Áıel zaty qashan da názikjandylyǵyn joǵaltpaýy tıis - mınıstr G. Ábdihalyqova

STANA. Naýryzdyń 6-sy. QazAqparat /Qanat Mámetqazyuly/ - Qazaqstan qoǵamynda áıelderdiń alatyn orny erekshe zor. Bul burynnan solaı ári solaı bolyp ta qala beredi. Árbir shańyraqtaǵy analardyń qadir-qasıeti, ulttyq tárbıedegi qyz-kelinshekterdiń taǵylymdy isteri - bul sanaly da sapaly urpaq ósirýdiń birden bir kepili. Ultymyzdyń negizgi qundylyqtary da ananyń sútimen bergen tárbıesi arqyly urpaq boıyna darıdy.Sonymen birge, jan-jaqty memlekettik damý baǵytyndaǵy - saıasat, ekonomıka, ǵylym men bilim sekildi túrli salalarda da Qazaqstan áıelderi abyroıly eńbegimen jurtshylyqqa tanylyp júr.

Solardyń biri QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri, QR Prezıdenti janyndaǵy Áıelder isteri jáne otbasylyq-demografııalyq saıasat jónindegi Ulttyq komıssııa tóraıymy Gúlshara Ábdihalyqovamen kezdesip, mereke qarsańynda az-kem suhbattasqan edik.

-Gúlshara Naýshaqyzy! Aldymen siz basqaryp otyrǵan salaǵa toqtalyp ótsek. Jalpy jumyssyzdyq búgingi kúnniń nómiri birinshi problemasy. Qarjy daǵdarysynyń tumany tolyq seıilmegen bul kúnderi osy másele boıynsha elimizdiń jaǵdaıy qandaı?

-Ras, Qazaqstanda ǵana emes, álem elderi boıynsha jumyssyzdyqtyń aldyn alý, buǵan qarsy memlekettik pármendi arttyrý sońǵy jyldary eń ózekti problemaǵa aınalyp otyr. 2008-2009 jyldary eńbek naryǵy úshin úlken qıyndyqtar týdyrdy. Qazaqstanda ekonomıkanyń naqty sektorynda 130 myńǵa deıin jumys oryndary qysqartylady delingen boljamdar da bolǵan edi. Degenmen, Úkimettiń daǵdarysqa qarsy sharalary óz tıimdiligin tanytty. Elimiz úshin eń úlken qaýip bolyp boljanǵan jumyssyzdyq ta, basqa salalardaǵy pessımıstik boljamdar da oryn alǵan joq. Statıstıkaǵa júginsek, 2009 jyly resmı jumys berýshiler boljanǵandaǵydaı 130 myń emes, 22 myńǵa taqaý adamdy qurady. Buǵan árıne, mınıstrlik tarapynan atqarylǵan sharalar, onyń ishinde kóptegen kásiporyndarmen áleýmettik jaýapkershilikke qatysty jasalǵan memorandýmdar úlken septigin tıgizdi.

-Degenmen, aǵymdaǵy jylǵa boljaýlar qandaı eken?

-2010 jylǵa álem elderiniń bedeldi, bilgir sarapshylarynyń ózi nashar boljamdar jasamaǵany belgili. Kóptegen sarapshylar ekonomıkaǵa qan júgiretinin kútip, osy jyldy daǵdarystan tyń qadamǵa jeteleıtin úmitti jyl retinde baǵalaıdy. Al Qazaqstanǵa keletin bolsaq, onyń ishinde eldegi jumyssyzdyqpen kúres máselesinde byltyrǵy jyldan bastap negizgi sharalar atqarylǵany belgili. ıAǵnı, byltyr jumyssyzdyqpen kúrestiń bir quraly retinde qolǵa alynǵan «jol kartasy» bıyl da jalǵasatyn bolady. Buǵan bólingen qarajat ta qomaqty - «Jol kartasy» baǵdarlamasyndaǵy jobalardy qarjylandyrýǵa respýblıkalyq bıýdjetten 100 mlrd. teńge, jergilikti bıýdjetten 43 mlrd. teńge qarastyrylyp otyr. Osynyń ózi eńbek naryǵyndaǵy qysqartýlardyń aldyn alady dep oılaımyz. Bunymen qosa, qazir Údemeli ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq baǵdarlamany júzege asyrýǵa da basa nazar aýdarylyp otyr. Ol boıynsha 80-ge tarta óndiristik nysandary qoldanysqa berilse, 19 jańa ınvestıtsııalyq jobalardy júzege asyrý da qolǵa alynady. Bul qosymsha 70 myńǵa tarta jumys oryndaryn qurýǵa múmkindik beredi.

Jalpy, biz bıylǵy jyly jumyssyzdyq deńgeıi 6,3-6,5 paıyzdyq deńgeıden joǵary bolmaýy tıis dep boljaımyz.

-Salystyrmaly túrde aıtyp ótińizshi, Qazaqstanda jumyssyzdar arasynda áıelder kóp pe, álde erkekter me?

-Árıne, áıelder. Bul burynnan solaı bolatyn, áıelder arasyndaǵy jumyssyzdyq erlerge qaraǵanda eki tarmaqqa joǵary turady. Bunyń da obektıvti sebepteri barshylyq. Máselen, áıelderdiń basym bóligi «otbasy-oshaq qasyndaǵy» sharýalarǵa tańýly. Bala tárbıesine de analar kóbirek mán beredi. Al olardyń jumysqa ornalasýyna keletin bolsaq, árıne iskerlik áleminde de, basqa da oryndarda áıelderden góri, erkekter jumysqa jyldam ornalasa alady. Degenmen, qazirgi kezeńde áıelder tirkelmeıtin sektorda ońaıyraq jumys taba alady dep oılaımyn. Máselen, «ózin-ózi jumyspen qamtyǵan halyq» dep atalatyndardyń qatarynda negizinen áıelder basym, olar úshin saýda ─ bul tabys tabýdyń jáne búkil otbasy úshin kún kórýdiń birden-bir kózi. Sonymen birge, ózin-ózi jumyspen qamtyǵan áıelderdiń úlesi ásirese agrarlyq sektorda joǵary eken, bunda atalǵan kórsetkish 60 paıyzǵa jetedi.

-Gúlshara Naýshaqyzy, Áıelder isteri jáne otbasylyq- demografııalyq saıasat jónindegi Ulttyq komıssııa tóraıymy retinde qazaqstandyq áıelderge 8-naýryz merekesine oraı qandaı tilek aıtasyz?

- Shynynda, kóktemniń alǵashqy aıy naýryzben birge asyl jandy analardyń, aıaýly apalar men ápkelerdiń tamasha merekesi de keldi. Men eń aldymen áıelderge rýhynyń myqtylyǵyn tileımin. Ekinshiden, jemisti ári tabysty atqaryp júrgen eńbekteri ádil baǵalansa eken. Degenmen, eń bastysy, názik jandylar qashan da áıel qalpyn saqtaýy tıis dep oılaımyn. Bizdiń babalarymyzdyń «Altaý ala bolsa, aýyzdaǵy ketedi, tórteý túgel bolsa, tóbedegi keledi» degen danalyǵy esimi túsip otyr. Osy naqyl barlyq is-áreketterińizge basshy bolsa deımin.

- Áńgimeńizge rahmet!