Balalardy qorǵaý men qaýipsizdigin qamtamasyz etýdiń quqyqtyq tetikteri qajet – sarapshy

NUR-SULTAN. QazAqparat – Parlament Májilisinde áleýmettik jelilerdi balalar býllıngi bar posttar men pikirlerdi buǵattaýǵa mindetteıtin zań jobasy maquldandy. Bul norma Balalardyń quqyǵyn qorǵaý máseleleri jónindegi zań jobasynda jazylǵan. Osy oraıda Otbasy ınstıtýtyn zertteý ortalyǵynyń basshysy Aıgúl Raqysheva eldegi kıberbýllıng kórsetkishteri týraly aıtyp berdi, dep habarlaıdy QazAqparat.

- Kıberbýllıng máselesi Qazaqstanda qanshalyqty ózekti?

- Másele árıne ózekti. Balalar men jasóspirimder arasynda eń kóp kezdesetin jaǵdaı retinde býllıng týraly jıi estımiz. Tsıfrlyq tehnologııalar men áleýmettik jelilerdiń damýymen kıberbýllıng sııaqty zorlyq-zombylyqtyń jańa túri paıda boldy, odan anaǵurlym kóp bala zardap shegedi. Qaskóıler kıbershabýyldyń barlyq bólikterinde belsendi boldy, al keıde kıberbýllıng balalar arasyndaǵy sýıtsıdtiń sebebi bolyp shyǵady. Osyǵan baılanysty balalardyń tsıfrlyq ortadaǵy qaýipsizdigin qamtamasyz etý mańyzdy.

- Instıtýt osy saladaǵy jaǵdaıǵa taldaý jasady ma?

- Qazaqstan qoǵamdyq damý ınstıtýtynyń zertteýleri kórsetkendeı, balalar qaýipsizdigine qatysty eresekterdiń, sonyń ishinde bógde adamdardyń yqpalymen baılanysty problemalar odan ári ózekti bola túsken. Onyń ishinde: oqý ornyna barǵan balanyń beıtanys adamdardan fızıkalyq qorǵalýy (31%), muǵalimder tarapynan ǵana emes, synyptastar men joǵary synyp oqýshylary tarapynan da bopsalaý (31,4%), tárbıeshi/muǵalim/oqytýshy tarapynan fızıkalyq zorlyq-zombylyq (28,5%), tárbıeshi/muǵalim/oqytýshy tarapynan moraldyq-psıhologııalyq zorlyq-zombylyq (28,4%) bar. Saýalnamaǵa qatysqan respondentterdiń 70%-dan astamy býllıngtiń ne ekeninen habardar. Olardyń kópshiligi býllıngti mańyzdy másele retinde qarastyrady jáne onymen kúresý kerek dep sanaıdy. Bul rette árbir tórtinshi respondent balalardy qýdalaýdyń ne ekenin bilmeıtinin moıyndaıdy. Qazirgi ýaqytta qazaqstandyq ata-analardy balalardyń áleýmettik jelilerge, Internetke (53,3%) jáne vırtýaldy oıyndarǵa (49,4%) táýeldiligi alańdatyp otyr.

- Balalardyń quqyqtaryn qorǵaý máseleleri jónindegi zań jobasyna áleýmettik jelilerdi balalardy býllıngteıtin posttar men pikirlerdi buǵattaýǵa mindetteıtin norma qajet pe? Sizdiń oıyńyzsha, bul ózgerister kómegin tıgize me?

- Balalardyń múddesin kıberbýllıngten qorǵaý máselesi óte ózekti jáne mańyzdy. Bizdiń ınstıtýttyń zertteýleri kórsetkendeı, ata-analardyń 49,7%-y birneshe sebepterge baılanysty balalarmen ýaqyt ótkize almaıdy (jumys júktemesi, úı jumystarynyń kóptigine baılanysty bos ýaqyttyń bolmaýy jáne t.b.). Tıisinshe, balalar ózderimen ózderi qaldy, olar kıberbýllıngten de qorǵana almaıdy. Osyǵan baılanysty, árıne, balalardyń múddelerin qorǵaý men qaýipsizdigin qamtamasyz etýdiń quqyqtyq tetikteri qajet.

Qalaı bolǵanda da, áńgimelesýshiniń jasyna qaramastan, áleýmettik jelilerdegi qarym-qatynas jáne kommýnıkatsııa etıkasyn saqtaý qajet. Balanyń qaýipsizdigi úshin ata-ananyń ózderiniń shara qabyldaýy mańyzdy. Mysaly, tyıym salynǵan kontent pen kúmándi qosymshalardy buǵattaıtyn, ekran ýaqytyn shekteıtin baǵdarlamalyq jasaqtamany, antıvırýstyq baǵdarlamalardy, senimdi kompanııalardyń qosymshalaryn ornatýǵa bolady. Balalardy ashyq keńistikte bólisetin kontentke sanaly túrde qaraýdy, ınternet-dostardy tańdaǵanda abaı bolýdy úıretý kerek jáne vırtýaldy bopsalaý qaýpi, onyń túrleri men saldary týraly talqylaý ótkizgen jón.

- Suhbatyńyzǵa rahmet!