Balmuzdaqtyń kesirinen konservatorııaǵa túse almadym – «Qyz Jibektegi» «Gákkýdi» shyrqaǵan ánshi
– Siz ónerge qalaı kelip edińiz? Kimdi úlgi tuttyńyz?
– Kindik qanym Abaı men Shákárim, Muhtar Áýezovteı qaıtalanbas zańǵarlar qanattanǵan Semeı óńirinde tamdy. Osy óńirdegi Sýyqtóbe aýylynda balalyǵym ótti. Bala kezimde aǵaıym Ǵaripjan Mataıbaevty ózime ustaz tuttym. Qazaqtyń dástúrli ánderin oryndaǵan, keıinnen nasıhattaýdan jalyqpaǵan aǵaıymnyń daýysy erekshe edi. Sol kisi án salǵanda qazaq ónerin Parıj tórinde tanytqan biregeı ánshi Ámire Qashaýbaevty tyńdaǵandaı kúı keshetin edim.
Bes jasymnan án aıtýǵa talpyndym. Bastapqyda aýyldastarymnyń aldynda syzyltyp án shyrqadym. Kekilim jelbiregen balǵyn ónerpaz bolsam da, alǵashqy qadamyma rızashylyqpen qol soqqan aýyldastarym meni «ánshi qyz» dep ataıtyn. Bul maǵan qanat bitirip, ánshilikke túpkilikti bet burýyma áser etti. Sóıtip, 18 jasymda Semeıdegi M.Tólebaev atyndaǵy mýzyka ýchılışesine oqýǵa tústim.
– Mýzyka ýchılışesin bitirgen soń birden jumysqa ornalastyńyz ba?
– Qazaq ánderiniń ıirimi tereń ǵoı. Shynymdy aıtsam, qazaq ánderine ǵashyq boldym. Uıyqtap jatsam da án shyrqap turǵandaı kúıge enemin. Sondyqtan, bilimimdi jetildirý úshin 1964 jyly Almatydaǵy konservatorııaǵa oqýǵa túsýdi oıladym. Alaıda, bul armanym oryndalǵan joq. Oǵan qurbym ekeýmizdiń Almatynyń kóshelerin aralap júrip, qyzyǵýshylyqpen jegen balmuzdaqtyń kesiri tıdi. Bir túnde tamaǵyma tas turǵandaı, isinip ketti. Dárigerler án aıtýǵa tyıym saldy. Sóıtip, konservatorııaǵa oqýǵa túse almadym. Biraq, astanadan jyraqtap ketpedim. «Báribir Almatyda joǵary bilim alamyn» degen maqsatpen Qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtyna oqýǵa túsip, jeke án oryndaýdyń tylsymyna boıladym. Buǵan qosa, dırıjerliktiń qupııasyn meńgerdim. Instıtýtta oqı júrip, Jambyl atyndaǵy qazaq memlekettik fılarmonııasynda jumys istedim. Fılarmonııada akademııalyq kapella horynyń solısi retinde án shyrqadym.
– Ánshiler baıqaýyna qatysyp kórdińiz be?
– Túrli baıqaýlarda baq synadym. Sonyń biri – joǵary oqý oryndary stýdentteriniń óner baıqaýy. Bul baıqaýǵa 1965 jyly qatysyp, «Aq shaǵala» ánin oryndadym. Sol baıqaýda stýdentterdiń ónerin kompozıtor Nurǵısa Tilendıev syrttaı baqylap otyrdy. El ishinde eleýsiz júrgen ónerli jastardyń tanylǵanyn qalaıtyn kompozıtor meni esinde saqtap qalypty.
Jalpy, Almaty – ónerdiń ordasy. Sol kezde ónerge bet burǵan jannyń bári ásem qalada qalǵandy jón kóretin edi. Mende de astanada qalsam-aý degen oı boldy. Qolyma dıplom alar sátte ustazdarym oqytýshy bolýǵa usynys aıtyp, ınstıtýttaǵy jumysym bastaldy. Burynǵydaı emes, bos ýaqyt bola bermeıdi. Sondaı kúnderdiń birinde ınstıtýtqa kompozıtor Nurǵısa Tilendıev pen «Qyz Jibektiń» rejısseri Sultan Qojyqovtyń kelgenin estidik. Qazaqtyń biregeı tulǵalarymen kezdesýdiń ózi ǵanıbet ǵoı. Olar meniń daýsymdy tyńdaýǵa kelgeni aıtty. «Baıqaýda «Aq shaǵala» ánin oryndaǵan sen emes pe ediń? Basqa qandaı ánderdi oryndap júrsiń?», dedi Nurǵısa aǵaı. Ózi roıalmen «Jan jarym», «Jan sáýlem», «Aq shaǵala», «Júregim meniń» sekildi 15-ke jýyq shyǵarmanyń sazyn oınady. Men sol ánderdi oryndap berdim. Keıin «Qazaqfılm» kınostýdııasyna shaqyrdy. Stýdııaǵa kirgen kezde Bıbigúl Tólegenova «Gákkýdi» shyrqap turdy. Ony Nurǵısa Tilendıev dombyramen súıemeldep otyrdy.
– «Qyz Jibek» fılmindegi «Gákký» ánin shyrqaıtyńyzdy qalaı bildińiz?
– Qazaq ónerine ólsheýsiz eńbek sińirgen Nurǵısa Tilendıev pen rejısser Sultan Qojyqov «Qyz Jibekte» fılmindegi «Gákký» ánin oryndaýǵa meni tańdaǵan sheshim qabyldaǵan eken. Súıinshi jańalyqty Nurǵısa Tilendıevtiń ózi jetkizdi. Bul 1969 jyl edi. «Qyz Jibek» kınosy sátti túsirildi. Ándi kadr syrtynda oryndadym. Keshki mezgilde daýys jazýǵa shaqyrady. Sondaı kúnderdiń birinde erekshe qurmet tutatyn aǵaıdyń biri «Aınalaıyn, orkestrdiń aldyńǵy qatarynda otyrǵan bir jigit seni unatyp júr» dedi. Syrttaı kórip júrgen jigit. Ol – osy fılmniń mýzykalyq aspaptar orkestrinde prımany tartatyn atyraýlyq Dosqalı degen azamat. Men qaıda barsam, sol jerde Dosqalı júredi. Soǵan áli kúnge tań qalamyn. Sóıtip, Dosqalımen tanystyǵymyz dostyqqa, keıin úlken mahabbatqa ulasyp, otbasy qurdyq.
– Atyraýǵa qashan kóship keldińiz? Buǵan ne sebep boldy?
– Kúıeýim Dosqalı Qulsary atalatyn aýdan ortalyǵynda týǵan jigit. Sol jerde de gastroldik saparmen talaı bolǵanbyz. Enem Dosqalı ekeýmizdiń Atyraýǵa kóship kelýimizdi qalady. Bul usynysqa úlkendi syılaıtyn, aldynan qııa ótpeıtin tárbıemen óskendikten qarsy bolmadym. Sóıtip, 1975 jyldan beri Atyraýdyń beldi turǵynyna aınaldym.
Áńgimeńizge rahmet.