Batys Qazaqstanda et nelikten qymbattap ketti
ORAL. KAZINFORM — Batys Qazaqstan oblysynda sońǵy kezde et baǵasynyń óskeni baıqalady. Bul jergilikti turǵyndardyń alańdaýshylyǵyn týǵyzyp otyr. Osyǵan oraı Kazinform tilshisi sala mamandarymen, jurtshylyq ókilderimen tildesti.
Satýshylar ne deıdi?
Oral qalasynda ortalyq «Mırlan» bazaryndaǵy et pavılonyndaǵy satýshy Janna Aqpanovanyń málim etkenindeı, qazirgi kezde munda jylqy eti ár kılosy 2 500-2 600, sıyr 2 600-2 700, qoı 2 500 teńgeden ákelinýde.
- Bizder osyǵan 100-200 teńge qosamyz. Jergilikti ákimdik baǵany baqylap otyrady. Som etter 4 myń teńgege deıin ketip qaldy. Ótken jyly osy kezeńde birshama arzan bolǵan edi, - deıdi J.Aqpanova.
Satýshylar et baǵasynyń ósýi Ózbekstannan kelip, mal alýshylardyń kóptigimen baılanystyrady.
- Aýyldardan ettiń kelýi sıreksip ketti. Aldymen óz oblysymyzdy qamtyp alý kerek qoı. Ózge elderden kelip, mal alýshylarǵa nege tosqaýyl qoıylmaıdy? – dedi taǵy bir satýshy Tolqyn Ǵıylmanova.
D.Qonaev shaǵyn aýdanyndaǵy «Jeńis» saýda úıinde et kılosyna 2 800-4 myń teńgeden satylyp jatyr. Mundaǵy súıeksiz et 4 200 teńgege jetken.
Et óndirýdiń basty kórsetkishteri qandaı?
BQO aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń basshysy Jasulan Halıýllınniń naqtylaýynsha, qazirgi kezde taýar óndirýshiler qala bazarlary men dúkenderge jaıylym malyn ár kılosyna 2 500, bordaqylaýda turǵanyn 2 900 teńgeden ushalaı ótkizýde. ıAǵnı et ótkizý baǵasy bıylǵy qańtar-aqpan aılarymen salystyrǵanda, 500 teńgege qymbattaǵany ańǵarylady.
Basqarma basshysynyń sózine qaraǵanda, mal soıý alańdary men et óńdeý keshenderinde maldyń qońdylyǵy men soıys salmaǵyna baılanysty ár kıloǵa 2 000-2 500 teńge aralyǵynda. Al mal bordaqylaý alańdaryna mal tirileı 1 700-1 800 teńgeden qabyldanýda. Ótken aıǵa deıin bul kórsetkish 1 400, 2024 jyly osy kezeńde 800 teńge bolǵan edi.
- Oblysymyzdaǵy mal bordaqylaý alańdary tirileı salmaqtaǵy buqashyqtardy qabyldaý baǵasyn elimizdiń ońtústik óńirleri satyp alýshylarymen básekelestikte bolý úshin amalsyz arttyrýǵa májbúr bolyp otyr. Sáıkesinshe bul bordaqylaýdan shyǵatyn maldyń baǵasyna yqpal etedi. Qala bazarlary men arnaıy dúkenderdegi qymbatshylyqqa ońtústik óńirlerden kelgen satyp alýshylardyń, sondaı-aq Mańǵystaý jáne Atyraý oblystarynda sıyr etine joǵary baǵa usynýy úlken áserin tıgizip otyr, - dedi J.Halıýllın.
Onyń málimdeýinshe, oblys ózin-ózi iri qara mal etimen tolyq kólemde qamtyp otyr. Jyl basynda halyq sany 696 myń adam bolsa, ortasha tutyný normasyna sáıkes oblys turǵyndaryna 13,9 myń tonna iri qara mal eti qajet, bul eki eseden artyq oryndalýda.
Bıylǵy qańtar-shilde aılarynda soıys salmaǵymen eseptegende, 29,8 myń tonna et, sonyń ishinde 7,5 myń tonna sıyr eti óndirilgen, bul ótken jylǵydan 4,3 paıyzǵa artyq.
2025 jyly oblystan tek 5 510 bas buqashyq jáne 233 tonna et qalbyrlary eksporttaldy. Bular Iran, Ózbekstan, Ázerbaıjan, Qyrǵyzstan jáne Tájikstan elderine baǵyttaldy. Oǵan qosa elimizdiń basqa óńirlerine 50,5 myń bas iri qara bordaqylaýǵa jáne etke ótkizilgen.
BQO kásipkerlik jáne ındýstrıaldyq-ınnovatsııalyq damý basqarmasynan alynǵan málimet boıynsha QR Premer-Mınıstriniń orynbasary - Saýda jáne ıntegratsııa mınıstriniń 2023 jylǵy 11 mamyrdaǵy № 166-NQ buıryǵyna sáıkes, 19 áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarynyń tizbesi bekitildi. Sonyń ishinde sıyr eti (súıekti jaýyryn-tós bóligi) bar. Bıylǵy 12 tamyzǵa sıyr etiniń baǵasy statıstıkalyq derekterge sáıkes ár kelisine 2 774 teńge bolyp belgilengen. Ótken jylǵy osy ýaqytpen (2 365 teńge) salystyrǵanda, ósim – 17,3 paıyz.
Qojalyqtar qıyndyq kórip jatyr ma?
Bókeı ordasy aýdany Bórli aýylynyń turǵyny, «Sısenǵalıev R.A.» sharýa qojalyǵynyń basshysy Isataı Sısenǵalıev et baǵasy osyǵan deıin arzan bolyp kelgenin jetkizdi.
Onyń pikirinshe, malyn óz baǵasyna ótkize almaǵandyqtan, aýyl turǵyndary qıynshylyq kórip otyr. Kópshiligi malyn satyp, qalaǵa kóship jatyr. Qazir sharýa qojalyǵyn satamyn degen habarlandyrýlardy kórýge bolady. Munyń sebebi, birinshiden, jem-shóp qymbat. Mıllıondaǵan kıik jaıylym men shabyndyqty tapap ketkendikten, Bókeı ordasy, Jánibek, Kaztalov aýdandarynda mal azyǵyn daıyndaý qıyndap barady. Ekinshiden, janar-jaǵarmaı, tehnıka men qosalqy bólshekter baǵasy áldeqaıda ósti.
- Taǵy bir másele, mal sharýashylyǵyna jastar kelmeıdi. Malshylar men fermerlerdiń jasy aldy alpystan, sońy qyryqtan asyp ketti. Tórt túlik azaısa, aldaǵy eki-úsh jylda et baǵasy budan da qymbattaýy múmkin. Ózbekstan men Qyrǵyzstanda et baǵasy bizdegiden áldeqaıda joǵary. Kartoptyń baǵasy 500 teńge, sábiz 800 teńge bolǵanda, et nege qymbattamaýy kerek? Alýshylarǵa qıyn bolǵanymen, aýyl halqy óz eńbeginiń jemisin kórýi qajet. Bıyl Jánibek aýdany Talov aýylynyń sharýalary 400-500 shaqyrym jerden shóp satyp alyp jatyr, - deıdi I.Sısenǵalıev.
Reseı shekarasyna tıip turǵan Jánibek aýdany Talov aýylyndaǵy «Gúlmıra» sharýa qojalyǵynyń jetekshisi Muhamed Hamzın árqaısysy 12 myń teńgeden 2 myń rýlon shóp alǵanyn qosty. Jánibekten baryp, Oral qalasy mańyndaǵy Tasqala aýdany aýmaǵynan mal azyǵyn qamdap jatqandar bar. Kórshiles Kaztalov aýdanynda da birqatar sharýalar óz aýmaǵynda shóp shyqpaǵannan keıin alys jerlerden pishen tasymaldaýǵa májbúr bolyp otyr.
«Jalmuqan» sharýa qojalyǵynyń basshysy Saǵynaı Nurmuqanovtyń habarlaǵanyndaı, Talov aýyly mańyndaǵy jaıylymǵa kók jańa shyǵyp edi, kıik qaıtadan qaptap ketti. Jaz boıy jaıylys bolmady. Sıyr saýylǵan joq, buzaý óspedi. Talov aýylyna qaraı asfalt jol salynyp jatqanymen, mundaǵy turǵyndardyń kúnkórisi qıyndap bara jatyr. Sondyqtan qalaǵa kóshpegende, qaıtedi?!
- Qazirgi tańda shymkenttikter buqashyq óz aldyna, búkil maldy alyp ketip jatyr. Bul rette batysqazaqstandyq kásiporyndar básekelese almaı otyr. Menińshe, et baǵasyn retteýge memlekettik organdar kúsh salýy qajet. Sýbsıdııa, dotatsııa jaǵyn qarastyrsa, turǵyndarǵa jeńildetilgen baǵamen satýǵa bolar edi.
Qojalyqtar men jergilikti turǵyndar etti óneboıy tikeleı ótkizip júre almaıdy, eki ortada qyzyǵyn deldaldar kóredi. Qazirgi tańda jaıylym joqtyqtan sıyr saýylmaı, sút ónimderin tutyna almaı otyrmyz. Aýylda turǵan bala sút iship, kúndelikti qaımaq-maıyn jemese, mal ustaǵannan ne qaıyr? Munyń bári, túptep kelgende, elimizde azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý máselesine tireledi. Sondyqtan naqty sharalar qabyldanýy kerek, - dep túıdi oıyn S.Nurmuqanov.
Mine, osylaısha, ár tarap ókilderi Batys Qazaqstan oblysynda et baǵasy ósýiniń sebepteri jóninde óz oı-tolǵamyn alǵa tartty. Bul máseleniń jergilikti atqarýshy organdar nazarynda turýy qajettigi kúmán týdyrmasa kerek.
Eske sala keteıik, budan buryn Batys Qazaqstanda kıik eti qalaı satylyp jatqanyn jazǵan edik.
Sondaı-aq BQO-nyń eki aýdanynda shóp shyǵymdylyǵy tómen bolyp otyr.