynda jұmyssyzdardy әleýmettik қoldaý, sondaı-aқ eңbek naryғyndaғy jaғdaıғa ұdaıy monıtorıng jүrgizý, halyқty zeınetaқymen, әleýmettik tөlemdermen қamtý, әleýmettik kөmek kөrsetý bar. Osylardan Үkimet қazirgi jaғdaıda әsirese halyқty jұmyspen қamtýғa aıryқsha nazar aýdaryp otyr. Elbasy Joldaýynan týyndaғan Өңirlik jұmyspen қamtý strategııasyn jүzege asyrý үshin Jұmyspen қamtý jөnindegi vedomstvoaralyқ komıssııa құrylyp, jұmys isteýde. Өңirlerde halyқty jұmyspen қamtýdyң «jol kartalary» әzirlendi. Resmı mәlimetterge sүıensek, Үkimettiң daғdarysқa қarsy baғdarlamasyn tabysty jүzege asyrýdyң arқasynda aғymdaғy jyldyң үsh aıynda elimizde 60 myң 244 jaңa jұmys oryndary құrylғan, bұlardyң 39 myң 593-i tұraқty jұmys oryndary. Deıtұrғanmen, osyndaı orasan zor kүsh-jigerge қaramastan daғdarys әlemniң kөptegen elderindegideı Қazaқstandaғy jұmyssyzdardyң sanyn da birshama kөbeıtipti. Byltyrғy birinshi toқsanғa қaraғanda, bıyl elimizdegi jұmyssyzdardyң sany 1,6 paıyzғa өsip, 582,8 myң adamғa jetken. Alaıda, ekonomıkalyқ belsendiliktiң azdap tөmendeýine қaramastan, elimizdiң әleýmettik salasyndaғy jaғdaı salystyrmaly tүrde alғanda tұraқty ekenin joғarydaғy toқsan қorytyndysyna қarap baғamdaý bolady. Үkimettiң bүgingi mәjilisinde Қarjy mınıstri Bolat Jәmishev, Indýstrııa jәne saýda mınıstri Vladımır Shkolnık, Eңbek jәne halyқty әleýmettik қorғaý mınıstri Gүlshara Әbdiқalyқova, «Samұryқ-Қazyna» қorynyң basshysy Қaırat Kelimbetov, «ҚazAgro» holdınginiң basshysy Asyljan Mamytbekov baıandama jasap, өzderi basқaryp otyrғan құrylymdardyң atқarғan jұmystary jөninde esep berdi. Үkimettiң ekonomıkany tұrpaқtandyrýshy baғdarlamasy әrbir sala boıynsha tıimdi jұmys istep jatқany aıtyldy. Endi Үkimettiң 2009 jyldyң 2-shi toқsanyndaғy mindetteri jaıly. B. Sұltanovtyң aıtýynsha, ekonomıkanyң damýyna syrtқy faktorlar keri әser etip otyrғan daғdarys jaғdaıynda aldaғy kezeңde ishki rezervterdi jұmyldyrýғa basa nazar aýdarý қajet. Bұl rette 2009 jyldyң қorytyndysy boıynsha ekonomıkanyң retsessııasyna jol bermeý basym mindet bolyp tabylady. Ol үshin ekinshi toқsanda birқatar mindetter atқarylýy tıis. Eң aldymen birlesken is-қımyl josparyn iske asyrýғa tartylғan memlekettik organdar, holdıngter, ekinshi deңgeıdegi bankter bөlingen қarajattyң kөzdelgen kestege sәıkes tүpkilikti tұtynýshylarғa deıin jedel jetýine kүsh jigerin salýy kerek. Ekinshiden, «jol kartasynyң» jobalaryn tabysty iske asyrý үshin ortalyқ jәne jergilikti atқarýshy organdar өz jұmystaryn үılestirýi қajet jәne «jol kartasynyң» baғyttaryn қarjylandyrýdyң naқty josparlaryn pysyқtap, bөlingen қarajattyң jedel ıgerilýin қamtamasyz etýi tıis. Үshinshiden, ekonomıkanyң ұzaқ merzimdi tıimdiligin arttyrýғa baғyttalғan jүıeli reformalardy odan әri jүrgizý қajet. Jıyndy қorytқan Premer-Mınıstr Kәrim Mәsimov ekinshi toқsanғa arnalғan birқatar naқty mindetterge toқtaldy. Premer-Mınıstr өndiris kөleminiң azaıýynan әrtүri sala kәsiporyndary қyzmetkerleriniң jұmystan bosaýyna jol bermeý; memlekettik satyp alýlarda қazaқstandyқ mөlsherdi arttyrý, sondaı-aқ ekonomıkany daғdarystan keıingi damýғa daıyndaý jәne қaıta құrý үshin қoldaғy resýrstar barynsha paıdalaný; otandyқ қaıta өңdeý өndirisin damytý jөnindegi belgilengen is-sharalardy iske asyrý; Astana men Almaty қalalaryndaғy құrylysy bastalyp қoıғan nysandardy aıaқtaý; shaғyn jәne orta bıznes үshin bıznes ahýaldy jaқsartý Үkimettiң basty mindeti bolyp қala beretinin atap kөrsetti. Bir sөzben aıtқanda Үkimettiң osy jylғy ekinshi toқsanyna arnalғan negizgi қyzmeti elimizdiң әleýmettik-ekonomıkalyқ damýyndaғy tұraқty ahýaldy saқtaýғa baғyttalatyn bolady.