Bıylǵy 9 aıda el ekonomıkasynyń ósimi 6,3%-dy qurady
ASTANA. KAZINFORM - Úkimet Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń halyqqa Joldaýyndaǵy tapsyrmalary aıasynda turaqty ósimdi qamtamasyz etýge, kásipkerlikti qoldaýǵa, sondaı-aq ınvestıtsııalyq tartymdylyqty arttyrýǵa baǵyttalǵan ekonomıkany damytý jónindegi sharalar keshenin júzege asyrýda.
2025 jyldyń toǵyz aıynda el ekonomıkasynyń ósýi 6,3%-dy qurady. Búginde kólik, qurylys, saýda jáne ónerkásip salalary ekonomıkanyń qozǵaýshy kúshine aınalyp otyr.
Makroekonomıka jáne qarjylyq turaqtylyq
Bıylǵy toǵyz aıdyń qorytyndysy boıynsha el ekonomıkasynyń ósýi 6,3%-ǵa jetti, bul jyl basyndaǵy kórsetkishten 2,3 paıyzdyq tarmaqqa joǵary. Ósý qarqyny qańtardan qyrkúıekke deıin jedeldedi: qańtarda – 3,8%, qańtar-aqpanda – 5,4%, qańtar-naýryzda – 5,6%, qańtar-sáýirde – 6%, qańtar-mamyrda – 6%, qańtar-maýsymda – 6,3%, qańtar-shildede – 6,3% jáne qańtar-tamyzda 6,5% boldy.
Bul ósý qarqyny ekonomıkany ártaraptandyrý jáne salalardy teńgerimdi damytý esebinen júzege asyrylýda. Ósimniń negizgi draıverleri kólik jáne qoımalaý qyzmetteri (+21,2%), qurylys (+14,9%), saýda (+8,8%), taý-ken (+9,3%) jáne óńdeý ónerkásibi (+6,2%) boldy.
Negizgi kapıtalǵa salynǵan ınvestıtsııa kóleminiń ósýi orta jáne uzaqmerzimdi turaqty damý úshin berik negiz qalyptastyryp otyr.
Bıylǵy qańtar-qyrkúıek aralyǵynda ınvestıtsııalar jyldyq mánde 13,5%-ǵa, onyń ishinde óńdeý ónerkásibine 30,7%-ǵa ulǵaıdy.
Investıtsııalardyń jandanýy iskerlik belsendiliktiń ósýimen, ekinshi deńgeıli bankterdiń bızneske nesıe berý kóleminiń ulǵaıýymen, ınfraqurylymdyq jáne ınvestıtsııalyq jobalardy, sondaı-aq «Tarıfti ınvestıtsııaǵa aıyrbastaý» jáne «Keleshek mektepteri» baǵdarlamalaryn júzege asyrýmen baılanysty.
Kásipkerlikti damytý jáne ınvestıtsııalar
Elimizde jumys istep turǵan shaǵyn jáne orta bıznes kásiporyndarynyń sany artyp keledi. 2025 jylǵy 1 qyrkúıektegi jaǵdaı boıynsha elimizde 2 174 309 kásiporyn tirkelgen, bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen (2 043 760) salystyrǵanda 6,4%-ǵa artyq.
ShOB-tyń ekonomıkadaǵy úlesi 38,6%-ǵa deıin (+0,9 paıyzdyq tarmaq) ósti, al ónim shyǵarý kólemi 11,4%-ǵa ulǵaıyp, 18,7 trln teńgeni qurady.
Bıznes ahýaldy jaqsartý
2024 jylǵy qabyldanǵan bıznes júrgizý máseleleri jónindegi zańnyń arqasynda bıznesti tekserý azaıyp keledi. Jańa tásil boıynsha qadaǵalaý júıesi tekserýden profılaktıkalyq sharalarǵa kóshý turǵysynda qaıta qaraldy.
Bas prokýratýranyń derekterine sáıkes, 2024 jyly 53 320 kásipker tekserilgen, bul moratorııǵa deıingi 2019 jylmen (126 561) salystyrǵanda 42,1%-ǵa tómen.
Mundaı úrdis 2025 jyly da jalǵasýda. Osy jylǵy 6 aıda tekserýler sany 1,9%-ǵa azaıyp, 46 375-ti qurady, bul 2019 jyldyń birinshi jartyjyldyǵymen salystyrǵanda 73,8%-ǵa az.
Sondaı-aq bızneske qoıylatyn 10 myńnan astam artyq talaptyń kúshi joıyldy, al «1 in 2 out» qaǵıdaty (qoldanystaǵy eki retteý tetigin alyp tastap, jańadan bir talap engizý) retteý júktemesin arttyrmaýǵa múmkindik berdi.
Jyl sońyna deıin ruqsat alý úshin qoıylatyn biliktilik talaptaryn qaıta qaraý josparlanyp otyr, sondaı-aq olardy alý merzimderi ońtaılandyrylady.
Bıznes pen memlekettiń ózara tıimdi is-qımyl jasaýy úshin «Meniń bıznesim» atty jeke kabınet fýnktsıonaly bar «eGov Business» mobıldi qosymshasy iske qosyldy.Ol arqyly 30-dan astam memlekettik qyzmetke ońaı qol jetkizýge bolady, olar – kásiporyndy tirkeý, salyq kúntizbesi, sertıfıkat alý jáne tsıfrlyq qujattarǵa qol qoıý jáne taǵy basqalar.
Bıznesti memlekettik qoldaý
2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha jeńildikpen qarjylandyrý sharalarymen jalpy somasy 1,3 trln teńgege jýyq 26 myńnan astam bıznes joba qamtyldy.
2025 jyly mıkro jáne shaǵyn kásipkerlik sýbektileriniń kredıtterin sýbsıdııalaýdy qarastyratyn jeńildikpen nesıe berýdiń jańa tetigi bekitildi. Sýbsıdııalanatyn kredıt somasy 200 mln teńgeden aspaıdy, syıaqy mólsherlemesi – 12,3%, kredıt berý merzimi – 3 jylǵa deıin.
Jeńildikpen kredıt beretin jańa «Órleý» baǵdarlamasy iske qosyldy, onyń aıasynda kásipkerler 10 jylǵa deıingi merzimge 12,6% mólsherlemesi boıynsha 7 mlrd teńgege deıin kredıt ala alady. Búginde 392 mlrd teńgege kásipkerlik sýbektileriniń 1 095 jobasy qarjylandyryldy.
«Damý» qorynyń bazasynda eki kepildik berý qory quryldy.
1-shi kepildik berý qory sheńberinde quny 281 mlrd teńge bolatyn 1 618 jobaǵa qoldaý kórsetildi, onyń ishinde kepildikter somasy 154,4 mlrd teńgeni qurady.
2-shi kepildik berý qory boıynsha quny 7,1 mlrd teńge bolatyn 1 jobaǵa qoldaý kórsetilse, onyń ishinde kepildikter somasy 2,8 mlrd teńgeni qurady.
100-den astam qarjylyq jáne qarjylyq emes sharalardy qamtıtyn Biryńǵaı ózekti tizilim jasaldy. Onyń tıimdiligine monıtorıng jasaý úshin «Baqylauda» júıesi engizildi, ol ashyqtyq pen baǵdarlamanyń oryndalýyn qadaǵalaýǵa múmkindik beredi.
Memleket úlesin tómendetý jáne básekelestikti damytý
Bıylǵy 1 qyrkúıektegi jaǵdaı boıynsha 922,1 mlrd teńge somasyndaǵy 396 memlekettik nysan básekeles ortaǵa berildi, 69 nysan qaıta uıymdastyrýǵa nemese taratýǵa jiberildi.
Іri memlekettik kompanııalar IPO/SPO-ǵa shyǵaryldy:
«Qazmunaıgaz» AQ – 153,9 mlrd tengege,
«KEGOC» AQ – 22,6 mlrd tengege,
«Eır Astana» AQ – 10,6 mlrd tengege.
Ekonomıkany jańǵyrtý máseleleri jónindegi memlekettik komıssııa 3 trln teńgeden astam balanstyq quny bar 400-den asa kompanııany ońtaılandyrýdy qoldady.
2026-2030 jyldary úsh kezeńdi ońtaılandyrý josparlanýda:
1 kezeń (2026) – 200-ge jýyq nysan;
2 kezeń (2027-2028) – 100-den astam kompanııa;
3-kezeń (2029-2030) – 60-qa jýyq kompanııa, negizinen jylý jáne energetıka salasynda.
Basty maqsat – memlekettik aktıvterdi básekeles ortaǵa berý, ekonomıkanyń tıimdiligin arttyrý jáne jeke bıznesti damytý úshin jaǵdaı jasaý. Sonymen qatar básekeles salalardaǵy memlekettik kásiporyndar sanynyń qaıtadan ósýine jol bermeý úshin normatıvtik sharttar pysyqtalýda. Memlekettiń kásipkerlik qyzmetke qatysýyna negiz bolatyn tustar qysqartylýda.
Ekonomıkany demonopolızatsııalaý
Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha 2022 jyldan bastap Ekonomıkany demonopolızatsııalaý jónindegi komıssııa jumys isteıdi. Nátıjesinde qysqa merzim ishinde buryn jeke qurylymdar baqylaıtyn aktıvter men qarajat memlekettik menshikke qaıtaryldy.
Atap aıtqanda, respýblıkalyq jáne kommýnaldyq menshikke 17 AQ men JShS-niń aktsııalar paketteri men olarǵa qatysý úlesteri, Shyǵys Qazaqstan oblysyndaǵy múliktik keshen, 7 ǵımarat, 162 temirjol men qurylys nysandary, 7 avtomobıl jáne ózge de (2 myńnan astam birlik) múlikter berildi.
Budan bólek, «Qazaqstan halqyna» qoǵamdyq qoryna 1 mlrd teńge aýdaryldy. Bilim berý ınfraqurylymyn qoldaý qoryna $100 mln jáne 1,49 mlrd teńge berildi.
Memlekettik satyp alý júıesin reformalaý
2025 jylǵy 1 qańtardan bastap jańa «Memlekettik satyp alý týraly» zań qoldanysqa engizildi.
Ol satyp alynatyn taýarlar men qyzmetterdiń sapasyn arttyrýǵa, rásimderdiń merzimin qysqartýǵa jáne ashyqtyqty arttyrýǵa baǵyttalǵan.Satyp alýdy ótkizý merzimi úsh esege 30-dan 10 jumys kúnine deıin qysqartyldy.
Qoǵamdyq monıtorıng júrgiziledi, jetkizýshilerdiń jaýapkershiligi kúsheıtildi.
«Kiltimen tapsyrǵanǵa deıin» tetigi engizildi, qosalqy merdigerge beriletin jumystar kólemi 30%-ǵa deıin qysqartyldy.
Mólsheri az satyp alýdy júzege asyrý maqsatynda 100 AEK-ke deıingi taýarlardy, 500 AEK-ke deıingi jumystar men kórsetiletin qyzmetterdi bir kózden alý quqyǵy engizildi. Aýyldyq ákimdikter úshin bir kózden satyp alý shegi 3 myń AEK-ten 4 myń AEK-ke deıin ulǵaıtyldy. 2019 jyldan beri bir kózden memlekettik satyp alý kólemi 34%-dan 26%-ǵa deıin tómendedi.
«Elektrondyq qarjy ortalyǵy» AQ-nyń bazasynda qoldanystaǵy satyp alý alańdaryn (goszakup.gov.kz, zakup.sk.kz, mitwork.kz) ıntegratsııalaý arqyly Biryńǵaı satyp alý platformasy quryldy.
2025 jylǵy 9 aıdyń qorytyndysy boıynsha memlekettik satyp alý kólemi 9,4 trln teńgeni, otandyq taýar óndirýshilermen jasalǵan sharttar sany – 140 712 birlikti, somasy – 399,86 mlrd teńgeni qurady. Bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda (jalpy somasy 202,5 mlrd teńgege 109 909 shart) aıtarlyqtaı joǵary.
Investıtsııalyq saıasat
Qazaqstan 2029 jylǵa qaraı JІÓ deńgeıin $450 mlrd-qa deıin eki ese ósirýdi jáne keminde $150 mlrd kóleminde ınvestıtsııa tartýdy maqsat etip otyr.
Osy maqsatta bıznestiń birtutas ekojúıesin qalyptastyratyn Investıtsııalyq saıasattyń 2029 jylǵa deıingi tujyrymdamasy jańartyldy. Investıtsııalyq shtab quryldy, ulttyq tsıfrlyq ınvestıtsııalyq platforma iske qosyldy.
«Investıtsııaǵa tapsyrys berý» qaǵıdaty engizildi, ol básekelestik artyqshylyqtardy eskere otyryp, óńirlik jáne salalyq usynystardy jasaqtaıdy.
Basym salalardaǵy quny $60 mln-nan asatyn ınvestıtsııalyq jobalar úshin qazaqstandyq zańnamanyń 25 jyl boıy turaqty bolatynyna kepildik beretin ınvestıtsııalar týraly kelisim jasasý qarastyrylǵan. 2024 jyly osyndaı 6 kelisim, 2025 jyly taǵy 21 kelisim jasaldy.
Arnaıy ekonomıkalyq jáne ındýstrııalyq aımaqtarǵa erekshe kóńil bólinýde, sodaı-aq aǵylshyn quqyǵy qaǵıdaty boıynsha qyzmet etetin, «jasyl» jáne ıslamdyq qarjy quraldaryn qoldaıtyn «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵy da qarqyndy damýda.
Qazaqstannyń ınvestıtsııalyq tartymdylyǵy
Qazaqstan Ortalyq Azııa óńirindegi jetekshi ınvestıtsııalyq baǵyttardyń biri retindegi mártebesin saqtap qala aldy. ıÝNKTAD derekterine sáıkes, 2024 jyly teńizge shyǵa almaıtyn elderge arnap jarııalanǵan 5 greenfield-jobanyń tórteýi Qazaqstanda júzege asty.
Qazaqstanǵa kelgen tikeleı sheteldik ınvestıtsııa kólemi $17,2 mlrd-ty qurady, 45 jańa joba júzege asyrylyp, 6 200 jumys orny ashyldy.
Investıtsııanyń negizgi baǵyttary:
taý-ken óndirý ónerkásibi – $6,5 mlrd,
óńdeý ónerkásibi – $2,8 mlrd,
saýda – $5,3 mlrd,
kásibı jáne ǵylymı qyzmet – $0,9 mlrd.
Asa iri ınvestorlar: Reseı ($4,1 mlrd), Nıderlandy ($3,8 mlrd), Ońtústik Koreıa ($1,2 mlrd), Belgııa ($1,2 mlrd) jáne Qytaı ($1,2 mlrd).
2025 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynyń qorytyndysy boıynsha tikeleı sheteldik ınvestıtsııalardyń (TShI) jalpy aǵyny $10,1 mlrd qurady, bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 1,1%-ǵa artyq.
Úkimet ınvestıtsııa tartý, bıznesti damytý jáne ekonomıkany demonopolızatsııa jasaý jónindegi bul jumystardy jalǵastyra beretin bolady.
Aıta keteıik, osyǵan deıin Memleket basshysy 2019 jyldan beri ekonomıkamyz 16% óskeni týraly aıtqan bolatyn.