Balalar jaz mezgilinde qaıda demalady?!
Osyǵan oraı QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi 2012 jyly oqýshylardyń jazǵy demalystaryn uıymdastyrý, saýyqtyrý jáne olardyń bos ýaqyttaryn qamtý boıynsha arnaıy jospar jasaqtady.
Balalar úshin tolyqqandy demalys qala syrtyndaǵy, tabıǵat aıasyndaǵy lagerlermen baılanystyrylatyndyǵy jasyryn emes. QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń Mektepke deıingi jáne orta bilim departamentiniń dırektory Jańyl Jontaevanyń aıtýynsha, bıyl el boıynsha oqýshylardy saýyqtyrýǵa arnalǵan 8649 jazǵy demalys lageri jumys isteıtin bolady. Bul byltyrǵy jylmen salystyrǵanda 1027 lagerge kóp.
Saýyqtyrý nysandarynyń jelisinde 214 lager qala mańynda ornalasqan. 5265 lager mektep janynan qurylǵan. Sanatorlyq negizde 74 ortalyq, beıindik, debattyq, sporttyq negizde 3087 shatyrjaı jumys jasaýda. Qalǵan 9-y - jyl boıy isteıtinder. Onda balalardyń ýaqyttaryn qyzyqty ótkizý ǵana emes, sonymen qatar densaýlyqtaryn jaqsartýǵa úlken mán berilmek. Ókinishke oraı az qımyldaıtyndyqtan búgingi jetkinshekter gıpodınamııa aýrýyna shaldyqqan. Kompıýter aldynda kúni boıy otyratyn balalardyń densaýlyǵy bara-bara nasharlaı beredi. Sondyqtan taza aýa aıasynda fýtbol, voleıbol, pıonerbol syndy sporttyq jarystar men oıyndar jıi ótkizilip otyrmaq.
Búgingi tańda, sonymen birge, skaýttyq lagerlerlerdiń tanymaldyǵy artýda. Qalalyq oqýshylar úshin lagerlerdiń bul túri óte paıdaly bolmaq. Balalar onda tabıǵat aıasynda tigilgen shatyrlarda turady, taý bókterine shyǵady, spartandyq jaǵdaılarda turýǵa mashyqtanady. Sonymen qatar ot jaǵýǵa, as pisirýge úırenedi. Bul qalanyń barlyq ıgilikterine úırenip qalǵan oqýshylardyń órisin keńeıtedi. Skaýttyq lagerlerge 14 pen 17 jas aralyǵyndaǵy bozbalalar men boıjetkender qabyldanady. Sebebi oqýshylardyń bul sanaty balalarǵa arnalǵan lagerlerge bara qoımaıdy. Olardyń jas shamasy ne jetkinshekterge, ne eresekterge jatpaıdy. Osy jasta olar aram pıǵyldy ár túrli yqpaldarǵa kóngish keledi. Sondyqtan eger 14 pen 17 jastaǵy oqýshylar tájirıbeli nusqaýshylardyń qamqorlyǵynda bolsa, ata-analar da óz balalary úshin ýaıymdamaıdy, balalardyń ózderi de ol jerden úlken ómirlik tájirıbe alyp, kóptegen qıyndyqtarǵa qarsy shynyǵa alady.
QR Premer-Mınıstrdiń tapsyrmasy aıasynda mektep oqýshylarynyń zııatkerlik áleýetin damytý jáne qoldaý maqsatynda úzdik oqýshylardy tegin demalyspen qamtý qarastyrylyp otyr.
Qazirgi tańda respýblıkalyq bıýdjetten osy maqsattarǵa mıllıondaǵan teńge qarjy bólinýde. Mınıstrlik jetim balalardy, az qamtylǵan jáne kóp balaly otbasylardan shyqqan jetkinshekterdi 100 paıyz demalyspen qamtamasyz etýdi josparlaýda. Bir Almaty qalasynyń ózinde osy sanattaǵy oqýshylar úshin 1 mln. AQSh dollaryna jýyq aqsha bólinbek.
Respýblıkalyq bıýdjet esebinen 5921 bala «Bóbek» jáne «Baldáýren» ortalyqtarynda saýyqtyrýdan ótedi. Sonymen qatar Túzetý pedagogıka ulttyq ortalyǵynda 1419 múgedek balany ońaltý kózdelýde. Sondaı-aq «Baldáýren» ortalyqtarynda bıýdjet qarajatyna Mańǵystaý oblysy Jańaózen qalasynyń 150, sý tasqynynan japa shekken Batys Qazaqstan oblysynyń 288 oqýshysy demalady.
Árıne barlyq bala jazǵy lagerlerge bara almaıtyny anyq, degenmen olar bos ýaqyttarynda janyna jaqyn qyzyqty jumystarmen shuǵyldana alady. Olarǵa bıyl mektep janynan qurylǵan 6 myńǵa jýyq alań men aýla klýbtarynyń esigi ashyq. Ólketaný baǵyty boıynsha shamamen 7 myńǵa tarta týrıstik sapar men ekskýrsııa ótkiziledi. Mektepishilik lagerlerde de túrli sharalar uıymdastyrylmaq.
Sońǵy jyldary balalar arasynda jazǵy eńbek lagerleri úlken tanymaldylyqqa ıe bolyp keledi. Bilim basqaramasynyń málimetteri boıynsha, onda 12 myńnan astam mektep brıgadalaryn jiberý josparlanýda. Onyń ishinde 6372 brıgada abattandyrý jáne jasyl-jelek otyrǵyzý, 3011 brıgada jóndeý jumystarymen aınalysady. Sondaı-aq olardyń ishinde 500-ge jýyq oqý-óndiristik, 270 - mektep orman sharýashylyqtary brıgadasy bar.
Osylaısha, jaz aılarynda Qazaqstandaǵy oqýshylardyń 85 paıyzyn qamtý kózdelip otyr. Byltyr 1-10 synyp oqýshylarynyń 83,9 paıyzy qamtylǵan bolatyn. Jazǵy demalys merziminde balalarmen jumys jasaýǵa 40 myńnan astam pedagog jáne dáriger qyzmetkerleri, pedagogıkalyq kolledjder men JOO-lardyń stýdentteri, otrıad jetekshileri tartylmaq.
Osy máseleniń mańyzdylyǵyn eskere otyryp, el Úkimeti qala, aımaq jáne oblys ákimderiniń reıtıngisine balalardy jazǵy lagerlermen qamtý kórsetkishterin engizip otyr. Sondyqtan endi budan bylaı atalmysh jumystyń tııanaqtylyǵy ákimderdiń bedeline tikeleı áser etetin bolady.
J. Jontaevanyń atap ótkenindeı, «Bilim berýdi damytýdyń 2011-2020 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamasy» sheńberinde saýyqtyrý uıymdarynyń jelisin qurý arqyly balalar demalysyn uıymdastyrýdyń tolyqqandy júıesin jasap shyǵarý kerek.
Respýblıkanyń kýrorttyq aımaqtarynda jyl boıy jumys jasaıtyn balalardy saýyqtyrý nysandaryn salý qajet. Qazirgi ýaqytta mundaı negizde Ońtústik Qazaqstan oblysynda «Taý samaly», Pavlodar oblysynda «Jas dáýren» atty nysandar jumys jasaýda. Olardyń úlgisinde respýblıkanyń barlyq aımaqtarynda osyndaı lagerler qurý qajet. Bul bir ýaqytta mektep oqýshylaryna sapaly demalys syılap, jyl boıy bilim berýdi qamtamasyz etýge múmkindik beredi.
Oqýshylardyń jazǵy merzimdegi bos ýaqytyn durys uıymdastyrý aldaǵy oqý jylynyń jetistigine ǵana emes, kámelettik jasqa tolmaǵandardyń arasynda quqyq buzýshylyqtardyń aldyn alýǵa, oqýshylardyń densaýlyqtaryn nyǵaıtýǵa septigin tıgizip, qabilettilikteri men múddeleriniń damýyna da úles qosatyndyǵyn atap ótken jón.
