Batys Qazaqstanda qansha kıik aýlandy
ORAL. KAZINFORM — Batys Qazaqstan oblysynda kıik sanyn retteý jumystary bıyl 1 shildede bastalyp, 30 qarashaǵa deıin jalǵasty. Osy naýqannyń nátıjesi jóninde Kazinform tilshisi BQO orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi aýmaqtyq ınspektsııasynyń basshysy Nurlan Rahymjanovqa birneshe saýal qoıǵan edi.
— Nurlan Saǵyntaıuly, sonymen qansha kıik aýlandy? Aqbókendi atý ádisimen retteý tıimdi me, álde koralmen be?
— Bes aı ishinde búkil aýlanǵan kıik sany 108 myń 500 basqa jetti. Negizi, koral ádisimen aýlaý ónimdirek boldy. Túngi atýmen 42 myń bas kıik nysanaǵa ilikse, koralmen 66,5 myńy quryqqa tústi. Bul jerde mynany eskerý kerek. 1 qyrkúıekke deıin túngi mezgilde kıiktiń tek tekeleri atyldy. Al 1 qyrkúıekten bastap koral ádisi de qoldanylyp, kıiktiń analyǵy men laqtary da aýlandy.
2023 jyly aqbóken sanyn retteý jumysy alǵash qolǵa alynǵan kezde 29 myń bas qana kıik aýlanǵan edi. Demek, budan osy ýaqyt ishinde birshama tájirıbe jınaqtalyp, naqty qorytyndy shyǵarylǵanyn ańǵarýǵa bolady.
— Bul jumysqa qansha adam, tehnıka qatystyryldy?
— Kıik sanyn retteý isin Ohotzooprom» ÓB» RMQK uıymdastyrdy. Atalmysh mekeme ańshylarmen, koral ıelerimen kelisim-shart jasasyp, jumystarǵa tartty. Oblys kóleminde barlyǵy 18 brıgada jumys istese, sonyń 10-y — ańshylar, 8-i — koralmen aýlaıtyndar. Jalpy sany 200-deı adam 50-ge jýyq ár túrli tehnıkamen jumyldyryldy.
— Kıik eti elimizdiń ózge óńirlerine jetkizildi me?
— Iá, kıik etin Aqtóbe, Atyraý, Mańǵystaý oblystary aldy. ıAǵnı respýblıkanyń batys aımaǵy turǵyndary kıik etiniń dámin tatyp úlgerdi dep aıtýǵa bolady. Óz oblysymyzǵa keletin bolsaq, aqbóken aýlanǵan barlyq aýdan ortalyqtarynda, Oral qalasynda Depo bazary men Krýgloozernyı kentinde, Báıterek aýdany Baıqonys aýylynda kıik eti satylyp jatyr.
Jalpy, kıik etin 15 kásiporyn qabyldady. Atap aıtqanda, Batys Qazaqstannan «Kýbleı», «Batys Nyq», «Monveks», «Adal Et», «Jaıyq Bıf», «Rızyq Batys», «Nur Islam», Atyraý oblysynan «Batys KZ 25» JShS óz úlesterin aldy.
Sonymen qatar «Qaıyrov», «Amangeldi», «Isaev», «Jalpaqtal», «Jeńis», «Naryn Jańaqala» jeke kásiporyndary men «Aqbota» sharýa qojalyǵy da atsalysty.
Osylardyń ishinde «Kýbleı» JShS ǵana kıik etin óńdeýdi josparlap otyr. Bul kásiporyn 27 myń bas kıik ushasyn alyp, saqtap otyr. Qazirgi ýaqytta konservi shyǵarý úshin arnaıy jeli daıyndalyp jatyr.
— Endeshe, sózińiz aýzyńyzda, bolashaqta kıik eti men ónimderin shetelge shyǵarý máselesi qarastyrylady ma?
— Jaqynda Ózbekstannyń Samarqan qalasynda Quryp ketý qaýpi tóngen jabaıy faýna men flora túrleriniń halyqaralyq saýdasy týraly konventsııa (SITES) taraptarynyń 20-shy konferentsııasy ótkizildi. Sonda Qazaqstan delegatsııasynyń kıiktiń etin, terisin, múıizin shet elderge shyǵarý jóninde usynysy qaralyp, qoldaý tapty.
Biraq bul máseleniń zańdy túrde kúshine enýi úshin ýaqyt kerek. Árıne, kıik etin tutynyp qana qoımaı, onyń derıvattaryn tereń óńdeý, mysaly, múıizinen dári-dármek shyǵarý isin jolǵa qoıǵannyń mańyzy zor ekendigi túsinikti.
— Qazirgi kezde aqbóken qaı aýmaqtarda júr?
— Retteý jumystaryna baılanysty kıiktiń kópshiligi «Bókeıorda» rezervaty aýmaǵynda qonystansa, birqatary kórshiles Atyraý oblysyna, al bir bóligi Reseıge qaraı aýdy. Sonymen qatar Kaztalov, Jánibek, Jańaqala jáne Bókeı ordasy aýdandarynda áli de bar ekenin aıtyp ketýge bolady. Aqbókenniń asa sezimtal janýar ekendigi belgili. Onyń dál qaı jerde bolatynyn aldyn ala boljaý qıyn.
— Kıik sanyn retteý jumystary 2026 jyly da jalǵasady ma?
— Aldaǵy jylǵy jospar týraly ázirshe naqty aıtylǵan joq. 2026 jyly kıikterdi basqarý jónindegi tıisti tapsyrmalar kelgen soń belgili bolady.
— Sońǵy saýal, atalmysh jumys kıik sanyn retteýge áser etti dep esepteýge bolady ma?
— Árıne, solaı. Munyń mánisi mynada. Atylǵan, aýlanǵan kıiktiń kópshiligi tekeleri boldy. Qystaǵy kúıik kezinde ár teke 30 bas analyqty qashyra alady. Demek, bıyl 108 myń bas kıik aýlansa, bul aldaǵy jyly aqbókenniń 400-500 myń basqa kemýine septigin tıgizedi.
Eske sala keteıik, budan buryn Batys Qazaqstanda kıik sanyn retteý jumysy qalaı júrgizilip jatqanyn jazǵan bolatynbyz.
