Baký–Jeıhan baǵyty arqyly 20 mln tonna munaı eksporttaý arman ba, jalǵan ba
ASTANA. KAZINFORM — Qazaqstan Jerorta teńizi arqyly ótetin Baký–Tbılısı–Jeıhan qubyr jelisimen munaı eksporttaý kólemin 20 mln tonnaǵa jetkizýge múddeli. Buǵan atalǵan dálizdiń basynda otyrǵan Ázerbaıjan qalaı qaraıdy? Aqtaý portynyń ınfraqurylym áleýeti ondaı kólemdi ıgerýge qaýqarly ma? Kazinform tilshisi osy máseleni zerdelep kórdi.
Synaq merzimi sátti ótse…
Qazaqstan jyl saıyn 90 mln tonnaǵa jýyq munaı óndiredi. Onyń basym bóligi ózge memleketterge eksporttalady. Máselen, byltyr elimizdiń jer qoınaýynan 86,7 mln tonna qara altyn alynyp, onyń 69%-y shetelge satylǵan. Bul týraly Energetıka mınıstrligi Munaı tasymaldaý jáne óńdeý departamentiniń bas sarapshysy Sultanbek Sádýahasov agenttik tilshisine bergen suhbatynda málim etti.
— Qazaqstan munaı eksporttaıtyn negizgi baǵyt — Eýroodaq elderi, ıaǵnı Italııa, Frantsııa, Nıderland jáne basqalary. Sondaı-aq, Úndistan, Ortalyq Azııa elderi men Ońtústik Koreıaǵa da tasymaldaımyz. Suranys jóninen eń iri memleket — Italııa, — deıdi ol.
Elimiz byltyr Kaspıı qubyr konsortsıýmy arqyly Eýropa men Azııa naryǵyna 54,9 mln tonna munaı eksporttaǵan. Atyraý–Samara qubyrymen 8,8 mln tonna jóneltilgen. Aqtaý porty arqyly 3,6 mln tonna tasymaldansa, Atasý-Alashankoý baǵyty arqyly Qytaıǵa 1,2 mln tonna jetkizilgen.
Aqtaý portynan shyǵarylatyn munaıdyń bir bóligi Baký–Tbılısı–Jeıhan qubyryna quıylady. Bul Qazaqstan úshin Jerorta teńizi aýmaǵyndaǵy elder men Túrkııaǵa munaı jetkizýdiń balamaly baǵyty. Byltyr dál osy tasymaldaý jelisimen Qazaqstan 1,4 mln tonna shıkizat ótkizgen.
— Baký–Tbılısı–Jeıhan qubyr jelisiniń jyldyq ótkizý qabileti — 50 mln tonna. Qazirgi kelisim boıynsha Qazaqstan jylyna osy baǵyt arqyly 1,5 mln tonna shıkizat eksporttaı alady. Ázerbaıjan osy kólemdi 2,2 mln tonnaǵa deıin ulǵaıtýǵa qyzyǵýshylyq bildirgen. Eki jaqtyń múddeli memlekettik organdarymen osy baǵytta jumys istep jatyrmyz, — deıdi Energetıka mınıstrliginiń mamany.
Dese de, bul birden bite qoıatyn sharýa emes. Qazir Ázerbaıjan men Qazaqstan arasyndaǵy kelisim 4 aıǵa sozylatyn synaq kezeńinde. Mamandar Qazaqstannan baratyn qara altynnyń kólemin birtindep arttyryp, naryqtyń qalaı qabyldaıtynyn baıqap kórmek.
— Bizdiń munaıdyń quramynda kúkirt pen merkaptan bar. Ol Ázerbaıjan munaıynda merkaptan múldem joq, kúkirti óte tómen. Qazaqstannan jetken munaı Ázerbaıjan óniminiń sapasyna, baǵasyna kesirin tıgizbeı me? Synaq merzimi sol úshin belgilenip otyr. Osydan keıin kelisimsharttaǵydaı Qazaqstan munaıynyń kólemin birtindep arttyramyz, — deıdi «QMG Qashaǵan B.V.» JShS bas dırektorynyń kommertsııalyq máseleleri jónindegi orynbasary Qýanysh Keskinbaev.
Qýanysh Keskinbaev synaq kezeńi oıdaǵydaı ótse, bıyl bul baǵyttaǵy munaı eksportyn 1 mln 750 myń tonnaǵa deıin jetkizýge bolatynyn aıtady. Kelesi jyly 2 mln tonnaǵa deıin ulǵaıtý josparda bar.
Múddemiz múmkindigimizge saı ma?
Byltyr qarashada elimizdiń Energetıka mınıstri Qazaqstan Baký–Tbılısı–Jeıhan qubyrymen eksporttaıtyn shıki munaı mólsherin 20 mln tonnaǵa jetkizýge múddeli ekenin aıtqan edi. Biraq munaı salasyndaǵy mamandar bul kúnge qashan jetetinimizdi boljaý qıyn dep otyr.
— Qazir qolymyzdaǵy ınfraqurylym 20 mln tonna munaıdy eksporttaýǵa qaýqarsyz. Atyraýdan («Teńizden») Aqtaýǵa deıin munaıdy temirjolmen tasımyz. Qazir ary ketse 5 mln tonnaǵa deıin jetkizýge bolady. 20 mln-ǵa jetkizý úshin bárin jan-jaqty zerttep, memleket pen jeke ınvestorlar birlese jumys isteý kerek, — deıdi Qýanysh Keskinbaev.
«Qazaqstannyń munaı servıstik kompanııalarynyń odaǵy» zańdy tulǵalar birlestiginiń tóralqa tóraǵasy Rashıd Jaqsylyqov dál qazir balama baǵyt izdeýden buryn munaı óndirisiniń kólemin arttyrý mańyzdy degen pikir aıtty.
— Munaıdyń baǵasy turaqty 70-80 dollar tóńireginde turatyn bolsa, árıne, jaqsy bir balama jol izdeý óte oryndy. Al 40 dollardan tómen bolyp ketse, ol munaıdy óndirgennen ne paıda? Menińshe, bizge balama baǵyt izdegennen buryn munaı kólemin ulǵaıtý paıdaly, — deıdi sarapshy.
Al tasymalǵa kelsek, máselen Baký–Tbılısı–Jeıhan qubyr jelisimen jóneltiletin munaı sapasyna baılanysty Brent markasynan joǵaryraq baǵalanady. Kaspıı qubyr konsortsıýmy boıynsha Reseı arqyly ótetin munaı sál arzan. (Búginde Brent-tiń 1 barreli 60 dollardan azǵantaı asyp tur).
Qýanysh Keskinbaev Baký–Tbılısı–Jeıhan baǵyty arqyly munaı eksporttaý ulǵaısa, qazaqstandyq ónimdi álemdik arenada tanytý múmkindigi artady dep otyr. Munyń ekonomıkalyq tıimdiliginen geosaıası mańyzy basym. Al Rashıd Jaqsylyqov osy baǵyt arqyly túrki memleketteriniń yntymaqtastyǵy odan saıyn nyǵaıa túsetinine senimdi.
— Ózderińizge belgili, túrki tildes elderdiń odaqtastyǵy tek qana saıası memorandýmdarmen ǵana emes, ekonomıkalyq iri jobalar arqyly da nyǵaıa berý kerek. Osy turǵyda bul — sátti sheshimderdiń biri, — deıdi ol.
Aıta keteıik, birneshe kún buryn «Atyraý munaı óńdeý zaýyty» 2025 jylǵy 1 mamyrdan bastap munaı óńdeý tarıfiniń tómendeıtinin habarlady.