Azaptaý týraly shaǵymdardy prokýratýra qaraıdy – BQO prokýrorynyń orynbasary
BQO prokýrorynyń orynbasary Nurlan Ermanovtyń aıtýynsha, Memleket basshysy 2022 jylǵy 16 naýryzdaǵy Qazaqstan halqyna Joldaýynda «Jańa Qazaqstandy» qurý úshin orta ǵasyrlardan qalǵan azaptaýdy barynsha azaıtý jáne tolyq joıý qajettigin atap kórsetken bolatyn.
Bul oraıda prokýratýra organdaryna respýblıkanyń barlyq quqyq qorǵaý jáne arnaýly organdarynyń qyzmetin úılestirýshi retinde negizgi ról júkteldi.
Osyǵan baılanysty azaptaýdyń aldyn alý baǵytynda normatıvtik jáne uıymdastyrýshylyq jasaý, sondaı-aq azamattardyń azaptaýǵa múldem tózbeýshiligin qalyptastyrýǵa birinshi kezekte mán berildi.
N.Ermanovtyń aıtýynsha, Prezıdent tarapynan qoıylǵan mindetti júzege asyrý úshin bıylǵy 1 qańtardan bastap QR Qylmystyq is júrgizý kodeksine (QІJK) ózgerister engizildi.
Soǵan sáıkes qylmystyq isterdi tergeý prokýratýra organdarynyń aıryqsha quzyretine jatqyzyldy.
Eger buryn mundaı sanattaǵy isterdi sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmet organdary jáne ІІM-niń ózindik qaýipsizdik bólimsheleri teksergen bolsa, qazirgi ýaqytta azaptaý týraly kez kelgen shaǵymdy prokýratýra organdary qaraýǵa jáne tekserýge tıis.
Mundaı sanattaǵy isterdi basqa quqyq qorǵaý organdarynyń tergeý tájirıbesi kórsetkendeı, qylmyskerlerdi qylmystyq jaýapkershilikke tarta otyryp, azaptaý týraly qylmystyq isterdi sotqa jiberý óte az.
Buǵan azaptaý týraly ister boıynsha qylmystyń izderin bekitý boıynsha tergeý áreketterin ýaqtyly júrgizbeý negizgi sebep bolyp otyr.
Osyǵan baılanysty azaptaý aıǵaqtarynyń joǵalý qaýpin joıý jáne anyqtaýdy keshiktirýge jol bermeý maqsatynda Bas prokýratýra «Azaptaýlar týraly qylmystyq ister boıynsha prokýratýra organdarynda sotqa deıingi tergep-tekserýdi uıymdastyrý týraly» nusqaýlyqty ázirledi.
Bul qylmystyń osy túrin anyqtaý jáne anyqtaý kezinde prokýratýra qyzmetkerleriniń áreketteriniń qadamdyq algorıtmin belgileıdi.
Nusqaýda «Azaptaý týraly aryzdy (habarlamany) alǵan nemese azaptaý faktisin anyqtaǵan prokýror ony dereý sotqa deıingi tergep-tekserýdiń biryńǵaı tizilimine (SDTBT) tirkeıdi jáne shuǵyl tergeý áreketterin júrgizedi», delingen.
«Azaptaý týraly kez kelgen shaǵymdy SDTBT-da dereý tirkeý osyndaı ister boıynsha sotqa deıingi tergep-tekserýdiń bastalýyn bildiredi jáne tergeý organyna QІJK-de kózdelgen barlyq qajetti tergeý is-sharalaryn olardyń jasalý dáleldemelerin tabý jáne tirkeý úshin júrgizýge quqyq beredi. Bul norma Ystanbul hattamasynyń («Azaptaý jáne basqa da qatygez, adamgershilikke jatpaıtyn nemese ar-namysty qorlaıtyn is-áreketter men jazalaý túrlerin tıimdi tergeý jáne qujattandyrý jónindegi nusqaýlyq») talaptaryna tolyq sáıkes keledi, onyń erejelerin memleketimiz óz moınyna alǵan», - deıdi N.Ermanov.
Qylmystyq qýdalaý organdarynda da, bas bostandyǵynan aıyrý oryndarynda da azaptaýdy boldyrmaýǵa prokýratýra erekshe nazar aýdarady.
Qyzmetkerlerdiń azaptaýǵa jol berýge bolmaıtyny jáne oǵan barǵany úshin qatań jazaǵa tartylatyny jóninde olardyń sana-sezimin arttyrý maqsatynda quqyq qorǵaý organdary men túzeý mekemeleriniń barlyq úı-jaılaryn beınebaqylaý kameralarymen tolyq jaraqtandyrý jumysy júrgizilip jatyr.
Bul mekemelerde kameralardyń tıisti jumysyna, beınejazbalar men serverlerdiń saqtalýyna, onyń ishinde quqyqqa qaıshy áreketterdi, sonyń ishinde azaptaýǵa barǵan adamdardy áshkereleıtin beınejazbalardy joıý derekterin boldyrmaýǵa aıryqsha mán beriledi jáne soǵan jol bermeý úshin jeke jaýapty naqty laýazymdy tulǵalar belgilendi.
Bas prokýratýranyń vedomstvoishilik qujattarymen quqyq qorǵaý organdaryna, ýaqytsha ustaý ızolıatorlaryna, tergeý ızolıatorlary men túzetý mekemelerine kúndelikti barý mindeti júktelgen qalalyq jáne aýdandyq prokýratýralardyń kezekshi prokýrorlarynyń róli kúsheıtildi.
Mundaǵy maqsat – azaptaýǵa jol bermeý boıynsha aldyn alý sharalaryn qabyldaý, tergeý men anyqtaýdy júrgizýdiń basqa da ruqsat etilmegen ádisterin, basqa da qatygez, adamgershilikke jatpaıtyn nemese ar-namysty qorlaıtyn úndeý men jazalaý túrlerin boldyrmaý.
Olarǵa azaptaý týraly aryzdardy dereý tirkeý jáne izi sýymaı shuǵyl tergeý áreketterin júrgizý mindeti júktelgen.
Qabyldanǵan sharalar bizdiń elimizde osy «ortaǵasyrlyq qubylysty» barynsha azaıtýǵa múmkindik beredi, qylmystyq protseste azamattardyń konstıtýtsııalyq quqyqtaryn qorǵaýdy qamtamasyz etedi, al qylmystyq sot isin júrgizýde gýmanızm men zańdylyq qaǵıdatyn tolyq ustaný, saıyp kelgende, quqyq qorǵaý jáne kúsh qurylymdary qyzmetkerleriniń kúdiktilerge, aıyptalýshylarǵa, sottalýshylarǵa jáne sottalǵandarǵa zańsyz áreketin boldyrmaıdy dep sanaımyz.
Qoǵamnyń árbir múshesi bul adamdardyń barlyǵy da bizdiń elimizdiń tolyqqandy azamattary bolyp tabylatynyn jáne olardyń qylmystyq protsestegi protsestik mártebesine baılanysty belgili bir shekteýlerdi qospaǵanda, memleket tarapynan qorǵalýǵa jatatyn barlyq quqyqtary bar ekenin túsinýi tıis.
«Azaptaýǵa qarsy is-qımylda qoǵam men memlekettiń tyǵyz ózara is-qımyly ǵana qazaqstandyq qoǵamda osy jaǵymsyz qubylystyń tolyq joıylýyna ákeledi, adamnyń qadir-qasıetin qorlaıtyn qarym-qatynas pen jazalaý túrlerimen kúresý máselelerinde Qazaqstannyń memleketaralyq deńgeıdegi rólin arttyrady, sondaı-aq Prezıdent pen tutastaı alǵanda Qazaqstannyń memlekettik bıliginiń halyqaralyq arenadaǵy bedelin arttyrady. Prokýrorlyq den qoıý sharalaryn qabyldaý jáne olardy jasaǵany úshin kinálilerdi jaýapkershilikke tartý úshin azaptaýlar týraly kez kelgen aqparatty prokýratýra organdaryna múddeli azamattardyń habarlaýy da mańyzdy», - dep túıindedi oıyn N.Ermanov.
Foto: BQO prokýratýrasynyń baspasóz qyzmeti