Balańyz býllıngke ushyrasa ne isteý kerek — zańger keńesi

ASTANA. KAZINFORM — Balańyz býllıngke tap bolsa, ony zań aıasynda qalaı qorǵaýǵa bolady? Ata-ana qandaı áreketke barýy tıis? Bul máseleniń zańdyq qyrlaryn mamannan surap bildik.

Ár ata-ana úshin balasynyń qaýipsizdigi bárinen mańyzdy. Biraq, ókinishke qaraı, mekteptegi orta árdaıym jaıly bola bermeıdi. Sońǵy jyldary oqýshylar arasynda qorqytý, mazaq etý, ıaǵnı býllıng jıilep ketti. Bul jaǵdaı kóbine ata-ananyń nazarynan tys qalyp, ýaqtyly shara qoldanylmaıdy.

Aldymen, balanyń rasynda býllıngke tap bolǵanyna kóz jetkizý kerek. Sebebi balalar qoryqqanynan, uıalǵanynan nemese ata-anasyn alańdatqysy kelmegendikten kóbine bundaı jaǵdaıdy jasyrady. 

Eger balańyz kenetten kóńilsiz júrse, mektepke barýdan bas tartsa, ózimen-ózi tuıyqtalyp, uıqysy buzylsa, dostarynan alshaqtasa, bunyń bári dabyl belgileri. Mundaıda balaǵa qysym jasamaı, sabyrmen sóılesip, ne mazalap júrgenin bilýge tyrysyńyz.

Eger kúdigińiz rastalsa, sabyr saqtańyz. Kóp jaǵdaıda ata-ananyń alǵashqy reaktsııasy balasyn birden qorǵaýǵa umtylý bolady. Alaıda ekinshi tarapta da kámeletke tolmaǵan bala bolýy múmkin ekenin umytpaý kerek. Sondyqtan áreketke bararda sabyrly bolyp, zań aıasynda, oılanyp qımyldaý qajet.

— Eń bastysy bolǵan jaıtty naqtylap alý qajet. Baladan kim, qashan, ne istegenin surańyz. Barlyq derekti qujattap alyńyz. Balanyń áńgimesin aýdıojazbaǵa jazý, oqıǵany jazbasha sıpattaý, áleýmettik jelidegi hat almasýlar, fotosýretter, mekteptegi beınebaqylaý jazbalary barlyǵy qajet bolýy múmkin. Eger dene jaraqaty bolsa, dárigerlik tekseristen ótip, medıtsınalyq qorytyndyny da tirkep alyńyz, — deıdi zańger Oljas Jumabaev.

Kelesi qadam — mektep ákimshiligine júginý. Zańgerdiń aıtýynsha, dırektordyń atyna resmı ótinish jazyp, bolǵan jaǵdaıdy sıpattap, jaýapty adamdardyń aty-jónin kórsetip, ishki tekseris júrgizýdi talap etý qajet. Ótinishtiń qabyldanǵany týraly mór qoıylǵan kóshirmesin ózińizde qaldyryńyz.

— Eger mektep eshqandaı shara qoldanbasa, bul týraly jergilikti bilim bólimine shaǵym túsirýge bolady. Bul jaǵdaıda mekteptiń áreketsizdigine baılanysty qyzmettik tekseris júrgizý suralady, — deıdi zańger.

Kóp jaǵdaıda mundaı jaǵdaılar «balalar arasyndaǵy ádettegi urys» dep qabyldanady. Alaıda qorlaý, qoqan-loqy, aqsha talap etý, soqqyǵa jyǵý sııaqty áreketter — bular qylmystyq sıpatqa ıe bolýy múmkin.

— Máselen, QR Qylmystyq kodeksiniń 194-baby (bopsalaý) — jazasy 15 jylǵa deıin, bul bap boıynsha jaýapkershilik 14 jastan bastalady. Sonymen qatar, 131-bap (qorlaý), — 100 AEK-ke deıin aıyppul, 109-bap (dene jaraqatyn salý) — 80 AEK-ke deıin sııaqty baptar jıi kezdesedi. Osyndaı áreketke kúmánińiz bolsa, birden polıtsııaǵa aryz jazyńyz, — deıdi Jumabaev.

Eger mektep te, bilim bólimi de, polıtsııa da shara qoldanbasa, prokýratýraǵa shaǵym túsirińiz. Onda bala quqyǵynyń buzylǵany týraly naqty derekter kórsetilýi tıis.

— Mundaı jaǵdaıda tájirıbeli zańger kómegine júgingen durys. Ol qujattardy durys rásimdep, sizge zań aıasynda qalaı áreket etý kerek ekenin túsindiredi, — deıdi maman.

Býllıng — balanyń psıhologııasyna keri áser etedi. Sol sebepti, maman balany psıhologqa aparýǵa keńes beredi.

— Eger balaǵa moraldyq zııan keltirilse, ar-namysy men qadir-qasıeti taptalsa, moraldyq ótemaqy óndirý úshin azamattyq sotqa júginýge bolady. Eger buzaqy kámeletke tolmaǵan bala bolsa, jaýapkershilik onyń ata-anasyna júkteledi. Eń bastysy — dálel jınap, der kezinde aryz berý kerek, — deıdi zańger.

Qazirgi kezde álimjettik tek mektepte emes, ınternette de beleń alyp otyr. Bul — kıberbýllıng. Messendjerler men áleýmettik jelilerde balaǵa jazylatyn qorlaý, qorqytý, bedeline nuqsan keltiretin foto-vıdeolar vırtýaldy bolǵanymen, zııany shynaıy.

— Mundaı jaǵdaılarǵa tap bolsańyz, skrınshot jasańyz, kúnin, ýaqytyn jáne siltemelerdi belgileńiz. Áleýmettik jelilerdiń tehnıkalyq qoldaý qyzmetine shaǵym jiberýge bolady. QR QK 131-baby boıynsha ınternettegi qorlaý úshin aıyppul kólemi 200 AEK-ke deıin jetýi múmkin (shamamen 786 myń teńge). Biraq eń durysy aldyn alý. Balany tsıfrlyq qaýipsizdik pen jelidegi tártip erejelerine úıretý kerek, — dep qorytyndylady zańger.

Eske sala keteıik, SQO-da býllıng týraly habarlamaǵany úshin úsh mekteptiń dırektory men muǵalim jazalanǵanyn jazǵanbyz.

Sonymen qatar, Astanada eki jasar búldirshin baqshada býllıngke ushyraǵanyn habarladyq. 

1 qyrkúıekte el mektepteri men kolledjderinde býllıngke qarsy joba iske qosylatynyn jazǵan edik.