Ázilhan Nurshaıyqovty ádebıet álemine kótergen kosmodrom
PAVLODAR. KAZINFORM - «Mahabbat, qyzyq mol jyldar» romanyn bilmeıtin jan kemde-kem. Roman avtory, Qazaqstannyń Halyq jazýshysy Ázilhan Nurshaıyqovtyń osy kitapty jazýyna Pavlodar oblystyq «Saryarqa samaly» (burynǵy «Qyzyl tý») gazeti sebep bolǵan eken.
Á.Nurshaıyqov Pavlodar oblystyq «Qyzyl tý» gazetine 1953-1956 jyldar aralyǵynda redaktorlyq etken. Qalamger osy ýaqyt ishinde aýdandardaǵy eńbekkerler týraly ocherkterdi burqyratyp jazyp, óńirlik pýblıtsıstıkanyń damýyna zor eńbek sińirdi. Keıin osy jazbalarynyń basyn qosyp, «Alystaǵy aýdanda» atty kitabyn shyǵardy. Bul gazet redaktorynyń bolashaqta jazýshylyqqa kóshýiniń basy edi. Á.Nurshaıyqov keıin bergen suhbattarynda «Mahabbat, qyzyq mol jyldar» romanynyń alǵashqy sıýjetteri Pavlodar jerinde júrgeninde oıǵa kelgenin ashyp aıtady.
«Tipti kóshede kele jatyp, oıǵa túsken nársemdi umytyp qalarmyn degen oımen orta jolda toqtaı qalyp, qoınymdaǵy bloknotqa túrtip qoıatynmyn. Syrttaı qaraǵan adamǵa bul qımyl-áreketim esi saý emes adamdy elestetken de shyǵar. Biraq shyǵarmashylyqpen aýyrý degen bir bólek áńgime ǵoı», - deıdi.
Munyń barlyǵy Nurshaıyqov shyǵarmalaryn izdep oqyǵan oqyrmandarǵa belgili. Árıne, qazaq eline áıgili bolǵan romannyń alǵashqy taraýlary Pavlodar jerinde týǵany – jergilikti halyq úshin erekshe maqtanysh.
Jazýshy bul týraly óz esteliginde: «Pavlodar jeri meni ádebıet álemine kótergen kosmodromym» dep jazyp ketken.
Bıyl áıgili qalamger redaktorlyq etken «Saryarqa samaly» gazetine 95 jyl tolyp otyr. Kerekýdegi aqparat salasynyń aı-kúnine aınalǵan oblystyq basylym 1929 jyldyń 15 aqpanynan shyǵa bastaǵan.
Basylym eń alǵash «Keńes týy» degen ataýmen jaryq kórgen. Basylymnyń negizin ǵulama ǵalym, ádebıettanýshy Beısenbaı Kenjebaevtyń ózi qalap, tuńǵysh redaktory boldy. Alǵash arab árpimen, keıin latynsha grafıkamen jaryq kórgen. Alǵashqy nómirine Beısenbaı Kenjebaev, Ámirǵalı Epmaǵambetov jáne Kárim Ájibekov qol qoıǵan.
1930-1940-shy jyldary redaktsııanyń damýyna Áýbákir Aıapbergenov, Baltabek Asanov, Jumat Dosqaraev, Ábilqaıyr Baımoldın, aǵaıyndy Saǵynbaı, Zeıin Shashkınder, Zikirııa Abdýllın, Sultan Lepesov jáne taǵy da basqa jerles qalamgerlerimiz zor úlesin qosty.
Óńirlik gazette kóptegen belgili tulǵalar qyzmet etti. Keıingi tolqynmen aqyn-jazýshylar Qalmuqan Isabaev, Qalıjan Bekhojın, Qabdykárim Ydyrysov, Ramazan Toqtarov jáne ózge de qalamgerler basylymmen shyǵarmashylyq baılanysta bolǵan, tyrnaqaldy óleńderi jarııalanǵan. Redaktsııada sondaı-aq aqyn Esentaı Erbotın, qalamger Meıram Asylǵazındar eńbek etti.
Gazet óz tarıhynda úsh márte ataý aýystyrǵan. «Keńes týynan» soń 1930 jyly «Kolhoz», keıinirek «Qyzyl tý», al 1991 jyldan «Saryarqa samaly» ataldy.
Gazette 90-shy jyldary jumys istegen aǵa býyn jýrnalıster Ájibek Júsipov, Muhamedjan Dáýrenbekov, Aıtjan Bádelhan, Tóleýbek Qońyrov, Qajymurat Smaǵulov, Tursynbaı Ibadýllın, Baqyt Baımuratov, Óskenbaı Tastemhanov, Ǵalymbek Jumatov, Sholpan Baıǵaly, Farıda Byqaı, Sotsıal Áıtenov, Múbárak Jamanbalınov, Arman Qanı, Nurtóre Júsip, Ǵalym Omarhan jáne basqalarynyń sol tustaǵy shyǵarmashylyq izdenisteri men bastamashyl oılary oqyrman qaýymǵa jaqsy tanys. Kóp qıyndyqqa qaramastan jýrnalıster qalamdaryn ushtap, el ómirinen tereńnen syr sherte aldy. Halyqty serpiltip, jaqsylyqtyń nuryn septi.
Beısenbaı Kenjebaevtan keıin gazetke ár jyldary Ǵalym Maldybaev, Hamza Syzdyqov, jazýshy Ázilhan Nurshaıyqov, Omarǵalı Qudyshev, Subyhan Shoshanov, Baltabaı Seısenbekov, Álqoja Muhamedjanov, Muhıt Omarov, Asyl Ábishev redaktorlyq etti. Redaktsııa ujymyna búginde aımaǵymyzǵa tanymal qalamger Nurbol Jaıyqbaev basshylyq etip otyr.
Basylymnyń taralymy 2014-2015 jyldary 50 myń danaǵa deıin ósken ýaqyty bolǵan. Bul jetistigi úshin 2014 jyly ujym Qazaqstan Jýrnalıster akademııasynyń jalpyulttyq syılyǵy «Altyn juldyz» dıplomymen marapattalsa, al 2022 jyly «Úrker» jalpyulttyq jýrnalıstıka syılyǵyn «Úzdik óńirlik BAQ» atalymynda jeńip aldy.
