Batys Qazaqstanda energetıkalyq qaýipsizdikti qalaı qamtamasyz etýge bolady
ORAL. KAZINFORM — Qaı el, aımaq bolmasyn, eshkimge táýeldi bolmaý úshin energetıkalyq qaýipsizdikti qamtamasyz etýdiń mańyzy zor ekendigi túsinikti. Osy oraıda Reseıdiń bes óńirimen shektesetin Batys Qazaqstan oblysynda qandaı qadamdar jasalyp jatyr, Kazinform tilshisi máseleni zerdelep kórdi.
Jańa stantsııalar qashan salynady?
BQO energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq basqarmasynyń basshysy Beıimbet Mýsınniń málim etkenindeı, «Jylý energetıkalyq júıesin damytý» baǵdarlamasy aıasynda bıyl 2 mlrd 529,3 mln teńgege Oral qalasy men Tasqala, Báıterek, Aqjaıyq aýdandarynda uzyndyǵy 138,1 shaqyrym 110 kV áýe jelisin qaıta qurý qolǵa alynyp otyr.
Beıimbet Málikulynyń sózine qaraǵanda, Oral qalasynda 1 mlrd 197,7 mln teńgege uzyndyǵy 31,3 shaqyrym «Aqjaıyq-2» qosalqy stantsııasynan «Aqjaıyq» jáne «Úmit» shaǵynaýdandaryndaǵy 10 kV taratý pýnktteri men 10/0,4 kV transformatorlyq qosalqy stantsııalaryna deıin elektr jelileri tartylmaqshy. Qurylys jumystary aıaqtalǵan Oral qalasy GTS-54 mańynda 110/10 kV qosalqy stantsııasy salynyp jatyr.
Sonymen qatar Qytaı Halyq Respýblıkasynyń ınvestorlarymen «Batys Paýer» JShS-nyń elektr qýatyn óndiretin gaz-elektr týrbınasynyń qýatyn 200 MVt-tan 414 MVt-qa deıin keńeıtý boıynsha is-sharalar júrgizilip jatyr.
— Bıyl elektr qýatymen jabdyqtaýǵa oblys suranysy kúrt ósip, tutyný kórsetkishi 1 myń mln kVt/saǵatqa jetti. Elektr qýatynyń 98,1 paıyzy óz oblysymyzda óndirilse, qalǵan 1,9 paıyzy Reseı Federatsııasynan satyp alynady, — deıdi B.Mýsın.
Naqty aıtqanda, Bókeı ordasy aýdany Saıqyn aýylyna Reseıdiń Joǵary Basqunshaq, Jánibek aýdany Jánibek aýylyna Pallasovka, Jaqsybaıǵa Petropavlov, Kaztalov aýdany Kaztalov aýylyna Aleksandrov Gaı, Bolashaqqa Novoýzen, Tasqala aýdany Dostyq aýylyna Ozınkı, Bórli aýdany Jarsýatqa Elek, Shyńǵyrlaý aýdany Shyńǵyrlaý aýylyna Sol-Iletskiden áýe jelileri arqyly elektr qýaty keledi.
— Osy máseleni sheshý maqsatynda Jánibek aýdany Ónege aýylynda jańartylatyn energııa kózderin paıdalaný úshin «Green Spark Power 01» JShS ınvestorymen qýattylyǵy 5 MVt kún jáne gaz-porshendi aralas elektr stantsııasyn salý 2026 jylǵa josparlandy. Bul joba júzege asqan kezde oblys ortalyǵynan eń shalǵaıda ornalasqan Bókeı ordasy jáne Jánibek aýdandary óz elektr qýatymyzben qamtylady. Oǵan qosa «Green Energy Industrial Company Aktobe» JShS Oral qalasy irgesindegi Ysqyryq taýynda qýattylyǵy 50 MVt jel elektr stantsııasyn 2027-2028 jyldary turǵyzbaqshy. Al Terekti aýdany Poıma aýylynda qýattylyǵy 30 MVt kún elektr stantsııasyn «Vigor Holding» JShS ınvestory 2027-2028 jyldary qolǵa alýdy kózdep otyr, — deıdi B.Mýsın.
Elektr jelileriniń tozýy — 78,86 paıyz
Taǵy bir mańyzdy másele elektr berý jelileri ekendigi belgili. Oblys boıynsha ár túrli kerneý klasyndaǵy elektr jelileriniń uzyndyǵy 20 531 shaqyrym bolsa, qosalqy transformatorlyq stantsııalar sany — 3 183.
Qazirgi tańda óńirde elektr jelileriniń tozýy 78,86 paıyz bolyp otyr. Bir jyl buryn basqarma bergen málimette elektr berý jelileri men qosalqy stantsııalardyń negizgi bóligi 80,67 paıyzǵa tozǵandyǵy aıtylǵan edi. Budan bir jyl ishinde tozý kórsetkishiniń 1,81 paıyzǵa azaıǵanyn kórýge bolady. Bul atalmysh máseleniń áli de asa ózekti ekendigin kórsetedi.
— Elektr jelilerin jańartý maqsatynda bıyl jóndeý baǵdarlamasyn júzege asyrýǵa 500 mln teńge qarastyryldy. Kúni búginge deıin josparlanǵan 709,84 shaqyrym elektr jelisiniń 272,4 shaqyrymy jóndelip, oǵan qosa 1 866 dana tireý baǵanasy ornatyldy. Sondaı-aq jóndelýi kózdelgen 22 qosalqy stantsııasynyń 16-sy, 164 keshendi transformatorlyq qosalqy stantsııasynyń 59-y retke keltirildi, — deıdi basqarma basshysy.
Dál osy maqsatta «Aýyl — el besigi» baǵdarlamasy aıasynda 2024 jyly 750 mln teńgege tórt aýdan boıynsha elektr jelilerin jańǵyrtatyn 6 joba bastalyp, sonyń tórteýi aıaqtaldy. Qalǵan ekeýi jyl sońyna deıin máresine jetedi.
BQO energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq basqarmasynyń derekterine sáıkes óńirdiń elektr jelileri men qosalqy stantsııalaryn qaıta jańǵyrtý úshin taǵy 12 jobanyń jobalaý-smetalyq qujattamasy jasaqtalyp, sonyń úsheýin QR Úkimetiniń 2024 jylǵy 25 jeltoqsandaǵy № 1102 qaýlysymen bekitilgen «Energetıkalyq jáne kommýnaldyq sektorlardy jańǵyrtý» Ulttyq jobasy aıasynda naryqtyq sýbsıdııalaý múmkindigimen júzege asyrý kózdelip otyr.
— Tarıf týraly birer sóz. Bıylǵy 1 qańtardan bastap «Batys Qazaqstan aımaqtyq elektr jelilik kompanııasy» JShS-men bólshek elektr energııasy qyzmetterine ortasha eńbek tarıfi 1 kVt úshin 28,16 teńge bolyp bekitilgen edi. 5 tamyzdan bastap ortasha eńbek tarıfi 15,5 paıyzǵa ulǵaıyp, 1 kVt úshin 32,52 teńge boldy. Bul oblysymyzdyń elektr energetıkasyn damytý baǵytynda josparlanǵan jobalar men is-sharalardyń júzege asyrylýyn qamtamasyz etýge septigin tıgizedi, — dep qosty B.Mýsın.
«Batys Qazaqstan aımaqtyq elektr jelilik kompanııasy» JShS bas dırektory Rústem Maıranov elektr qýatynyń bólshek saýdadaǵy tarıfi ónimdi Reseıden alatyn Bókeı ordasy men Jánibek aýdany úshin de, BQO-nyń barlyq tutynýshylary úshin de birdeı ekendigin jetkizdi. Elektr qýatynyń bólshek saýdadaǵy ortasha ótkizý baǵasy qosymsha qun salyǵynsyz bıylǵy jyl basynda 1 kVt/saǵat úshin 25,14 teńge kóleminde bekitilse, 5 tamyzdan bastap 29,04 teńge boldy. Aqsha baǵamyndaǵy aıyrmashylyqqa jáne «Inter RAO EES» JAQ tarapynan baǵanyń ósýine baılanysty «Batys Qazaqstan aımaqtyq elektr jelilik kompanııasy» JShS zııan shegip otyr.
Aıtalyq, bıylǵy jeti aıdaǵy zııan kólemi 277 mln 462,6 myń teńge boldy. Bul jerde BQO-ǵa qaraǵanda, Reseı Federatsııasyndaǵy elektr qýaty tarıfy joǵary ekendigin aıta ketken lázim.
Rústem Maıranov Batys Qazaqstan oblysynda elektr jelileri men qosalqy stantsııalardy jóndeýge qosa ınvestıtsııalyq baǵdarlama júzege asyrylyp jatqanyn qosty. Munyń qarjylandyrý kólemi — 1,151 mlrd teńge. Josparlanǵan jumys kólemi — 54 km, qazirgi ýaqytta 1 357 tireý baǵany ornatylyp jatyr.
— Investıtsııalyq baǵdarlama aıasynda Oral qalasynda kabeldik, elektr jáne áýe jelileri qaıta jańǵyrtylady. Sonymen qatar aýdandarda áýe jelilerin qaıta jańǵyrtý, aralyq jáne ankerlik tirekterdi, transformatorlardy aýystyrý, radıorelelik baılanys stantsııasyn ornatý, qosalqy stantsııalardy qaıta qurý jáne basqa jumystar atqarylýda, — dedi R. Maıranov.
Sala mamandary ne aıtady?
Energetıka ardageri, Jańaqala aýdanynyń qurmetti azamaty Shahıdolla Ábýǵalı osy salaǵa 19 jasynda kelip, zeınetke shyqqansha eńbek etkenin tilge tıek etti.
Onyń eske túsirgenindeı, ótken ǵasyrdyń jetpisinshi jyldary aýyldardy elektrlendirý qarqyndy júrgizildi. Sonymen qatar qosalqy bólshekter, tireý baǵandary qat boldy.
— Eń basty maqsat osy saladaǵy qaýipsizdik dep bilemin. Buǵan barynsha mán berilýi kerek, áıtpese bolmaıdy. Óıtkeni elektrık bir ǵana ret qatelesedi degen sóz bar. Ózim osy sala maıtalmany, Qytaıdyń Harbın qalasynan ýnıversıtet bitirip kelgen Nıkolaı Ýshakovtan kóp nárse úırengenimdi umytpaımyn. Sondyqtan bilikti kadr tárbıeleý, ony qatarǵa qosý máselesi eshqashan kún tártibinen túspeıdi, — deıdi ardager.
Onyń ekpin túsirýinshe, elimiz táýelsizdik alǵannan keıin halyqqa elektr qýatynyń naryqtyq baǵasyn, onyń taýar ekendigin uǵyndyrý qıyn boldy. Ótpeli kezeńdegi taǵy bir qıyndyq — elektr jelileri tapsyrys bergen nemese kommýnaldyq mekemeniń teńgeriminde boldy. Sondaı-aq tapsyrys berýshi aýdandyq qurylys bólimi tarapynan jobalaý-smetalyq qujattamanyń sapasyz jasalýy kedergi keltirdi.
— Qazirgi tańda osyndaı shalaǵaılyqtarǵa jol berilmeı, jobalar ýaqytynda atqarylsa eken deımin. Energetıka salasynyń qordalanǵan máselelerin sheshý qarjyny da, kúsh-qýatty da qajet etedi. Sol sebepti munyń bárin aldyn ala durys josparlap, mezgilinde iske asyrýdyń mańyzy zor, — dedi Sh.Ábýǵalı.
Jánibek aýdandyq elektr torabynyń bastyǵy Meıirjan Habıdyń naqtylaýynsha, qurylysy kózdelip otyrǵan qýattylyǵy 5 MVt kún jáne gaz-porshendi aralas elektr stantsııasy Bókeı ordasy jáne Jánibek aýdany úshin ortaq bolmaq. Sol sebepti salynatyn oryn retinde qos aýdannyń ortasynda ornalasqan Ónege eldi mekeni tańdalyp alyndy.
— Stantsııadan úsh baǵytqa elektr qýaty taratylady. Birinshisi — Jánibektegi, ekinshisi — Jasqaırattaǵy, úshinshisi Bókeı ordasy aýdany Bısen aýylyndaǵy qosalqy stantsııa arqyly. Kún sáýlesi panelderi kúndiz qoldanylatyny belgili, túnde gaz-porshendi stantsııa iske qosylady. Ár aýdanǵa 2,5 mVt-dan elektr qýaty beriledi, — dep túsindirdi M.Habı.
Qazirgi tańda Jánibek aýdandyq elektr toraby 4 045 jeke jáne 220 zańdy tulǵany elektr qýatymen qamtamasyz etedi.
Jánibek aýdanynyń birqatar aýyldaryna elektr qýaty Pallasov arqyly Volgogradtan, Jaqsybaı men Talovqa Novoýzen arqyly Saratovtan keledi.
Bolashaqta Ónegedegi stantsııa iske qosylǵan kezde elektr qýaty Jánibek aýdanyna qosa Bókeı ordasynyń Bısen, Orda, Saıqyn, Muratsaı aýyldyq okrýgterine beriledi.
— Aýa raıynyń qolaısyzdyǵyna baılanysty, mysaly, Pallasov jaǵynan ajyratý bolǵan kezde elektr qýatyn Bısen aýylyndaǵy qosalqy stantsııa arqyly alamyz. Bókeı ordasy aýdany jaǵynda osyndaı jaǵdaı bolsa, olarǵa bizden jiberiledi, — dedi Jánibek aýdandyq elektr torabynyń bastyǵy.
Bókeı ordasy aýdandyq elektr torabynyń basshysy Samat Ońaev aýdanda Reseıden elektr qýatyn paıdalanyp otyrǵan 3 017 abonenttiń bar ekendigin keltirdi.
— Qazirgi tańda Bısen, Han ordasy, Saıqyn jáne Muratsaı aýyldyq okrýgteri elektr jaryǵyn Astrahan oblysynan Basqunshaq-Saıqyn 110 kV áýe jelisi arqyly alady. Ónege eldi mekenindegi stantsııa paıdalanýǵa berilgen ýaqytta Bókeı ordasy aýdanynda energetıkalyq qaýipsizdik máselesi tolyqtaı sheshiledi, — dedi S. Ońaev.
Elektr qýatymen qamtý jaıy óńir jurtshylyǵyn da alańdatatyny anyq.
— Energetıka salasyn jańǵyrtý — kún tártibinen túspeıtin basty máseleniń biri. Osy oraıda jasyl energetıka jobalaryn júzege asyrý da mańyzdy. Bul, ásirese, elektr qýatyn Reseıden alatyn Bókeı ordasy men Jánibek aýdandary úshin kókeıkesti bolyp otyr. Sondyqtan bul máseleler únemi nazarda, — dedi BQO ákiminiń orynbasary Mıras Múlkáı.
Osylaısha, Batys Qazaqstan oblysynda energetıka salasynda birqatar jobalardyń qolǵa alynǵany áńgimemizge arqaý boldy. Endigi mindet solardy merziminde iske qosýǵa memlekettik organdar tarapynan yqpal etip, birlese kúsh salý bolsa kerek.
Eske sala keteıik, budan buryn Batys Qazaqstanda energetıka salasyn jańǵyrtý baǵytynda ne istelip jatqanyn jazǵan edik.