Bata - halyq qazynasy, rýhanı kúsh - pavlodarlyq batagóı aqsaqal
PAVLODAR. KAZINFORM - Bata – qazaqtyń erteden kele jatqan ulttyq dástúrleriniń biri. Halqymyzda bata-tilek kóbine otbasy men shańyraqqa qarata aıtylady. Al batany aqsaqaldy qarııa men aq jaýlyqty áje beredi. Áz Naýryz qarsańyndaǵy Shańyraq kúninde «Ertis-Baıan óńiriniń batagóı aqsaqaly» atanyp otyrǵan Baltabaı Syzdyqov jaıynda áńgimeleýdi jón kórip otyrmyz.
Búginde jasy 78-ge taıaǵan qarııa batagóıligimen eldi aýzyna qaratyp otyrǵan jaıy bar. 2019 jyly Atyraý jerinde ótken respýblıkalyq saıysta birinshi, byltyr mamyr aıynda Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń uıymdastyrýymen aqsaqaldar arasynda ótken І respýblıkalyq bata berý baıqaýynda bas júldeni jeńip aldy.
Qazynaly qarııanyń aýzynan tógiletin árbir sózi sózi jaqut, adamdy kemeldenýge jetelep, sana kókjıegin keńeıtýge baǵyt beredi. Aqsaqaldyń sózinshe, bata berý – tek dastarqanǵa as qaıyryp, pende balasyna jyly sóz, jaqsy tilek arnaý ǵana emes. Bata – qazaqtyń kóne dástúrinen jalǵasqan qasıetti qundylyqtarynyń eń mańyzdysy.
Ejelden sóz ónerine, sózdiń parqyna basymdyq bergen ata-babamyz batanyń orny bólek dep eseptegen. Halqymyz tirshiliktegi barlyq ómirlik qundylyqty batamen órnektep, ár jaǵdaıǵa, qýanyshqa oraı túrli bata shyǵarǵan.
- Buqar jyraý dúnıege kelgende Ánet babanyń bergen batasy da onyń bolashaǵyna joldama bolǵan kıeli sóz retinde halyq jadynda qalǵan:
Esimiń Buqar bolsyn,
Mingeniń tulpar bolsyn.
Daýysyń suńqar bolsyn,
Іsińe halqyń ińkár bolsyn.
Adam balasy dúnıege kelip, fánıge ketkenge deıingi ómir jalǵastyǵyn batamen keskindegen. Batanyń túri óte kóp. Qazirgi ómir negizinde alsaq, mysal úshin, «naýryzda beriletin bata», «shildehana batasy», «besik batasy», «tusaýkeser batasy», «súndet batasy», «ashamaıǵa mingizý batasy», «toqymqaǵar batasy», «tilashar batasy», «áskerge shyǵaryp salý batasy», «jas jubaılarǵa arnalǵan bata», «uzatylǵan qyzǵa bata», «qonys batasy», «aqsaqaldarǵa beriletin bata» jáne t.b. Batanyń deni dastarhanǵa arnalǵan. Ertede kóp ortasynda batany tek elge syıly, jasy úlkender ǵana bergen. Qarııalar bolmaǵan jerde orta jastaǵy erkek kindiktiler, tipti bolmasa kishkentaı er balalarǵa bergizgen. Er otyrǵan jerde áıel adamnyń bata berýi óreskel is. Munyń maǵynasy – áıel adamdy kemsitý emes, kerisinshe er azamat shańyraqtyń ıesi, áýlet úshin jaýapkershilik júgin arqalaıtyn jan dep túsingen qoǵamymyz, - deıdi Baltabaı Syzdyqov.
Ol sondaı-aq keńes zamanynda ártúrli kertartpa sebepterdiń kesirinen batanyń mán-maǵynasy azaıyp, qadir-qasıeti tómendegenin aıtady.
Kóbine toı-tomalaqtarda «Qulqýalla qýatyn bersin, álhamnyń qaıyryn bersin» dep dinı negizge ushtastyryp ári jattandy ǵyp jiberedi. Árıne, batanyń deni asyl dinimizden nár alatyny ras. Alaıda bata birtekti bolmaýy kerek. Besiktegi sábıge, mektep bitirgen balaǵa, úılengen jasqa da jattandy bata berip jatqan aqsaqaldardy kóremiz. Bul jaǵdaı ulttyq qundylyǵymyzdy durys baǵalaı almaı otyrǵanymyzdyń kórinisi bolýy kerek.
Elimiz azattyq alǵan ýaqyttan beri bizdiń salt-dástúrimiz, ádet-ǵurpymyz qalpyna kelip, qaıta jańǵyrýda. Respýblıka kóleminde, sonyń ishinde bizdiń oblysta bata berýden túrli deńgeıdegi saıystar ótkizilip, keleshek urpaq onyń mańyzyn tereńnen túsine bastady. Bul halqymyzdyń ulttyq biregeıligin saqtap qalatyn kodtyń biri ekenin umytpaıyq, - deıdi batagóı aqsaqal.
Baltabaı Syzdyqov elge eseli eńbegimen jaqqan, toqyraý jyldary Ertis-Baıan óńirindegi ulttyq rýhanııat pen mádenıetimizdi tórge shyǵarýǵa ǵumyrynyń jartysynan astamyn arnaǵan abzal jan. «Bataly qul arymas» degen naqyldy ás tutyp, el úlkenderiniń aq batasyn alǵan, kókiregi tolǵan qazyna qarttyń eńbek jolyna úńilsek, qaı qyzmette bolsa da ultymyzdyń ónerin altyndaı baǵalaǵanyn túsinýge bolady.
Qazaqtyń qara sózin qanyna, súbeli sózin súıegine sińirgen ulaǵatty aqsaqaldyń denine saýlyq, kúsh-qýat tileımiz.
