Bes jyldaǵy mádenı serpilis: Qazaqstan Ortalyq Azııadaǵy mádenı kóshbasshyǵa aınaldy
ASTANA. KAZINFORM — Bes jyl ishinde Qazaqstan mádenıet salasynda serpindi ózgeristerge qol jetkizdi: ulttyq óner jańaryp, halyqaralyq sahnaǵa jol ashyldy, al elimiz aımaqtyń mádenı kóshbasshysy retinde tanyldy. Bul týraly QR Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń baspasóz qyzmeti málim etti.
QR Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi mádenı biregeılikti nyǵaıtý, kreatıvti ındýstrııalardy damytý jáne ulttyq ónerdi halyqaralyq deńgeıde tanytý boıynsha aýqymdy jumys júrgizip keledi. Bul kezeńde óner salasynda aýqymdy ózgerister oryn aldy. Aty ańyzǵa aınalǵan ujymdar qaıta jańǵyryp, Qazaqstannyń Ortalyq Azııadaǵy mádenı ortalyq retinde bedeli artty.
Vedomstvonyń málimetinshe, 2020 jylǵy eldiń jetekshi mádenı uıymdarynyń mártebesin kóterý týraly sheshim jańa kezeńniń bastalýyna negiz boldy. Bes negizgi ujymǵa, Qurmanǵazy atyndaǵy halyq aspaptary orkestrine, M.Áýezov jáne Abaı atyndaǵy teatrǵa, M.Lermontov atyndaǵy memlekettik akademııalyq orys drama teatry men Ulttyq kitaphanaǵa «Ulttyq» mártebesi berildi. Osy kezeńde Q.Qýanyshbaev atyndaǵy memlekettik akademııalyq qazaq mýzykalyq-drama teatry respýblıkalyq menshikke ótti. Bul qadam teatrdyń damý múmkindikterin keńeıtti.
Keıin de mádenı bastamalar kóterilip, el úshin jańa múmkindikter ashyldy. 2022 jyly materıaldyq emes mádenı muranyń ekeýi — «Orteke» qýyrshaq bı óneri men Qojanasyr týraly ańyz ıÝNESKO-nyń reprezentatıvti tizimine endi.
Qazaqstan estradasynyń sımvoly sanalatyn «Gúlder» ansambli qaıta quryldy. Roza Baǵlanova, Muhtar Áýezov jáne Ahmet Baıtursynovtyń mereıtoılaryna oraı 2 500-den astam is-shara ótti, olardyń kópshiligi halyqaralyq deńgeıde uıymdastyryldy.
2023 jyldyń sońǵy kezeńi strategııalyq josparlaý kezeńine aınaldy. Atap aıtsaq, Úkimettiń sheshimimen Qazaqstan Respýblıkasynyń 2023-2029 jyldarǵa arnalǵan mádenı saıasat tujyrymdamasy bekitildi. Bul qujat uzaq merzimdi baǵyttardy anyqtap, halyqaralyq yntymaqtastyqqa jańa serpin berdi. Sultan Beıbarystyń 800 jyldyq mereıtoıy aıasynda 660 is-shara uıymdasyryldy.
Sońǵy jyldary Qazaqstan mádenıeti kúnderi birqatar elderde (Ázerbaıjan, Armenııa, Túrkmenstan, Tájikstan, Ózbekstan, Mysyr, Reseı jáne basqa elderde) uıymdastyryldy. Qazaqstan ónerpazdary qatysqan gala-kontsertter, teatr qoıylymdary, qoldanbaly jáne kórkemóner kórmeleri, ulttyq fılmderdiń kórsetilimi jáne etno toptardyń mýzykalyq keshteri ótti.
Qazaqstan delegatsııasy Kaır qalasyndaǵy jańadan qalypqa keltirilgen Sultan áz-Zahır Beıbarys meshitiniń saltanatty ashylý rásimine jáne halyqtyq qolóner men óner kórmesine qatysty. Tashkent pen Samarqand qalalarynda «Abaı» operasynyń tusaýkeseri men «Qazaqkontsert» ujymynyń kontserti ótti.
Sonymen qatar Qazaqstan Tájikstan, Ázerbaıjan jáne Saha Respýblıkasynyń (RF) mádenıet kúnderin uıymdastyrdy.
Qazaqstan mádenıetin álemdik deńgeıde tanytýda 2024 jyl mańyzdy kezeńge aınaldy. Qazaqstan alǵash ret álemdegi jetekshi óner kórmesi — Venetsııa óner bıennalesinde óziniń Ulttyq pavılonyn tanystyrdy.
Osy jyly Parıjdegi Gıme Azııa óneri mýzeıinde jáne Qytaı Halyq Respýblıkasyndaǵy Tıantszın mýzeıinde («Altyn adam jáne Uly dala» kórmesi) Qazaqstan óneriniń kórmeleri ótti. Astana Ulttyq mýzeıinde Leonardo da Vınchıdiń «Ádemi hanshaıym» kartınasy tanystyryldy. Eldiń mádenı uıymdaryn biregeı vırtýaldy ınternet keńistiginde biriktiretin Qazaq Culture aqparattyq-aǵartýshylyq platformasy iske qosyldy. Memlekettik klassıkalyq gıtarıster kvıntetimen «Birlik» ansambli atty eki jańamýzykalyq ujym quryldy.
2024 jyl V Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndarymen este qaldy, onyń ashylý jáne jabylý saltanatyna Dımash Qudaıbergen qatysty. Ashhabadta Qurmanǵazy men Abaıdyń eskertkishteri, Dýshanbe men Qazan qalalarynda Abaıdyń bıýsteri ornatyldy.
2025 jyly mádenı-gýmanıtarlyq yntymaqtastyq nyǵaıyp, birqatar halyqaralyq kelisimder jasaldy.
«Merke áýlıesi» atty jańa nomınatsııa boıynsha jumys bastaldy. «Betashar» ulttyq rásimi adamzattyń materıaldyq emes mádenı murasynyń reprezentatıvtik tizimine endi. Sonymen qatar, Ózbekstanmen birlesip «Keste–sıýzanne» boıynsha ortaq nomınatsııalyq qujat joldandy.
Beıjiń qalasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Mádenıet ortalyǵynyń qurylýy osy jyldyń mańyzdy oqıǵalarynyń biri boldy. Ashylý saltanatyna Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev, QR Mádenıet jáne aqparat mınıstri Aıda Balaeva, Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Mádenıet jáne týrızm mınıstri Sýn Elı, qos eldiń dıplomatııalyq ókilderi men shyǵarmashylyq qaýym ókilderi qatysty.
Ortalyqtyń ashylýy — uzaqmerzimdi dıplomatııalyq yntymaqtastyq pen kelisimniń jemisti nátıjesi. 2022 jyly Qytaı Halyq Respýblıkasy Tóraǵasynyń Astanaǵa memlekettik sapary aıasynda Qasym-Jomart Toqaev pen Sı Tszınpın Qytaı men Qazaqstanda teń negizde mádenı ortalyqtar qurý jóninde kelisimge kelgen bolatyn.
Bıyl Aqtaý qalasyna «Túrki áleminiń mádenı astanasy» mártebesi berildi. Bishkek qalasynda Muhtar Áýezov pen Shyńǵys Aıtmatovqa arnalǵan «Dostyqtyń altyn kópiri» eskertkishiniń ashylýy ótti. Sonymen qatar, Túrkistan qalasynyń rýhanı, tarıhı-mádenı jáne týrıstik ortalyq retindegi mártebesin aıqyndaıtyn «Túrkistan qalasynyń erekshe mártebesi týraly» zań qabyldandy.
Qazirgi tehnologııalar mádenı damýdyń ajyramas bóligine aınaldy. 275 mýzeı, 65 myńnan astam eksponat jáne 200-den asa 3D formattaǵy artefakt týraly málimetterdi qamtıtyn E-Museum vırtýaldy mýzeıler jelisi jumys isteıdi. Ulttyq mańyzy bar eskertkishterdi saqtaý jáne baqylaý maqsatynda tsıfrlyq júıeler men jasandy ıntellekt elementteri engizilýde.
QR Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń bes jyldyq júıeli qyzmeti nátıjesinde otandyq ónerpazdar, shyǵarmashylyq ujymdar men mýzeı mekemeleriniń halyqaralyq deńgeıde óner kórsetip, qazaq mádenıetin álemge pash etti. Osylaısha, Qazaqstan Ortalyq Azııadaǵy mádenı kóshbasshyǵa aınalyp, zamanaýı men ulttyq qundylyqtardy ushtastyra bilgen memleket retinde tanyldy.
Aıta keteıik, Qazaqstanda mádenıet qyzmetkerleriniń eńbekaqysy úsh jylda eki ese ósti.