BAIDALY BI
Baıdaly bı Abylaı men Ýәlıhan tұsynda өmir sүrgen. Jastaıynan aýyl arasynda bılik aıtyp, el isine aralasқan. Orta jүzge bılik aıtyp, handar saıasatyna baғdar berip otyrғan bıler keңesiniң ishinde Baıdalyny Abylaı han «segiz bıim, segiz bıimniң ishindegi semiz bıim» dep erekshe құrmettegen. Bıden «Alys ne , jaқyn ne?» dep sұraғanda: «Jaқyn - ajal, alys - bilimdi men bilimsizdiң arasy» degen jaýap; «Aғaıynғa қadirim joқ - betimdi kөredi, әıelime қadirim joқ - etimdi kөredi»; «Panasy joқ taýdan bez, paıdasy joқ baıdan bez»; «Aқsaқalғa jarasar aýzyndaғy tobasy, bәıibishege jarasar pispegi men sabasy» degen naқyl sөzder қalғan.
Baıdaly bıden қalғan naқyl sөzderi men tolғaýlary әrtүli jınaқtarda: 1927-1928 jyldary Қazan baspasynan shyққan Sýlyjәdıt, Ýnslhadıt degen kitapta «Bұl zamanda ne ғaryp, aқ қalaly boz ғaryp, қadirin bilip ұқpasa, dүrli gaýһar sөz ғaryp» dep bastalatyn tolғaýy, basқa da naқyl sөzderi basylғan. «El aýzynan», «Sөz tapқanғa қolқa joқ», «Sheshendik sөzder», «Қazaқtyң 100 bı-shesheni», taғy basқa jınaқtarda, S.Seıfýllınniң shyғarmalary men Қazaқ Sovet entsıklopedııasynda jaryқ kөrgen. Jazýshy Maғzұm Tıesov «Baıdaly bı» degen kitap jazғan.
Asan Jұmadıldınniң 1999 jyly «Baıdaly bı» degen derekti hıkaıasy kitap bolyp shyққan.
Baıdaly bıden Sabdaly, Derbisal, Baıғara (shesheleri - Қasқaraý), Baltaқara, Babı, Maıkөz, Қosdәýir (shesheleri - Manқan) atty ұrpaқtar taraғan.
Baıdaly bı Қaraғandy oblysynyң Molodejnyı (қazirgi Osakarov aýdany) aýdanynda Shildertti өzeniniң jaғasynda bıik tөbe basynda jerlengen. Ertis-Қaraғandy kanaly salynғan soң ol tұsty sý basyp tek Baıdaly bıdiң molasy tұrғan tөbe ғana sýғa batpaı aral bolyp қalғan eken.
2004 jyly Қaraғandy oblystyқ mәslıhaty HVІІ sessııasynyң sheshimimen Jaңaarқa aýdanyndaғy bұrynғy «Drýjba» aýyldyқ okrýgi Baıdaly bı aýyldyқ okrýgy bolyp өzgertilgen. Aýdan ortalyғy Atasý poselkesinde kөshe aty Baıdaly bı esimimen atalady.
Derek kөzderi:
Қazaқstan ұlttyқ entsıklopedııasy, 2 tom
A.Jұmadıldın. «Jaңaarқa» dereknama kitaby
