Bar men joqtyń arasy: Aqtóbede áli de kedergisiz qozǵalý múmkin emes
AQTÓBE. KAZINFORM — 2023-2027 jyldar aralyǵynda Aqtóbede 1300-den astam nysan beıimdelýi tıis. Bul múgedektigi bar adamdardyń erkin qozǵalysy úshin kerek. Jospar ret-retimen oryndalyp jatqanymen, jumys birizdi emes. Kazinform tilshisi esik aldyndaǵy baspaldaq pen kireberistegi tabaldyryqtan ári attaı almaı júrgen jandardyń muń-muqtajyn tyńdady.
Qoljetimdiliktiń ınteraktıvti kartasy
Elimizde Múgedektigi bar adamdardy áleýmettik qoldaý aqparattyq portaly jumys istep tur. Bul jergilikti atqarýshy organdardyń derekterdi tirkep, al qarapaıym adamdardyń aqparat alyp, taldaý jasaýyna múmkindik beretin alań. Dál osy portalda Qoljetimdiliktiń ınteraktıvti kartasy bar. Onda oblystar tusynda túrli sandar jazýly tur. Máselen Aqtóbe oblysynda 1329 nysan tirkelgen. Olar áleýmettik nysandar men túrli kommertsııalyq mekemeler. Portaldaǵy derekke súıensek, onyń 1018-i arbada otyrǵandarǵa, 1045-i sańyraýlarǵa, 1030-y soqyrlarǵa, 1026-y baldaqpen júretin adamdarǵa qoljetimdi. Munda taǵy bir sandyq kórsetkish bar. Ol tustan keıbir áleýmettik nysandar týraly múlde aqparat joq ekenin kórýge bolady. Máselen Yrǵyz, Temir, Baıǵanın, Qobda aýdandaryndaǵy aýyl ákimdikterine, klýb pen mektep, balabaqshaǵa kirer kezde pandýstyń bar-joǵy týraly aqparat múlde júktelmegen. Bul aýdandyq jumyspen qamtý bólimderiniń mindetine artylǵan sharýa. Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi Halyqty áleýmettik qorǵaý salasyndaǵy retteý jáne baqylaý komıtetiniń Aqtóbe oblysy boıynsha departamentiniń málimetine súıensek, arnaıy monıtorıng top tekserip, baqylap otyrady. Keıin kemshilikterdi departamentke habarlaıdy. Kez kelgen turǵyn da shaǵym túsire alady. Tek dáleldi foto men vıdeo bolýy tıis.
— Aqtóbe oblysy boıynsha 1329 nysan tirkeýli tur. Onyń biri kózi kórmeıtinder úshin qoljetimdi bolsa, endi birine arbada otyrǵandar ǵana kire alady. Qalalyq, aýdandyq jumyspen qamtý bólimderi inva.gov.kz portalyna derekterdi engizýi tıis. Sol jerden biz taldaý jasap, túgeldeımiz. Máselen mektepti alsaq. Eger jasyl tústi kórsetse, onda barlyq talaptyń saqtalǵany. Pandýs ornatylǵan, avtoturaqta arnaıy orny bar. Al qyzyl tústi kórsetse, baryp tekseremiz. Bizge tek osy jol arqyly qadaǵalaý múmkindigi berilgen. Sonymen birge múgedekti bar adam belgili bir nysanǵa kire almasa, ózine qajetti qyzmet túrin ala almasa ótinish jaza alady. Onda da foto, vıdeo usynýy tıis. Quqyqtyq statıstıka prokýratýrasy tekserý qujatyn tirkeıdi. Keıin departament mamandary tekseredi. Bıyl jospardan tys 2 tekserý boldy. Onyń biri memlekettik, ekinshisi áleýmettik qyzmetter portalynda tirkelgen mekeme. Nusqama bergen soń 6 aı ýaqyt beriledi. Qaıta tekserý kezinde kemshilikti túzemese Ákimshilik quqyqbuzýshylyq týraly kodekstiń «Qazaqstan Respýblıkasynyń múgedektigi bar adamdardy áleýmettik qorǵaý týraly zańnamasyn buzý» baby boıynsha jaýapqa tartylady. Zańdy tulǵaǵa 120 AEK mólsherinde aıyppul qarastyrylǵan. Aıyppuldy 7 kúnde tólese, teń jartysy esepteledi, — dedi Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi Halyqty áleýmettik qorǵaý salasyndaǵy retteý jáne baqylaý komıtetiniń Aqtóbe oblysy boıynsha departamenti bóliminiń basshysy Elmıra Tasanova.
Eski ǵımarattardy beıimdeý qıyn — bólim basshysy
Qazir turǵyn úı, túrli kommertsııalyq qurylys múgedektigi bar adamdardyń erkin qozǵalysyn eskerýsiz qaldyrmaıdy. Alaıda eski nysandardy beıimdeý qıyn, keıde tipti múmkin emes.
— Múgedektigi bar adamdardyń erkin qozǵalysyna birneshe mekeme jaýapty. Eger qoǵamdyq kólik bolsa, oblystyq jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary basqarmasy, eger úı, ǵımaratqa pandýs ornatý bolsa, sol qurylysqa jaýapty basqarma baqylaý júrgizedi. Al buryn salynǵan nysandardy beıimdeý óte qıyn. Sebebi usynys hat jazamyz, biraq nysan jańǵyrtýǵa jaramsyz. Kóbi aýdan, aýylda ornalasqan. Sol ǵımarattaǵy mekeme basshylyǵy ózgertýge jaramdy bolsa bıýdjetten qarjy qarastyrady, al múmkin bolmasa jańa ǵımarat ta suraýy múmkin. Jergilikti atqarýshy organnyń sheshim qabyldaýy tıis. Al kásipkerlik sýbektileri mindetti túrde qoljetimdi bolýy tıis. Elimizde Qurylys kodeksiniń jobasy daıyndalyp jatyr. Eger sol kodeks qabyldansa, jumys bir júıege kelýi múmkin. Al qazir múgedektigi bar adamdarǵa arnalǵan talap-tilekter birneshe zańda qarastyrylǵan. Ázirge departament belgili bir nysannyń jobasy, qurylys barysyna kirise almaıdy, — dedi Elmıra Tasanova.
Jańasy da jaramsyz — depýtat
Aqtóbe oblystyq máslıhatynyń depýtaty Shahan Joldasbaev múgedektigi bar, kishkentaı balasy bar adamdarǵa pandýstyń qoljetimdi bolǵanyn qalaıdy. Ózi jańa qurylystyń basy-qasynda júrip, birneshe ret keńes te berdi. Tipti qaladaǵy jol jıekterine arnaıy budyrly tósemder saldy.
— Qalada ózgeris bar. Memlekettik mekemelerge, qyzmet kórsetý oryndaryna pandýs salyndy, ornatyldy. Kóbi talapqa saı. Biraq másele túpkilikti sheshildi dep aıtýǵa bolmaıdy. Pandýs salyndy ma, ol qoljetimdi bolýy tıis. Alaıda bizde áli de kedergi bar. Qazir men kóshege shyqsam, erkin júre almyn, túrli ǵımaratqa kedergisiz kire alamyn dep aıta almaımyn. 3-4 jyl buryn joldaǵy jıektastar máselesin qozǵap, olardy alyp, kedergisiz qozǵalý úshin túzetildi. Qazir bul talap keı jerde saqtalǵan, keı tusta áli de jıektas tur. Mundaıda arbada otyrǵan adamdar kólik júretin jolmen júredi. Sebebi basqa amaly qalmaıdy. Taǵy bir aıta ketetinim, eskertý aıtyp, jıektastardy alyp tastaǵanymyzben, jol jóndeý, qurylys jumystarynan keıin sol jıektastyń qaıta ornatylǵanyn da kórdim. Demek tapsyrys berýshi de, merdiger de muny eskermeıdi, — dedi Shahan Joldasbaev.
Onyń aıtýynsha, qazir kóp mekemede elektr kótergishter tur. Bul pandýs salýǵa esik aldyndaǵy bos keńistigi múmkindik bermeıtin ǵımarat ıeleriniń sheshimi. Alaıda ony qondyrǵanymen, oǵan tehnıkalyq qyzmet kórsetýdi bári esten shyǵarǵan.
— Tıimdi tusy — elektr kótergish kóp oryn almaıdy. Tıimsiz tusy — tehnıka isten shyqqanda jóndeý kerek. Jańbyr jaýady, qar astynda qalady, kún túsedi. Demek tehnıkaǵa qyzmet kórsetip, jóndep turý kerek. Bizde ony qondyrdy, biraq eshkim tehnıkalyq tekserýden ótkizbeıdi. Dál osyndaı elektr kótergish ornatqan ǵımarat ıelerine habarlama jiberip, eskertý berip otyramyz. Olar kepil merzimi aıaqtalǵan soń mán bermeıdi, sóıtip qoldaný kerek bolǵan kezde eske túsedi. Bul durys emes. Elektr kótergish te lıft sekildi jyl saıyn tehnıkalyq saraptamadan ótip, jaramdylyǵyn rastaýy tıis jáne ruqsat qujatyn alǵany durys. Sonda jumys bir júıege túsedi. Usynysty mınıstrlikke de jiberdik, — dedi oblystyq máslıhat depýtaty Shahan Joldasbaev.
Onyń aıtýynsha, ǵımaratqa kirý máselesi kezeń-kezeńimen sheshilgenimen, ǵımarat ishinde qozǵalý múmkin emes. Tipti Aqtóbe oblysy ákimdiginiń ózinde qabattan qabatqa kóterilý múmkin emes. Lıft óte tar, arbada otyrǵan adam syımaıdy. Sonymen birge ǵımarattardaǵy tazalyq oryndarynyń bári múgedektigi bar adamdarǵa yǵaıly etip qaıta jańǵyrtylmaǵan.
Taǵy bir másele — jerústi ótkelderi. Aqtóbe qalasynyń Álııa Moldaǵulova dańǵylynda eki ótkel 2018 qoldanysqa berilgenimen, áli kúnge deıin tolyqqandy kádege aspaı tur. Mundaǵy lıfttiń de isten shyqqanyna birneshe jyl boldy.
— 2023 jyly qalalyq máslıhat jerústi ótkelin jóndeýge 70 mln teńge qarjy bóldi. Ótkelde lıft aýyspaǵan. Jumys 2024 jylǵa shegerilgenimen, áli kúnge deıin tolyq aıaqtalmaǵan. Eger tolyq kádege jaramaı tursa, nege ózge jerge kóshirip, ol jerge júrginshiler jolyn salmasqa? Qazir jerústi ótkeli bolsa da adamdar joldan júgirip ótedi. Bul qaýipti emes pe? Polıtsııa jol-kólik apaty azaıdy dep otyr. Biraq balasyn arbaǵa salǵan analarymyz, qarııalar ol jermen qalaı júredi. Tek múgedektigi bar adamdarǵa emes, olarǵa da ótkel úlken kedergi, — dedi Shahan Joldasbaev.
Sondaı-aq avtobýs parki jańardy, qoǵamdyq kóliktiń bárinde múgedektigi bar adamdarǵa arnalǵan oryn bar. Avtobýsqa minýge arnalǵan arnaıy jyljymaly pandýs qarastyrylǵan.
— Aqtóbedegi qoǵamdyq kóliktiń 90%-da arnaıy tósenish bar. Júrgizýshi toqtap, ashyp, minýge kómektesýge mindetti. Alaıda júrgizýshiler jeme-jemge kelgende ony asha almaı qınalady, keıbiri mindetine jatpaıtynyn aıtady. Bul bizdegi kemshilik. Tipti oblystyq jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary basqarmasymen birge baryp qaraǵan kúni bári jabylyp júrip kómektese almady, jyljymaly pandýs ashylmady. Jabylyp kóterip mingizer ǵoı. Biraq qulatyp alsa kim jaýap beredi? Bir sózben aıtqanda jumys atqarylyp jatyr, biraq biz áli kúnge deıin kóshede emin-erkin qozǵala almaımyz, — dedi Sh. Joldasbaev.
Jerústi ótkelinde lıft: ákimdik pen merdiger sottasyp jatyr
Oblystyq máslıhat depýtaty aıtqan Aqtóbedegi jerústi ótkeli 2018 jyly qysta qoldanysqa berildi. Bıiktigi 6, uzyndyǵy 32 metr bolatyn ótkel Aqtóbe qalasynyń jol qaýipsizdigin qamtamasyz etý jáne tsıfrlyq tehnologııalar ortalyǵynyń teńgeriminde tur. Aqtóbe qalalyq ákimdigi 10 jylǵa jýyq ýaqyt buryn salynǵan ótkeldiń qaı ýaqyttan beri jaramsyz bolyp turǵanyn naqty aıtpady. Shyn máninde múgedektigi bar adamdar qoldanysqa berilgennen-aq ony kádege jarata almaı keledi.
— 2023 jyly «Garant Stroy-K» JShS jóndeýge kirisip, jyl sońynda jóndep berdi. Biraq kóp uzamaı lıfttiń kótergish mehanızmi qaıtadan isten shyqty. Sodan soń Aqtóbe qalasynyń jol qaýipsizdigin qamtamasyz etý jáne tsıfrlyq tehnologııalar ortalyǵy merdiger uıymǵa qalypqa keltirý jóninde talap qoıylǵan hat jiberdi. Merdiger uıym 2024 jyldyń qazan aıynda jáne qaıtara isten shyǵýyna baılanysty 2025 jyldyń naýryz aıynda kótergish mehanızmderdi jóndedi. Biraq 2025 jyldyń sáýir aıynda qaıtadan isten shyqty. Aqtóbe qalasynyń jol qaýipsizdigin qamtamasyz etý jáne tsıfrlyq tehnologııalar ortalyǵy «Garant Stroy-K» JShS-ne anyqtalǵan kemshilikterdi joıýdy talap etip, shaǵym hat joldady. Qazirgi ýaqytta ortalyq merdigerdi sotqa berip qoıdy, — dep habarlady Aqtóbe qalasy ákiminiń baspasóz qyzmeti. Іstiń qaı ýaqytta aıaqtalaryn eshkim dóp basyp aıta almaıdy.
Bes jylda 1315 nysan beıimdelýi tıis
Múgedektigi bar adamdardyń kedergisiz júrip-turýy úshin 2023-2027 jyldary aralyǵynda 1315 nysandy beıimdelýi tıis. Aqtóbe oblystyq jumyspen qamtý jáne áleýmettik baǵdarlamalar basqarmasynyń málimetine súıensek, onyń 907-i nemese 69% paıyzy beıimdelgen. Bıyl 209 nysandy beıimdeý josparlandy. Alaıda Aqtóbe oblysy áli de bolsa kedergisiz qozǵala alatyn óńirler qataryna kirmeıdi. Bul problema sońǵy jyldary ara-tura aıtylǵanymen, múgedektigi bar adamdar jıi qozǵaıtyn problema bolyp qala bermek.