Ázerbaıjan baýyrlas el retinde Qazaqstannyń barlyq jetistikterine qýanady – ÁR Elshisi
- Elshi, myrza! Búginde elderimizdiń arasyndaǵy ekijaqty qarym-qatynas qaıdeńgeıdejáne olardy damytýperspektıvasy jaıly ne aıtar edińiz?
- Ázerbaıjan men Qazaqstan - strategııalyq seriktes ári odaqtas elder. Kóptegen faktor jemisti yntymaqtastyqty jolǵa qoıý úshin berik negiz qalaı otyryp, elderimizdi biriktiredi. Bul - ortaq tarıh, ásirese túrkilik tamyrymyzdyń ortaqtyǵy, halyqtarymyzdyń mádenı qundylyqtarynyń jaqyndyǵy, sondaı-aq Kaspıı mańyndaǵy kórshiligimiz. Bul rette qazirgi aımaqtyq jáne jahandyq protsesterge kózqarastardyń uqsastyǵy mańyzdy ról atqarady. Osylaısha, elderimiz ben halyqtarymyzdy odan ári jaqyndastyrýdyń, memleketterimiz arasyndaǵy kópjosparly yntymaqtastyqty damytýdyń barlyq alǵysharttary bar. Atalǵan faktorlardyń barlyǵyna súıene otyryp, ekijaqty qatynastardyń damý keleshegi zor dep aıtýǵa bolady.
- Osy kúzde Qazaqstan Prezıdenti Ázerbaıjanǵa saparlaǵan edi. Osy sapar qorytyndysyn qalaı baǵalar edińiz?
- Asyra aıtqandyq emes, bul sapar qarym-qatynasymyzdyń tarıhyndaǵy jańa kezeńdi ashty. Sapar baǵdarlamasy óte mazmundy boldy. Memleket basshylary arasyndaǵy shaǵyn quramda da, keńeıtilgen formatta da kúntártibindegi máselelerdiń keń aýqymy talqylandy. Taraptar ekijaqty qatynastar, halyqaralyq máseleler boıynsha óte muqııat kelissózder júrgizdi jáne elderimizdiń barlyq másele boıynsha ustanymdarynyń sáıkes keletinin bildi.
Sapar barysynda qandaı mańyzdy oqıǵalar bolǵanyn bárimiz baıqadyq. Bul, eń aldymen, Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń Ázerbaıjan Respýblıkasynyń Prezıdenti Ilham Álıevke elderińizdiń eń joǵary marapaty «Altyn qyran» ordenin tapsyrýy boldy. Biz bul marapatty búkil Ázerbaıjan halqyna qurmet belgisi retinde qabyldaımyz.
Sonymen qatar Memleket basshylary qazaqstandyq «BI-Group» kompanııasy Fızýlı qalasynda salatyn Qurmanǵazy atyndaǵy balalar shyǵarmashylyǵyn damytý ortalyǵynyń jobasymen tanysty. Osy bastamasy úshin Qazaqstanǵa alǵysymyzdy bildiremiz. Balalardy damytýǵa arnalǵan barlyq álemdik standarttarǵa saı zamanaýı ortalyqtyń qurylysy - bul halyqtarymyz arasyndaǵy baýyrlastyq qatynastardyń taǵy bir kórinisi.
Prezıdentter Baký qalasynyń Prımorsk ulttyq saıabaǵynda tigilgen Qazaq kıiz úıine bardy. Memleket basshylary úshin kıiz úıde qazaqtyń ulttyq dastarhany jaıyldy. Prezıdentter qazaq mýzykalyq tobynyń ónerin tamashalady.
Sapar dıplomatııalyq qatynastardyń ornaǵanyna 30 jyl tolýy qarsańynda ótkenimen de erekshe boldy jáne osyǵan oraı Prezıdentter bir-birine quttyqtaý aıtty.
Joǵaryda aıtylǵandardy túıindeı kele, sapar óte sátti jáne jemisti bolǵanyn jáne jaqyn arada Qazaqstan men Ázerbaıjan arasyndaǵy dostyq, baýyrlastyq qatynastar jańa joǵary satyǵa kóteriletinin aıtqym keledi. Qazaqstanmen qarym-qatynas munan ary da Ázerbaıjannyń syrtqy saıasatynda basymdyqqa ıe bolady.
- Sapar qorytyndysynda birqatar mańyzdy qujatqa qol qoıylǵan bolatyn.Olardyń ishinen qaısysyn erekshe atap óter edińiz?
- Ázerbaıjan Respýblıkasy men Qazaqstan Respýblıkasy arasynda myqty sharttyq-quqyqtyq baza bar. Óıtkeni sońǵy 30 jyl ishinde yntymaqtastyqtyń túrli salasyn qamtıtyn 100-den astam shartqa, kelisimderge jáne basqa da qujattarǵa qol qoıyldy. Osy turǵydan alǵanda, Qazaqstan Prezıdentiniń resmı saparynyń qorytyndysy ózara qarym-qatynastardyń qoldanystaǵy zańdyq negizin odan ári nyǵaıtý turǵysynan da erekshe boldy. Sapar barysynda qujattar toptamasy rásimdeldi. Olardyń arasynda «Strategııalyq qatynastardy nyǵaıtý jáne odaqtastyq ózara is-qımyldy tereńdetý týraly deklaratsııany» erekshe atap ótkim keledi. Osynaý mańyzdy qujatqa qol qoıý arqyly bizdiń odaqtastyq qatynastarymyz taǵy bir ret bekitilip, eń joǵary deńgeıde rastaldy.
-Búginde elderimizdiń arasyndaǵy yntymaqtastyq úshin barynsha keleshegi zor dep qandaı salalardy aıtar edińiz?
- Elderimiz arasynda ekijaqty qatynastardyń keń aýqymy boıynsha syndarly yntymaqtastyq jolǵa qoıylǵan. Buǵan joǵary deńgeıdegi turaqty kezdesýler, parlamentaralyq baılanystar, mınıstrlikter men vedomstvolar jelisi boıynsha belsendi ózara is-qımyldar yqpal etedi.
Saýda, energetıka, tranzıt pen kólik, aqparattyq-kommýnıkatsııalyq tehnologııalar, aýyl sharýashylyǵy, bilim berý jáne týrızm sııaqty salalardaǵy ózara is-qımyldy kózdeıtin Saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyq jónindegi úkimetaralyq komıssııa tabysty jumys isteıdi. Komıssııa otyrysy jyl saıyn ótkiziledi. Onda taraptar istiń aǵymdaǵy jaǵdaıyn qaraıdy jáne odan arǵy qadamdardy aıqyndaıdy.
2022 jylǵy 4-5 shildede Astana qalasynda ótken komıssııanyń sońǵy 18-otyrysynyń qorytyndysyn ótken jyldardaǵydaı nátıjeli boldy dep sıpattaýǵa bolady. Onyń aıasynda basym baǵyttar boıynsha jan-jaqty talqylaýlar men mańyzdy sheshimder qabyldandy. Sonymen qatar, saýda-ekonomıkalyq qatynastardy damytýda elderimizdiń isker toptary men bıznesmenderi arasynda tikeleı baılanys ornatý mańyzdy ról atqaratynyn atap ótkim keledi. Buǵan biz erekshe mán beremiz jáne osy baǵytta da kúsh salamyz.
Pandemııanyń álemdik ekonomıkaǵa teris áserine baılanysty elderimizdiń arasyndaǵy taýar aınalymynda belgili bir quldyraý baıqaldy. Degenmen, ótken jyldan bastap aıtarlyqtaı ósim baıqalatyny qýantady. 2021 jyldyń qorytyndysynda elderimizdiń arasyndaǵy taýar aınalymy shamamen 300 mıllıon dollardy qurady. Al osy jyldyń segiz aıynda bul kórsetkish 369 mıllıon dollarǵa jetti. Búgingi tańda Ázerbaıjannyń Qazaqstan ekonomıkasyna salǵan ınvestıtsııasynyń kólemi 204 mıllıon dollarǵa jetti. Al Ázerbaıjanǵa salynǵan qazaqstandyq ınvestıtsııa kólemi 100 mıllıon dollarǵa jetti. Osylaısha, tsıfrlardy sóıletsek, saýda-ınvestıtsııalyq qyzmette progressıvti dınamıka men progress aıqyn baıqalady. Qazaqstan Prezıdentiniń elimizge resmı sapary barysynda eki memleket basshylary taıaý bolashaqta ózara saýda kólemin 1 mıllıard dollarǵa deıin jetkizý maqsatyn aıtty. Menińshe, bar áleýettimizdi eskersek, oǵan qol jetkizýge bolady.
Gýmanıtarlyq yntymaqtastyq - bul árqashan nazar aýdarý kerek sala. Óıtkeni bul adamdardy jaqyndastyrady. Árıne, eki eldiń tyǵyz saıası jáne ekonomıkalyq dıalogymen qatar, biz mádenıet, bilim, ǵylym jáne óner salasyndaǵy osy baılanystardy yqylaspen qoldaımyz.
Ǵylymı mekemeler arasyndaǵy yntymaqtastyq belsendi damyp keledi. QR jáne ÁR bilim berý mekemelerinde oqý jáne ǵylymı taǵylymdamadan ótý úshin eki eldiń stýdentterimen turaqty negizde almasý júrgiziledi. L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti janyndaǵy Ázerbaıjannyń jalpyulttyq kóshbasshysy Geıdar Álıev atyndaǵy ortalyq, Baký memlekettik ýnıversıteti janyndaǵy Abaı Qunanbaıuly atyndaǵy Qazaq tili, tarıhy jáne mádenıeti ortalyǵy bar.
Baký qalasynda Abaı Qunanbaıuly atyndaǵy kóshe, al Sýmgaıt qalasynda Ahmet Baıtursynuly atyndaǵy kóshe bar. Qazaqstanda da Ázerbaıjanmen baılanysty kósheler bar. Mysaly, Astana qalasyndaǵy Geıdar Álıev atyndaǵy kósheni, Almaty qalasyndaǵy Fızýlı atyndaǵy kósheni aıtýǵa bolady. Ázerbaıjan halqynyń jalpyulttyq kóshbasshysy Geıdar Álıev atyndaǵy kósheni Astana qalasynyń laıyqty ornyna kóshirý týraly sheshimi úshin Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdentine rızashylyǵymdy bildiremin.
Oqyrmandardyń nazaryna Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń elimizge sapary aıasynda basqa da qujattarmen qatar Ázerbaıjan Respýblıkasynyń Shýsha qalasy men Qazaqstan Respýblıkasynyń Túrkistan qalasy arasynda baýyrlastyq baılanystar ornatý týraly hattamaǵa, Ázerbaıjan Respýblıkasynyń Mıngıachevır qalasy men Qazaqstan Respýblıkasynyń Oral qalasy arasyndaǵy yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıylǵanyn atap ótkim keledi. Mundaı qujattarǵa qol qoıý basqa da is-sharalarmen qatar, azamattarymyzdyń bir-birin odan da jaqsy tanı túsýine yqpal etedi.
Munyń bári jáne taǵy basqalary baýyrlas halyqtar sanalatyn, óziniń senimdi tirekterinde nyq turǵan Qazaqstan-Ázerbaıjan dostyq kópirin quraıdy.
- Búginde Qazaqstan úshin Ázerbaıjan arqyly Eýropaǵa shıkizat pen júk tasymaldaýdaǵy yntymaqtastyq máselesi ózekti. Yntymaqtastyqtyń osy baǵytyna qatysty pikirińizdi bilsek jáne naqty qandaı jobalar bar?
- Eki eldiń de mańyzdy transqurlyqtyq kólik-kommýnıkatsııalyq dálizderde tıimdi ornalasýy bizge osy saladaǵy yntymaqtastyqty arttyrýǵa múmkindik beredi. Ázerbaıjanda da, Qazaqstanda da osy maqsat úshin barlyq jaǵdaı jasalǵan. Zamanaýı teńiz porttary, temir joldar, avtomobıl joldary, basqa da qajetti ınfraqurylym salynǵan jáne osy baǵyttaǵy jumys jalǵasýda.
Bul turǵyda Eýropaǵa jáne keri baǵytta júkterdi tasymaldaý úshin qysqa jáne únemdi baǵdardy qamtamasyz ete alatyn Transkaspıı halyqaralyq kólik dálizi nemese Orta dálizdiń ózektiligi artyp kele jatyr. Bul - Ortalyq Azııa, Kavkaz jáne Túrkııa arqyly Qytaı men Eýropalyq Odaqty baılanystyratyn mýltımodaldy kólik dálizi. Eń bastysy, memleketterimizdiń kúshti saıası erki jáne onyń damýy men jumys isteýine qatysty ózara tolyq túsinistik bar. Jaqynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev sheteldik dıplomatııalyq mıssııalardyń basshylarymen kezdesýi barysynda Orta dálizdiń mańyzdylyǵyn atap ótti.
Ázerbaıjannyń aýmaqtyq tutastyǵyn qalpyna kelýimen aımaqta kólik-kommýnıkatsııa salasynda jańa múmkindikter paıda boldy. Eń aldymen Zangezýr dálizi iske qosyldy. Ol Ońtústik Kavkazdyń jáne odan tys jatqan barlyq basqa eldiń ekonomıkalyq órkendeýine qyzmet etedi.
Biz eldi jańǵyrtýdy ilgeriletýge baǵyttalǵan Qazaqstannyń reformalar baǵdarlamasyn quptaımyz. Qazaqstan serpindi damý jolymen senimdi túrde alǵa jyljyp, ómirdiń barlyq salalarynda tabystarǵa qol jetkizdi. Búginde Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń batyl basshylyǵymen júrgizilip jatqan aýqymdy reformalar men jasampaz jumystar baýyrlas eldiń jan-jaqty órkendeýine qyzmet etedi. Bul reformalar alǵa qoıylǵan maqsattarǵa qol jetkizý úshin, odan ári qoǵamdyq-saıası jáne áleýmettik-ekonomıkalyq damý úshin mańyzdy ról atqaratyny sózsiz.
Jaqynda Astana qalasynda ótken Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylarynyń sezi, Azııadaǵy ózara is-qımyl jáne senim sharalary jónindegi keńestiń sammıti, TMD memleketteri basshylarynyń otyrysy jáne basqa da halyqaralyq deńgeıdegi is-sharalar Qazaqstannyń álemdik arenada atqaratyn mańyzdy rólin jáne eldiń joǵary bedelin taǵy da aıqyn kórsetedi.
Osy jetistikterdiń barlyǵy tańdalǵan baǵyttyń durystyǵyn kórsetedi. Ázerbaıjan baýyrlas el retinde Qazaqstannyń barlyq jetistikteri men tabystaryna qýanady.
- Suhbatyńyzǵa raqmet!
