Batys Qazaqstanda jol qurylysy nege kesheýildep otyr
ORAL. KAZINFORM – Batys Qazaqstan oblysynda jol qurylysy ne sebepti kesheýildeıdi? Merziminde jumysyn atqarmaǵan merdigerlerge qatysty qandaı shara qoldanylmaq ? Osy baǵytta Kazinform tilshisi máseleni zerdelep kórgen edi.
Qosoba joly nege bitpeı otyr?
QR Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigi BQO boıynsha departamenti preventsııa basqarmasynyń basshysy Birjan Haırýllınniń málim etkenindeı, Syrym aýdanynda avtojoldy jóndeý kezinde 513 mln teńge bıýdjet qarajatyn negizsiz aýdarý deregi anyqtaldy.
Onyń sózine qaraǵanda, Qosoba aýylynyń kireberis joly boıynsha jóndeý jumystary jasalmasa da, aýdan ákimdigi atalǵan qarjyny aýdaryp jibergen.
Ákimdik merdigerdiń jumysty oryndaý aktilerin teksermegen, sondaı-aq osy joldyń sapaly jóndelgenin dáleldeıtin qujattardy suramaǵan.
Sonyń saldarynan ótken jyly aıaqtalýy tıis jol qurylysy áli máresine jetpegen.
BQO jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary basqarmasynyń basshysy Marat Qýanshalıevtiń naqtylaýynsha, uzyndyǵy 26 shaqyrym Jympıty-Qosoba jolyn salýǵa barlyǵy 1 mlrd 945,3 mln teńge qarastyrylǵan. Merdigerleri – «Tobı» jáne «Anýsh Qurylys» JShS.
- Atalmysh jol qurylysyn merdigerler bıyl bitiredi. 17 mln teńgeniń jumysy qaldy. 90 metr turbanyń ústi jasalyp, paıda bolǵan aqaýlar joıylady, - dedi M.Qýanshalıev.
Syrym aýdandyq turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq, jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary bóliminen alynǵan málimetke qaraǵanda, Qosoba aýylyna 0-14 shaqyrym kireberis joldy ortasha jóndeý jumystaryn merdiger «Tobı» JShS atqardy. Joba quny – 1 mlrd 035 mln 522,2 myń teńge. Jolǵa asfalt tóseý jumystary tolyǵymen aıaqtalǵan. Biraq joldyń eki jerinen tyǵyzdyǵy, sonymen qatar keıbir tustarynda maıysý aqaýlary anyqtalǵan. Sol jumystardy qalpyna keltirý boıynsha 1 mln 700 myń teńge ıgeriletin bolady. Jol qurylysy aldaǵy mamyr aıynda tolyqtaı bitpekshi.
Sol sekildi Qosoba aýylyna 14-29 shaqyrym kireberis joldy ortasha jóndeý jumystarynyń merdigeri – «Anýsh Qurylys» JShS. Bul joba quny – 1 mlrd 147,205,6 myń teńge.
Bıyl osy jol qurylysyna memlekettik ishki aýdıt tekserý jumystaryn júrgizdi.
Bólim mamandarynyń aıtýynsha, atalǵan merdiger jolǵa salynatyn turbalardy tasymaldap, ornatty. Alaıda ótken jyly jeltoqsan aıynda qaldyq soma 14 mln 523,096 myń teńge ıgerilmeı, 2025 jylǵa syrylǵan. Sebebi 90 metr qatty jamylǵyly asfalt salynbady jáne joldyń qalyńdyǵy 9 jerden ótpeı otyr. Qazirgi tańda atalǵan kemshilikterdi joıý jumystary júrgizilýde. Mamyr aıynda muny da tolyǵymen bitirý kózdelýde.
- Sonymen qatar merdigerdi josyqsyz dep taný úshin BQO ekonomıkalyq sotyna ótken jyldyń 9 jeltoqsanynda talap aryz joldandy. Kúni búgin sot protsesi júrgizilýde, - delingen atalǵan bólim usynǵan aqparatta.
Tehnıkalyq qadaǵalaý da mańyzdy
QR Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigi BQO boıynsha departamenti preventsııa basqarmasynyń basshysy Birjan Haırýllın jol qurylysy salasynda keleńsizdikke soqtyratyn taǵy bir derektiń ushyǵyn ustatty. Atap aıtqanda, Bórli aýdandyq turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq, jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary bólimi avtorlyq jáne tehnıkalyq qadaǵalaýshylardyń kelisimin almaı, oryndalǵan jumys aktisin qabyldap, 132 mln teńgeni aýdarǵan.
- Bolashaqta jumystardy qabyldap alý aktisimen birge foto jáne beınejazbaǵa túsirip alsa, bul tapsyrys berýshiniń de, merdigerdiń de jaýapkershiligin kúsheıter edi. Sonymen qatar taldaý jol máselesi boıynsha oblysta qoljetimdi biryńǵaı aqparat joq ekendigin kórsetti. ıAǵnı memlekettik qadaǵalaýshy jáne baqylaýshy organdar, qoǵamdyq baqylaýdy júzege asyratyn adamdar jáne kez kelgen azamat úshin qajetti málimetter jınaqtalatyn portal uıymdastyrý sybaılas jemqorlyq táýekelderin boldyrmaýdyń bir joly desek, artyq aıtqandyq emes. Portalǵa avtomobıl joldarynyń pasporty, qurylys jáne jóndeý jumystary nysandary týraly da tolyq aqparat salýǵa bolar edi. Osyǵan oraı oblystyq ákimdik bazasynda joldar boıynsha aqparattyq portal qurýdy usyndyq, - deıdi departamenttiń basqarma basshysy.
Ol sondaı-aq tehnıkalyq qadaǵalaýdy sapaly júrgizýdiń mańyzdylyǵyna nazar aýdardy.
Taldaý kezinde merdigerlerdiń bir mezgilde oblystyń ár aýdanynda ornalasqan kóptegen nysandarda tehnıkalyq qadaǵalaý júrgizetini anyqtaldy. Mysaly, bir jaýapkershiligi shekteýli seriktestik óńirdegi 13 jol qurylysy boıynsha tehnıkalyq qadaǵalaý júrgizýi qajet. «KOMPRA» aqparattyq júıesindegi aqparat boıynsha seriktestikte bar bolǵany 5 adam jumys isteıdi. Al qurylys nysandary Aqjaıyq, Jańaqala, Jánibek, Syrym jáne Terekti aýdandarynda ornalasqan. Bulardyń araqashyqtyǵy 100-den 500 shaqyrymǵa deıin jetedi.
- Mine, osynyń bárin olar qalaı qamtyp úlgeredi. Mundaı jaǵdaıda tehnıkalyq qadaǵalaýdyń sapasyna qatysty oryndy saýal týyndaıdy. Eger tehnıkalyq qadaǵalaý durys júrgizilmese, onda salynǵan, jóndelgen joldan qandaı sapa kútýge bolady, - deıdi B.Haırýllın.
Óńirde jol sapasyn «Jol aktıvteriniń ulttyq sapa ortalyǵy» RMK BQO fılıaly baqylaıtyny belgili.
Fılıal dırektory Rafıs Zınetov bergen aqparatqa qaraǵanda, bıylǵy birinshi toqsanda Batys Qazaqstan oblysynda júzege asyrylyp jatqan nysandar boıynsha jumys pen materıal sapasyn anyqtaý maqsatynda mamandar 60 ret jolǵa shyqqan.
Sonyń nátıjesinde jol-qurylys materıaldarynan alynǵan 96 synamanyń 27-si normatıvtik qujattar talaptaryna saı kelmegen. Oǵan qosa 17 aqaýlyq anyqtalsa, sonyń 12-si áli joıylmaǵan, oryndalý ústinde.
Jol qurylysy nelikten qymbattaıdy ?
B.Haırýllınniń sózinshe, qazirgi tańda oblystyq jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary basqarmasymen quny 94,6 mlrd teńge bolatyn 13 joba júzege asyrylýda.
Taǵy bir másele, tapsyrys berýshi memlekettik organnyń jol qurylysyn ýaqytynda baqylamaýy, merdigerdiń jumysty merziminde aıaqtamaýy jobanyń qymbattaýyna alyp keledi. Mysaly, 2022 jyly máresine jetýi tıis Bórli-Aqsaı-Jympıty (68-139 km) jolynyń qurylysy qazirgi kezde bastapqy qunynan 11 mlrd teńgege qymbattap ketken. ıAǵnı 17,7 mlrd teńgeden 28,7 mlrd teńgege jetken.
- Merdiger tarapynan jóndeýdiń sylbyr júrip jatqany, qurylys-montaj jumystarynyń kestesi saqtalmaı, edáýir keshikkeni oblystyq jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary basqarmasy nazarynan tys qaldy. Merdigerge qatysty eshqandaı shara qoldanylmaı, solardyń usynysymen jol jóndeý jumystary jyldan-jylǵa uzartylyp otyrdy. Qoryta aıtqanda, sharttardy kelesi jylǵa uzartý tájirıbesin toqtatyp, merziminde aıaqtamaǵan merdigerlerdi josyqsyz dep taný, olardy mundaı jumystardy jasaýdan shettetý qajet, - dedi B.Haırýllın.
BQO jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary basqarmasynyń basshysy M.Qýanshalıevtiń túsindirýinshe, Bórli-Aqsaı-Jympıty avtojolyn qaıta jańǵyrtý jobasy áli bitken joq.
Syrym aýdanynyń ortalyǵy Jympıty men Aqsaı qalasyn (Bórli aýdany ortalyǵy) jalǵastyratyn joldaǵy jóndeletin ýchaskeniń uzyndyǵy – 71 km. Merdiger «ıÝnıserv» JShS bolsa, tehnıkalyq qadaǵalaýdy «ADS Sapa» JShS júrgizedi.
Joba quny – 27 mlrd 787,319 mln teńge. Sonyń ishinde 2021 jyly 734 mln teńge ıgerilip, 1 shaqyrymǵa asfalt tóselgen. 2022 jyly jóndeý jumystaryn jalǵastyrýǵa bólingen 2,3 mlrd teńgeniń 1 mlrd 113,9 mln teńgesi jumsalyp, 9,5 shaqyrymǵa asfaltbeton jabyny jasalǵan. 2023 jyly 342,7 mln teńgege joldyń negizin ornatý jumystary atqaryldy.
- 2023 jyly jol-qurylys materıaldary baǵasynyń kúrt ósýine jáne ony odan ári iske asyrýdyń orynsyz bolýyna baılanysty joba smetalyq qunyn túzetýge jiberildi. 2024 jyly 3 mlrd 587,381 mln teńge qarastyrylyp, oǵan 10 km joldy jóndeý, sondaı-aq temirbetondy sý ótkizý qubyrlaryn ornatý jáne Shiderti ózeni arqyly kópir salý jumystaryn júrgizý josparlanǵan edi. Jyl qorytyndysy boıynsha 13,9 km jolǵa asfaltbeton jabynyn salý aıaqtaldy. Qazirgi kezde asfalt tóseminiń uzyndyǵy – 24,4 km. 2025 jylǵa respýblıkalyq bıýdjetten 7,9 mlrd teńge bólip, 20 km joldy jóndeý kózdelýde, - deıdi basqarma basshysy.
Syrym aýdany Araltóbe aýyldyq okrýginiń ákimi Ádilhan Muhıtov Bórli-Aqsaı-Jympıty avtojolynyń uzaqqa sozylýy jergilikti turǵyndardy alańdatyp otyrǵanyn aıtty.
- Atalǵan jol bizdi aýdan ortalyǵy Jympıty aýylymen jáne Aqsaı qalasymen jalǵastyrady. Jympıtydan Araltóbege qaraı 20 shaqyrymǵa asfalt tóseldi. Oǵan da úsh-tórt jyldyń júzi boldy. Araltóbege 7-8 shaqyrymdaı qaldy. Sonymen qatar Aqsaı qalasy baǵytynda Tasqudyq aýylymen eki arada 45 shaqyrym greıder jol bar. Ásirese, kóktemgi jáne kúzgi laısań ýaqytta qatynaý qıyn. Bıyl bite me dep úmittenemiz, - dedi Á.Muhıtov.
Mine, jol qurylysy salasyndaǵy birqatar ózekti máseleni ortaǵa saldyq. Eger jol ýaqytynda salynbasa, bul tapsyrys berýshiler úshin de, merdigerler úshin de tıimsiz. Sonymen qatar durys joldyń joqtyǵy turǵyndardyń narazylyǵyn da týyndatady. Tıisti mekemeler osynyń bárin eskerip, qorytyndy shyǵarýy qajet.
Oblys ortalyǵy – Oral qalasy boıynsha avtomobıl joldarynyń jalpy uzyndyǵy 690,3 km bolsa, sonyń ishinde 439,6 shaqyrymy nemese 63,7 paıyzy – jaqsy jáne qanaǵattanarlyq jaǵdaıda. Sonymen qatar 250,7 km (36,3 paıyz) topyraq jabyndy joldar bar.
Qala ákimdiginiń málimeti boıynsha 2023 jyly 68,9 km, ótken jyly 56,1 shaqyrym bolatyn 41 kóshe joly jóndeldi.
Ótken jyly bastalyp, aýyspaly kezeńmen bıyl jalǵasatyn jobalardy alsaq, sonyń tórteýi – shaǵynaýdandardyń ishki oram joldary, altaýy – ortasha jóndeý, jeteýi – kúrdeli jóndeý jáne rekonstrýktsııa. 2025-2026 jyldarǵa jalpy uzyndyǵy 73,08 shaqyrym bolatyn 47 joba daıyn. Qajetti qarajat – 10,1 mlrd teńge.
Qala ákimdiginiń baspasóz qyzmeti oblys ortalyǵy boıynsha josyqsyz merdiger joqtyǵyn, sessııalarda qaralyp, qarjy bólingen kóshelerde jóndeý júrgiziletinin jetkizdi.
Oraldyń ózinde joldardyń 40 paıyzǵa jýyǵy talapqa saı kelmeıdi.
- Joldyń sapasyna basa kóńil bólýdi maqsat etip otyrmyz. Óıtkeni jol jóndeý qaltaǵa soǵady. 500 mln teńgege jóndelgen joldy eki jyldan keıin 300 mln-ǵa qaıta jasaıtyn bolsaq, ol bıýdjet úshin tıimsiz. Sondyqtan kóbinese joldyń shuńqyr, oıyqtaryn jóndep, qalpyna keltirip, ony eki-úsh jyl ustap turýǵa bolady. Ekinshiden, Konkın kóshesinde kólikterdiń salmaǵyn avtomatty túrde anyqtaıtyn jabdyq ornatyldy. Salmaǵy asyp ketse, aıyppul tóleıtin bolady. Bul da joldy kútip ustaýǵa áser etedi, - dedi Oral qalasynyń ákimi Murat Baımenov.
Eske sala keteıik, budan buryn Batys Qazaqstanda joldar qalaı salynyp jatqanyn jazǵan bolatynbyz.
Batys Qazaqstanda jol salýda qandaı baǵyttarǵa basymdyq beriletini jazyldy.
Batys Qazaqstanda aýyl mańyndaǵy kópirdi sý shaıyp ketti.
Oralda byltyr jóndelgen joldyń opyrylyp qalýyna baılanysty ákimdik jaýap berdi.
BQO-da avtojol salasynda 271 mln teńge negizsiz jumsalǵan.