Aıdyn jyrdaǵy aqqý júrek
Týyp-ósken, balalyqtyń baldáýrenin tańdaıyna tatqan, sholpysyn syńǵyrlatyp mahabbatynyń lúpilin dúnıege tyńdatqan jeri - Qulja qalasy, saǵymdy Saıram kóliniń jaǵasy, alystaǵy qazaq jerine asyqqan Aqsý-Іleniń jaǵasy. Sol kezderde Balqashqa asyqqan Іledeı, jas Marfýǵa da atamekendi ańsaı júrip ósip edi, sol ańsaýmen atajurtqa jetip edi. Taǵdyrly aqyn deıtinimiz osy. Ol jaqta - týǵan jer, bul jaqta - atajurt, Otany. Ekeýi de qasıetti. Ekeýin de qımaıdy. Qaısysynan qol úzse de aýyr. Marfýǵa aqynnyń aqqý júregi atajurtty tańdady. «Qanshama adam jete almaı zar ǵyp ótken, Bizder kóship kelgenbiz Arǵybetten... Arbasyna at emes, Atan emes, Qulyndaı shyrqyratyp jandy jekken...»...
Osylaısha, máńgilik ańsar úshin jaralǵandaı aqyn júregi qýana júrip qamyqty, qamyǵa júrip qýandy, jańa ómirdiń syrlaryna qanypty, óziniń adamdyq ta, aqyndyq ta anyq baqytyn Atajurttan taýypty. «Atajurtym! Taý turǵaı tasyń bólek, Qýat berip janyma jatyr demep. Ańsap jetken osynaý atajurtqa, Saǵynyshty armansyz basý kerek», dep endi kemeline kelgen aqyn, jaqsyny da, jamandy da kórgen aqyn Atajurtqa tabystyrǵan taǵdyryna myń da bir yrzashylyǵyn myń bir márte qaıtalap aıtýdan jazbaı keledi. Bul jaılar aqynnyń bir ózgeshe órnekti sıpatyn aıqyndaıdy. Atajurttan ańsap tapqan baıyrqaly baqyty men týǵan jerge degen tolas tappas saǵynyshy sonshama bir úılesimdilikpen órilip kelip Marfýǵa Aıthojınanyń aqyndyq sulý ajar-kelbetin músindeıdi. Aqyn tulǵasy osylaısha órlep asqar bıikterge kóteriledi. Ol ısi qazaqtyń sózin sóılep, muratyn tolǵaıtyn keń tynysty azamat aqynǵa aınalady. Parasat tórinen aıbyndana «Men atynan sóıledim Qazaǵymnyń!», «Kenelermin kúnderge shabysy mol, Bolmasa da bul shaqta bar isim oń. Kenesary, Abylaı bolmasam da, El namysy - Meniń de namysym ol!» dep shamyrqanǵan aqqý júrekten aınalyp ketkiń keledi-aq.
Degenmen de, degenmen de deımiz-aý... Aqyn ózi bir óleńinde aıtqandaı, júrek temir emes qoı... «Júrýshi edim táńirge tilek qylyp, Týǵan jerge turady Júrek buryp... Shyǵys jaqqa qaraımyn boı shymyrlap, Alataýǵa arqamdy súıep turyp»... Týǵan jerden qarshadaı qyz sonaý 1958 jyly ketken eken. Sodan at izin salyp, ana qabiriniń basyna táý etý otyz jyldan keıin ǵana múmkin bolǵan. Odan beri de shırek ǵasyrdan asyp jyǵylypty. Aqynnyń aqqý júregi budan árige shydamaǵan. Ótken jyldyń sońyn ala, jón-jobasymen, jol-joralǵysymen aq qar, kók muzda borandatyp baryp Quljanyń tórinde «Týǵan jerin ańsamaıtyn jan bar ma» atty shyǵarmashylyq án-jyr keshin ótkizip qaıtqan bolatyn. Sodan beri aıryqsha aqynnyń júzi shat, kóńili tasqyn. Quljadaǵy aǵaıyn, baýyrlarmen qaýyshýdyń keremet sátterin, shalqyǵan qýanyshyn qymyzdaı sapyryp aıtqan kezde sol erekshe jan tebirenisin kórgenniń ǵana emes, tyńdaǵannyń da arqasy qozǵandaı. Al osyǵan, armannyń aq týy jelbiregen mereıli sátke jetkenge deıin qanshama qııapatty qıyn joldar júrip ótti deseńizshi...
- Ol bir alaı-túleı zaman bolǵan eken ǵoı, - deıdi aqynnyń ózi. - Meniń kindik qanym qazirgi Shyńjań ólkesi, qazaqsha aıtqanda, Erenqabyrǵa, Quljada tamsa da, barlyq ata-babalarym osy Qazaqstanda týyp-ósken. Ata qonystary Taldyqorǵan oblysynyń, qazir Іlııas Jansúgirov deıdi, Kókózek, Ordabaı deıtin jerleri. Jaz jaılaýlary - Búrkitti shyńynyń etegi, Muzdybulaq, ataqty Іlııas, Ǵalı aqyndar jyrlaıtyn Qora taýy. Kerek deseńiz, qajy atamnyń atymen Aıthoja jaılaýy da bolǵan. Atalarym jaılaýǵa shyqqan jerdegi burqyraǵan jabaıy arasandy Aıthoja arasany deıdi eken. Qajylyqqa barǵan, el syılaǵan, bı, sheshen bolǵan kisi. Jurt jazda baryp arasanda emdelip, sol kisige táý etip qaıtady eken.
Sodan qıyn zaman ornap, el basyna qara kún týǵan ǵoı. Áıtpese adam týǵan eldi, Jetisýdaı keremet jánnat jerdi tastap beti aýǵan jaǵyna kete me tegindikpen? Sol alapat jyldarda alǵash sovet ókimeti kelip kámpeske júrgende baı-qulaq dep qajy atamdy 70 jasynda qol-aıaǵyn kisendep ıtjekkenge aıdaıdy. Ákemniń Sháımerden degen inisin atyp jiberedi. Ákem sol kezde Qaraǵash mektebinde muǵalim bolyp júrse kerek, ony keıinirek ustaıdy, al sheshemdi eshkimmen qatynastyrmaı, asa qaýipti halyq jaýynyń áıeli retinde ańdýǵa alady.
- Ákeńizdi nege sonsha qaýipti sanaǵan?
- Onyń qaýiptiligi bilimdiliginde bolsa kerek. Ákemiz oryssha da, eskishe de saýatty, kózi ashyq, kókiregi oıaý adam bolǵan. Qapal ýezinen 82 adamdy aıdap ákelip, osy birinshi Almatynyń Múttáıim baǵy deıtin qalyń toǵaıynyń ishinde tereń or qazdyryp, sonda qamapty. «Solardyń ishindegi eń qaýiptisi Ǵalı Aıthojın. Ordabaı - Kókózekte muǵalim bolyp júrgen jerinde japondarǵa jasyryn aqparat berip jatqanynda biz ustadyq» deıdi. Arhıvtegi qujatta osylaı kórsetilgen. Ákemniń keıingi áńgimelerinen biletinim, ordyń betin temir tormen jaýyp, GPÝ-dyń soldattary kúzetip júredi. Kúndiz jumysqa aıdap alyp barady. Al ordy baspana qylǵany, jaý dep ustalǵan beıbaqtardy qamaıtyn basqa oryn qalmaǵan ǵoı.
Ákemniń anasy, qajy atamnyń baýyryna salǵan úlken uly Shaıahmetten basqa balalarynyń bári asharshylyqta ólip ketken. Ol aǵalarym - Tóretursyn, Balatursyn, Qudııarhan, Aıtmuhammed, Gúlmanýar ápkem, tórt ul, bir qyz, arýaqtary rıza bolsyn. Ómirbaqı esimnen esh shyqqan emes. Duǵamnan tastamaımyn. Al osy kezde jylap-eńireýden kóz ashpaǵan anam Bıfatıma eshqaıda shyǵýǵa qaqysy joq ańdýda júrip, Smaǵul qajynyń betine jel-kún tımeı ósken ór qyzy, asa kórikti, aýyr jumysta, uryp-soqqan taıaqtyń astynda júrse de, onyń shyrqap salǵan zar qusaly ánderin eshkim toqtata almapty. Sonda sormańdaı apam nebir zarly áýenderine temir tordaǵy ákemdi, óli-tirisi belgisiz aıdaýdaǵy qajy atamdy, óziniń ashtyqta ólgen balalaryn qosyp, barlyq osy qasiret-qaıǵysyn ánmen ańyratady eken.
Dese de, kózi ashyq, qaısar minezdi anam qamaýdaǵy ákeme baryp, nebir qıyndyqtarmen jolyǵyp, kórisip te qaıtypty. Sodan kóp uzamaı ákem múttáıim baq ishindegi zyndan túrmeden qashady. Jazýy ádemi, bilimdi kisi, ózine «Ǵalı Aıthojın» dep sol ýaqytqa saı qujat jasap alady. Sóıtip, tosqaýyldardyń bárinen aman-esen ótip, ataqty Qora taýynyń bıigindegi kóldiń mańynda, qıyn quz-jartastardyń ishinde eki aı tyǵylyp jatady. Adamdy kórgen aıý úńgirinen shyǵyp taý-tasty jańǵyrta aqyryp kúresýge shaqyrady eken. Ahmet degen nemere inisi ylǵı tamaq ákelip berip júripti. Biraq taǵy bir ózi asyrap adam etken jamaǵaıynnyń áıeli belsendi bolyp, «Aıthojın Ǵalı qashyp kelip Qora taýynda tyǵylyp jatyr, ustańdar», dep kórsetedi. Sodan ákem tyqyr taıanǵasyn, qaraqtarymdy endi tiri kóremin be, kórmeımin be, bir qudaı biledi», dep tek Tóretursyn men Gúlmanýardyń sýretin suratyp aldyrtyp, tós qaltasyna salyp, endi ustaıtyn bolǵanda bir túnde Qytaı asyp, qashyp ketedi. Bul kezde ol balalarynyń ashtan ólgeninen beıhabar eken.
Sol sýret meniń qolymda áli saqtaýly. Munda Tóretursynnyń 5 jastaǵy kezi. Basynda naıman tymaǵy bar. Ústinde sheshem shaqtap tigip bergen, ózine quıyp qoıǵandaı eltiri ishik. Gúlmanýar qyzy - ony Mánetaı deıtin appaq, qyr muryndy, eki kózi tostaǵandaı, qap-qara, saýsaqtary súırikteı. Ústinde qara paltosy, 7 jasqa qaraǵan shaǵy. Óskende dáriger bolam deıdi eken. Ekeýi de Qaraǵash mektebinde ákemniń óz aldynan oqyp júripti. Tóretursyn oqýlyq kitapty qushaqtap kóterip tur. Sýrettiń syrtynda arabsha jáne latynsha álipbımen usaq qyp jazǵan ákemniń eki shýmaq óleńi:
«Tóretursyn, Mánetaı,
Bastaǵy aqylymsyń.
Qolqa-júrek,
Jalǵanda jaqynymsyń», - dep keledi. Es bilgennen esimde qalǵany ákem osy sýretti janynan tastamaıtyn.
- «Aǵalar men ápkemdi ashtyq jalmap, Solardyń armandaryn óttim jalǵap...». Sosyn arǵy bette áke-shesheńizdiń basy qaıtadan qosylǵan ǵoı?
- Ákem ózindeı qashqyn birneshe kisimen Qapal-Arasannyń Muzdy asýynan ótip, Súıdin degen qalaǵa baryp ornyǵady. Qorǵastan qashyq emes. Bul 1933 jyl bolsa kerek. Eti tiri, saýatty adamdy bajhanaǵa bastyq etip qoıady. Jumysyn júrgizip júredi, biraq ýaıym-qaıǵydan qusa bolyp jatyp qalady. El-jurtyn, aǵaıyn-týys, bala-shaǵasyn, bárin oılap, qaıǵyryp, sondaı bir dertke ushyraıdy. Sóıtip jatyp Erzaq degen senimdi batyr dosy arqyly elde qalǵan sheshemdi aldyrtýdyń áreketterin jasaıdy. Narynqol jaǵyndaǵy shekaralyq Mońǵolkúre, Buratola deıtin jerlerdegi muńǵyl-qalmaqtardyń basshy adamdaryna «Osy adamdar shekaradan ótse maǵan habarlańdar» dep sheshemniń sýretin de jiberedi. Sondaı salmaq salýǵa ákemniń ótimdi bedeli de bolǵan ǵoı.
Sheshem Qytaıǵa balalarynyń ishinde jalǵyz tiri qalǵan úlken uly Shaıahmetti jetelep 1934 jyly qashady. Jol boıy kórmegen qorlyq-azaby qalmaıdy. Іske tatyr kıim-keshekterin sodyr-sotanaqtar tonap tartyp ta alady. Aqyry, pushaıman halge túsip kelgende bir bıik aq úıdegi tórde otyrǵan tóbedeı qara qalmaq bulardy tanyp: «Jarqynym-aý, sen Bátımasyń ba?» dep, ákeme habarshy jiberipti. Kezdeme berse, ismer sheshem uly ekeýine birsydyrǵy kıim tigip alypty. Ózi tósekten tura almaı sal bop jatqan ákem par atpen Erzaq dosyn jiberip, aldyrtyp, taǵdyr talqysymen kóz jazyp qalǵan jar qosaǵymen, ulymen solaı qaıta qaýyshyp, tabysypty. Kórgen qııanat, keshken qasiret salmaǵy qanshama aýyr bolsa da, aldaǵy jaryqtan úmitterin úzbeı, ómirlerin qaıta bastapty.
- «Aldymyzdan qushaǵyn ashyp dáýir,
Atajurtqa kettik biz basyp baýyr.
Aqyn Marýa tórinde Almatynyń
Tolǵanyp ta, tebirenip,
Tasyp ta júr!..»... Osy shýmaqtyń mánisin túsindirińizshi. Nege Marýa?
Sebebi, meniń azan shaqyryp qoıǵan shyn atym - Marýa. Mekkede Marýa degen qasıetti taý bar. Ol jerde bolǵan qajy atam: «Dúnıege qyz bala keler bolsa, atyn Marýa qoıyńdar» dep amanattap ketken eken.
- «Marýadaı mártebeli bolsynshy dep, Qyz týsa, Marýa dep atyn qoısyn!..» dep jyrǵa qosatynyńyz sol eken ǵoı?
- Iá. Meniń kishkentaı kezimdegi áke-sheshemniń ortasynda otyrǵan sýrettiń syrtyna: «Marýa - bıiktik, kóterińki shyń, taý» dep jazyp qoıypty. Sodan, qasiretti, qıyn jyldardan soń zaryǵyp kórgen jalǵyz bala bolǵannan keıin bar kóńil maǵan aýǵan ǵoı. Kóp azap shekken sheshem meni onsha jarytpapty. Sol kezde jas úılengen Shaıahmet aǵamnyń kelinshegi Sapar da bosanyp, óziniń qyzy men meni qatar emizedi. Sonda ázız jeńgem: «Men áli jaspyn ǵoı, taǵy da bala kóteremin. Ata-enemniń myna ólip-talyp kórgen jalǵyz qyzdary ashtan ólip qalmasyn» dep kókiregin maǵan kóbirek emizedi eken. Sóıtip júrgende, óz qyzy shetinep ketedi. Keıin osy jaıdy estigende qatty tolqyp-tebirendim. Sapar jeńgemdi ózimniń týǵan anamdaı kórip kettim. Sol kezdiń adamdary qandaı meıirimdi, qasıetti deseńizshi?! Men úshin osyndaı qurbandyqqa barǵan ǵoı. Árıne, keıin kóp bala kóterdi. Qazir maǵan tete Elemes degen uly, órbigen urpaǵy bar. Al endi sol qaıtqan qyzdyń aty Marfýǵa bolǵan ǵoı. Aǵamnyń qyzy, sińilim. Jabyrqaǵan kóńilderin jubatyp, sol bir sábı Marfýǵany eljirep eske ala júrý úshin meni bári Marfýǵa dep atap ketipti. Marýa-Marfýnyń syrly da sherli tarıhy osyndaı.
- «Marýa emes, Marfýǵa dep ketipti, Aıdaı arý, shyǵarmaı qyzyn esten» dep jyrlaýyńyzdyń syryn endi túsindim.
- Aınalaıyn, aqyldy da sabyrly qyzym Janbota ana bir jyly Aıthoja qajy atasynyń jolymen qajylyqqa bardy. Sonda Mekkede Qaǵbanyń qasıetti qara tasyn súıip turyp tilek tilegende «Shyn aty Anashymnyń Marýa ǵoı, Óz atyn ataý qajet qalaıda endi» - dep, minájatyna meniń Marýa atymdy qosqan. Meniń taǵdyr-talaıymnyń bul da bir ózindik sıpaty shyǵar.
- Ózińiz:
«Quzdarynan jóńkilgen daýyl-kóshkin, Men tákappar Talqynyń taýynda óstim... Boı asyra shyńdary bıiktegen, Birge oınadym jartasta kıikpenen. Qaısarlyqty boıyna quıǵan myqtap, Qaraǵaıyn tapjylmas súıip kelem!» dep úkilegen qymbatty týǵan jerdegi balalyq, jastyq shaǵyńyzdy eske túsirińizshi? Qyzyl syzyqtyń arǵy betinde qalǵan týǵan jer, Qabdesh Jumadilov aıtpaqshy, sizdiń de bir osal jerińiz ekenin ishimiz sezedi...
- Balalyq, jastyq shaǵymnyń aspany bultsyz boldy. Ata-anamnyń, týys-týǵannyń meıirimine bólenip, atqa shaýyp bulańdap óstim. Men es bilgende ákem dúrildegen úlken qyzmetterde júrdi. Jolqurylystyń ekinshi bastyǵy bolyp, Qorǵas-Úrimji tas jolynyń salynýyn óz qolymen atqarǵan kisi. 1949 jyldan bastap Quljada turdyq. Men qazaq orta mektebinde oqı júrip, keshkilikte orys mektebinen sabaq aldym. Turmystan kemdik kórgen emespiz. Qysta taý etegindegi qaladaǵy úıdi mekendep, al jazda Talqy taýyn asyp, Saıram kóliniń jaǵasyndaǵy jaılaýǵa baratynbyz. Jeli-jeli bıe baılanyp jatatyn sonadaıda. Jasyny jarqyldaǵan Talqynyń taýlary maǵan ór bolýdy, jasymaýdy, ómirdi súıýdi úıretti. Saıramnyń buıra-tunyq tolqyndary, Іleniń asaý aǵysy janymdy áldıleı terbep, jastyǵymnyń kóktemi tabıǵattyń sulýlyǵymen astasyp, esten ketpes jerlerde ótti. Ákem Abaıdyń, Pýshkınniń, Áýezovtiń jáne kóptegen basqa da aqyn-jazýshylardyń kitaptaryn ákelip berdi. Bul kitaptar meniń kókiregimniń kózin ashty.
Qaıran ana meni tal besikte terbetip otyrǵanda júregine sher bop baılanǵan artta qalǵan el-jurtyn armandap, zarly áýendi tógiltedi eken. Sóıtip, meni erekshe saǵynysh sazymen áldılep, atajurtty ańsaǵan, týǵan elge aman-saý oralsaq degen armanǵa qundaqtap ósiripti. Bul tek qana meniń áke-sheshemniń saǵynyshy emes, sonaý qııapat zamanda ordaly Otannan eriksiz aýyp ketken búkil qazaqtyń sher-nalasy bolatyn. Qanshama jaqsy turmys keship, úlken qyzmetterde júrse de, týǵan jerdiń bir ýys topyraǵy buıyryp ólsek armanymyz joq dep et júrekteri qars aıyrylyp otyratyn áke-sheshemniń. Olardyń osy móldiregen kóz jasyndaı ázız sherli armandary bala kezimnen keýdeme quımadaı quıylyp, oı-sanama ana sútimen sińip, kóz jumǵansha óshpeıtin keremet sýret bolyp qalypty. Meniń aqyndyq pesheneme, bir jaǵynan, osy jaılardyń da úlken áseri bolǵany daýsyz.
- «Taǵdyrym tabystyrdy Atajurtqa, Men qalaı óleń-jyrdy usynbaımyn» dep asqaqtaı jyrlaıtyn shaqqa da jettińiz emes pe?
- Shúkirlik. Ol armanǵa da jettim. Jıyrma eki jasymda ańsap kelgen atajurtym aıaly qushaǵyna aldy. Ózim burynnan óleńderine qanyq Ǵalı Ormanov, Syrbaı Máýlenov, Taıyr Jarokov, Ǵafý Qaıyrbekov sııaqty ataqty aqyn aǵalarym alǵashqy óleń-jyrlaryma sát-sapar tilep, aqyndyq ómirime zor yqpal jasady. Sodan bergi barlyq ómirim qara ormanymnyń ishinde, qara shańyraqtyń astynda, qazaqtyń qara óleńimen birge ótip keledi.
- Bul shaqtarda abyroı-mártebeniń tórindesiz, Máke. Halqyńyz bergen «Qazaqtyń jyr aqqýy» ataǵyńyz ne turady. Osyndaı jannyń armany bar ma eken?
- Arman nege bolmasyn. Jyldar ótip, arman men saǵynyshqa toly jyrlar jazylyp jatty. Kúmis qońyraýly qusnı Qulja, taýdan qulap aǵatyn tasqyndy Kóldeneńsýkertas, kókoraıly Myńshuqyr, tabıǵat músindegen Qusemshek, Jalǵyzqaraǵaıdyń baýyry, Talqynyń saýyry, Saıramnyń sulý aıdyny, tunyǵy burqaqtaǵan Kúrkildektiń bulaǵy - osy jerlerdi túsimde kórip júremin. Kókiregime kómilgen arman otyz jyldan keıin (1988) iske asyp, týǵan el-jurtpen qaýyshtym. Talqynyń kezeńinen Saıramǵa qaraı asqanda týǵan jer kózime ottaı basylyp, kókiregimnen jyr aǵytyldy.
Anamnyń qabiriniń basyndaǵy aı-juldyzdy, qyzyl mármárdan ornatylǵan qulpytasy - bári jaqsy saqtalypty. Ákemniń óz qolymen oıyp jazǵan «Bıfatıma Aıthoja qajy kelini, Ǵalıdyń súıikti jary» degen jazý tasqa emes, meniń júregime jazylǵandaı sezindim. Aınala appaq qar. Qabir basynan túregelgen kezimde kózimnen jas, júregimnen jyr sorǵalady. Sol sapardan «Japyraq silkingen kesh» atty jyr jınaǵyn jazyp qaıttym. Bul kitap 1990 jyly Úrimjidegi «Ulttar» baspasynan «Saǵynysh sazy» degen atpen jaryq kórdi.
- Endi ótken jyldyń sońynda týǵan jerde tolaıym tórkindep, kádeli jolyńyzben keremet án-jyr shashýyn shashyp, qusnı Qulja halqyna saǵynysh sálemin salǵan aqqý-júrek saparyńyzdyń mán-jaıyn aıta otyrsańyz?
- Sodan keıin shetelderge, Beıjiń, Shanhaıǵa arnaıy saparlarmen baryp júrsem de, týǵan jerge oralýdyń sáti túspepti. Jas ulǵaıǵan saıyn aqyn jannyń qııaly sharyqtap, armany údeı beredi eken. Sonyń eń bastysy - úlken mereıtoı aldynda týǵan el-jurtpen qaýyshyp, shyǵarmashylyq esep berip qaıtsam degen oı kúni-túni janyma tynshý-maza bermedi. Osy oıdyń júzege asýyna birden-bir sebepker bolyp, eki eldiń arasyna jol ashyp, bar jaǵdaıymdy jasap bergen qazirgi Mádenıet jáne sport mınıstri Arystanbek Muhamedıuly baýyrym boldy. Janyma meniń ánderimdi aıtyp júrgen qazaqtyń kúmis kómeı ataqty, aıtýly ánshilerin de qosyp berdi. Osy azamattyǵy úshin Arystanbek baýyryma myń alǵys.
Eki memlekettiń arasyndaǵy arnaıy kelisimmen bekitilgen án-jyrly kezdesý keshimiz jeltoqsannyń 7-si kúni Qulja qalasynda ótti. Meniń shashbaýymdy kóterip elden ataqty ánshiler Qabylash Ábikeı, Dálel Ýashev, Tileýbek Qojanuly, Erkin Shúkiman, jazýshy Jumabaı Shashtaıuly, kınoger Qalıla Omarov sııaqty azamattar ere baryp, májilisimizdi kórkeıtti. Qurmanǵazy orkestriniń dırıjeri Janas Bekenturov biraz kún buryn baryp sol jaqtyń orkestrimen jumys jasady. Qulja saparynyń tabysty ótýine, ásirese, Tileýbek baýyrymnyń eńbegi zor boldy. Eki nemerem Ermurat pen Názik qolǵanatym bolyp qasymda júrdi, qyzym Janbota azamat ornynda atpal júk kóterip, saparymdy salıqaly túıindedi.
Ol jaqtaǵy aǵaıyn, arnaıy kelgen kisiler áýejaıdan ándetip, óleńdetip, gúl shoqtarymen kútip aldy. Qalanyń ishi turǵaı, sonaý kindik qanym tamǵan Qorǵastan da aq qar, kók muzǵa qaramaı, aqyn Mádı aǵamyz bastaǵan úlken-kishi kóp qaýym kelipti. Eńsesi bıik Mádenıet saraıynda kesh bastaldy. «Týǵan jerin ańsamaıtyn jan bar ma?» dep atalǵan shyǵarmashylyq án keshimdi Úrimjiden kelgen Jańataı Kabdykerimuly men Kúnbıke Nurqyzy qazaq hám qytaı tilderinde keń tynyspen kósilte, quıqyljyta júrgizdi. Ásirese, Jańataı ózi aqyn, ózi seri, meniń shyǵarmashylyǵymmen jaqsy tanys jigit eken. Sóz marjanyn túıdek-túıdek tógilte, bar bolmysymdy aıshyqtap ashyp berip otyrdy. Meniń óleńderime jazylǵan ánderdi jáne ózimniń ánderim men romanstarymdy ózimizden barǵan jeztańdaı ánshilermen qosa sol jaqtyń betke ustar, Shyńjańda keńinen áıgili, kóbine-kóp Qytaıdyń birinshi dárejeli ánshileri shyrqady. Toqan Smaǵululy, Aınur Áblámıtqyzy, Raýshan Ábýqyzy, Orash Tursynbekuly, Rápııa Іztileýqyzy, Nurshat Zeıiphanuly sııaqty osy án merekesin kórkeıtken ini-sińlilerime, ansambl dırektory ári dırıjeri Smaǵul Bódenbaıuly, Toqtahmet Nurmanbetuly, Ábilez Júnis syndy kompozıtor baýyrlaryma, úrimjilik jýrnalıst Turar Muqanqyzyna dán rızamyn.
Zaldy saǵynysh pen qımastyq sazy kernedi. Án tolqyny kóńilderdi terbedi. «Quljadaı qala bar ma samal esken» dep bastalyp «Týǵan jerin ańsamaıtyn jan bar ma?», taǵy basqa ánder meniń týǵan jerime, ondaǵy aǵaıyn jurtyma salǵan, kirshiksiz shaıy oramaldaı jelbiregen saǵynysh sálemim boldy. Keshti Beıjiń men Úrimji telearnalarynyń qazaq bólimderi túsirip jatty.
Halyq zalǵa syımaı ketti. Kózkórgenderim, qımastarymmen birge, ásirese, keıingi jastardyń yqylasyna eljirep, kóńilim bosady. Kópshilik atynan sóz alǵan «Úsh aımaq» kóterilisi kezindegi polkovnık Núsiphannyń uly Ýálibek Núsiphanuly zaıyby, kınoaktrısa, jýrnalıst Gúlı ekeýi sahnaǵa kóterilip, ıyǵyma shapan jaýyp, syı-joralǵylaryn jasady. Men de qarap qalǵan joqpyn, arnaıy alyp barǵan tartý-taralǵylarymdy ánshilerge syıladym.
Kesh aıaqtalǵan kezde sahnaǵa lap qoıyp júgire shyqqan úlken-kishi, ásirese jastar jaǵy kóp boldy. Túregep turyp toqtamaı qol soqqan qoshemet. Keshten keıin de eki saǵat ortalaryna alyp sahnadan jibermedi. Ózimdi kórmese de óleńderimdi jatqa oqyp, ánderimdi aıta júrip meni ortalaryna alyp qushaqtap, birinen keıin biri sýretke túsip jatty, qoltańba alyp jatty. Zaldan: «Marfýǵash, aınalaıyn! Ápketaı, apataıym!» degen daýystar jan-dúnıemdi tolqytyp, tebirentti. Mundaıda aqyn júrek qalaı eljiremesin. Sondaı ǵajaıyp, baqytty sátterdi bastan keshirdim.
* * *
... Osylaısha aqqý sezimderdiń aqyny kópten kókiregin kúpti etken armanyna jetip, aqyndyq hám adamı baqyttyń tolqynynda terbeldi, taǵy da halyq mahabbatyn enshiledi, izgilikti dánekerligimen eki eldiń arasyndaǵy altyn kópirdi odan ári bekemdeı jalǵap asqaqtata tústi. Qusnı Qulja baǵynda bulbuldaı saırap, Іlesimen úndesti. Talqysymen júzdesti. Saz ániniń muhıtyn keshtirip, alaý jyryn áleýmet-álemge estirtti. El men jerge degen saǵynysh, ómirge degen mahabbat qazaqtyń aıkól aqyny, óz aıdynyn tapqan jyr aqqýy Marfýǵa Aıthojına júreginde osylaısha mazdady!
"Egemen Qazaqstan" gazeti, 2015 jylǵy 28 naýryz