Besik alastaýdyń ózindik ǵylymı negizi bar
ASTANA. KAZINFORM – 16 naýryz - Naýryznama onkúndigniń úshinshi kúni – Mádenıet jáne ulttyq salt-dástúr kúni. Osyǵan oraı nazarlaryńyzǵa ultymyzdyń tal besikten jer besikke deıingi ǵumyryndaǵy mańyzdy salt-dástúrlerin usynylady.
Balany besikke salý
Ádette balany besikke kindigi túsken soń salady. Balany besikke salýǵa (bóleýge) erekshe mən beriledi. Balany besikke salarda «tyshty ma» yrymy jasalady. Onda balany besikke salýǵa jınalǵan əıelderdiń bireýi: «tyshty ma?» dep daýystaǵanda, besikti aınala otyrǵan əıelder: «tyshty, tyshty» desip, besiktiń túbek salar tesiginiń astyna tosylǵan qoldarǵa, baýyrsaq, qurt, irimshik, qant, kəmpıt tastaıdy. Ony alǵan balalar talasa-tarmasa jeıdi. Balany alǵash besikke balaly-shaǵaly, ınabatty kisilerdiń biri salady.
Balany besikke bóleýdiń ózindik ǵylymı məni bar. Ədette, besikke bólengen bala túzý, symbatty bolyp ósip, dəretine bylǵanbaı taza bolady. Zııandy jəndikterdiń shaǵýynan qorǵaıdy. Kóshkende at ústinde alyp júrýge óte qolaıly bolady. Al, «tyshty ma» aıtý – jańa dúnıege kelgen səbıge qut darysyn, nesibeli bolsyn, artynan baılyq saýlap júrsin degen nıetpen isteledi.
Besik alastaý
Balany besikke bóler kezde ərdaıym eń aldymen besikti mindetti túrde alastaıdy. Besikti kóbinde arsha búri-shyrpysyn tamyzyp, ol bolmasa, sham, shaqpaq, sirińke taly sekildi jaryq shyǵaratyn zattardyń birin paıdalanyp, besiktiń bas-aıaǵyn tegis aınaldyra:
– Alas, alas, alas!
Ər pəleńnen qalas!
Kózi jamannyń kózinen alas!
Tili jamannyń tilinen alas!
Ýy jamannyń ýynan alas!
Alas, alas, alas!
Qylagór Alla myń pəleńnen qalas! – dep besikti alastap shyǵyp, onan soń baryp balany bóleýge kirisedi. Besik alastaýdyń da ózindik ǵylymı negizi bar:
- Arshanyń mıkrob óltiretin qasıeti bar. Sondyqtan bul bala-nyń deni saýbolyp ósýine septigin tıgizedi.
- Ot jaryǵymen besikti alastaý zııandy jəndikterden saqtan-dyrý úshin qajet. Balany besikten sheship alǵan soń, túbek-shúmegin jýyp, kórpe-jastyǵy men jórgegin kúnge jaıy potyrady.
Materıal Aıyp Núsipoqasulynyń «Tal besikten jer besikke deıin» atty kinabyna negizdelip daıyndaldy.
