Benzol

ASTANA. QazAqparat - Atyraý munaı óńdeý zaýytynda shyǵarylǵan osy ónimniń alǵashqy 300 tonasy Reseıge eksportqa jiberildi, dep jazady dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti.

Byltyr elimizdegi eń baıyrǵy Atyraý munaı óńdeý zaýytyn jańǵyrtýdyń ekinshi kezeńi aıaqtalǵan edi. Sóıtip, munda iske qosylǵan hosh ıisti kómirsýtekter shyǵarý kesheninde eki jańa ónim alyna bastady. Onyń biri -ben­zol, ekinshisi - paraksılol. Zaýyttyń bas dırektory Qaırat Orazbaevtyń málim etkenindeı, bul keshen qurylysy 2010-2014 jyldarǵa arnalǵan údemeli ın­dýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý baǵdarlamasy aıasynda iske asyryldy. Joba boıynsha 2010 jy­ly qurylysy bastalǵan keshenge quıylǵan ınvestıtsııalyq qarjynyń kólemi 1 mıllıard 40 mıllıon AQSh dollaryn qu­rady. Bul jobany iske asyrýǵa alǵashynda Eýropa elderiniń, Japonııanyń, Ońtústik Koreıa men Qytaıdyń birneshe kompanııasy nıet bildirdi. Biraq, sońǵy satyda Japonııanyń «Marubeni Corporation» jáne «JGC» kompa­nııalar toby men Qytaıdyń «SІNOPEC Engineering» kom­pa­nııasynyń usynysy kóńilge qonymdyraq boldy. Japonııalyq kompanııalardyń AtMÓZ-degi qaıta jańǵyrtý jobasyn iske asy­rýmen tolymdy tájirıbeleri bar bolǵanymen, atalǵan jobany 3 mıllıard 400 mıllıon AQSh dollaryna baǵalaǵan. Al Qytaı kompanııasynyń balama baǵamy budan áldeqaıda tómendeý, ıaǵnı 1 mıllıard 99 mıllıon AQSh dollaryn quraǵan. Tómen baǵa usynǵan Qytaı kompanııasymen arada kelissózder júrgizilip, nátı­jesinde taraptar jobany 1 mıllıard 40 mıllıon AQSh dollary kóleminde iske asyrýǵa mámile jasaǵan.

Bul jobany iske asyrý eli­mizdegi munaı-hımııa óner­kásibin damytýǵa tyń serpin bereri daý­syz. Naqtylaı aıtqanda, aldy­men jylyna 133 myń tonna benzol jáne bir jylda 496 myń tonna paraksılol shyǵarylmaq. Sonymen birge, osy joba arqyly AtMÓZ-de shyǵarylatyn taýarly benzınderdiń sapasyn Eýro-4 standarty deńgeıine jetkizýge jol ashylady. Al ekologııalyq turǵydan aıtqanda, janarmaı túrlerindegi benzoldyń mólsheri 1 paıyzdan, hosh ıisti kómirsýtekter 35 paıyzdan as­paıdy dep tolyq senimmen tú­sindiredi zaýyt mamandary. Benzın túrleri men dızel quramyndaǵy kúkirt mólsheri de, janar-jaǵarmaılardyń qorshaǵan ortaǵa zııandy áseri de azaıady. Óıtkeni, Eýro-4 standartynyń talaby osyndaı. Dızel men avıaotyn óndirý kólemi de ulǵaıtylatyny kózdelip otyr. Sonyń ishinde dızel otynyn qosymsha sýtegi alý esebinen molaıtýǵa múmkindik bar eken.

Hosh ıisti kómirsýtekter shy­ǵarý kesheniniń jobasy eki tehnologııalyq nysan qurylysyn qamtydy. Atap aıtqanda, bul katalızatordy úzdiksiz qalpyna keltiretin katalızdik rıformıng qondyrǵysy men benzol alý jáne hosh ıisti kómirsýtekter shyǵarý qondyrǵysynan turady. Sonymen birge, keshen eki rejimde paıdalanýǵa bolatyndyǵymen erekshelenedi. ıAǵnı, alǵashqysy joǵary oktandy (AI-92, AI-95 jáne AI-98) taýarly janarmaı markalaryn daıyndaý úshin joǵary oktandy komponentter shyǵarýmen baılanysty bolsa, ekinshisi, munaı-hımııa ónerkásibi úshin benzol men paraksılol ónimderin shyǵarý.

Benzol - hımııalyq ónerkásip ónim­deriniń mańyzdy ondyǵyna kiredi. Ártúrli plastmassalardyń óndirisi men sıntetıkalyq rezeńke, dári men boıa­ýlar úshin bastapqy shıkizat retinde qoldanylady. Benzol bas­taýy bolatyn hosh ıisti kómirsýtekter plast­massalardyń fızıkalyq salmaǵynda - 30, káýshikter men rezeńkelerde - 66, sın­tetıkalyq talshyqtarda 80 paıyzdy qu­raıdy. Qazir bul ónim Atyraý munaı óńdeý zaýytynda iske qosylǵan katalızdik rıformıng qondyrǵysynda óndiriledi. Bıyl atalǵan qondyrǵy benzoldy bólip alatyn otyndyq balamasyna kóshirildi. Osynyń nátıjesinde zaýytta benzoldy bólip alý arqyly sapasy jaqsartylǵan ári ekologııalyq taza joǵary oktandy benzın ón­dirisi 140 myń tonnaǵa artty. Benzoldy joǵary baǵaly ónim retinde shyǵarý qolǵa alyndy.

- Bizdiń zaýytta 1000 tonna benzol shyǵaryldy. Qazir benzol óndirýdiń aılyq jospary 500 tonnany quraıdy. Bul kólem benzın quramyndaǵy benzoldy azaıtýǵa múmkindik berdi. Demek, avtokólikterden shyǵatyn ýly gazdar azaıyp, qorsha­ǵany ortany lastaý barynsha tómendeıdi, -deıdi AtMÓZ bas dırektory Qaırat Orazbaev.

Elimizdegi jańa ındýstrııalandyrý jobasynyń negizinde shyǵarylǵan benzolǵa Qytaı men Reseıden suranys baıqalyp otyr. Sonyń dálelindeı, Reseıdiń Týla oblysyna benzoldyń alǵashqy partııasy, ıaǵnı 300 tonnasy eksportqa jiberildi.

Joldasbek ShÓPEǴUL, Atyraý oblysy