Avtonesıe men lızıng: Kólikti qalaı alǵan tıimdi
ASTANA. KAZINFORM - Qazaqstanda jeke tulǵalarǵa kólikti lızıng arqyly berý tetigi engizilip jatyr. Bul buǵan deıin qoldanysta bolǵan avtonesıeden tıimdi me? Qandaı táýekelderi men qarjylyq aýyrtpalyǵy bar? Kazinform tilshisi sarapshylarmen tildesip, dástúrli eki tásildiń arasalmaǵyn baǵamdap kórdi.
Lızıng — uzaq merzimge avtokólikti, jabdyqty nemese tehnıkany jalǵa berý túri. Lızıng kompanııasy belgili bir múlikti satyp alyp, ony adamdarǵa ózara kelisken merzimge paıdalanýǵa beredi. Jalǵa alýshy sol múlikti aı saıyn nemese kelisim boıynsha tólemder jasap paıdalana alady.
Merzim aıaqtalǵan soń úsh túrli tańdaý beriledi:
1.Múlikti tolyq satyp alý – barlyq tólemder jasalǵannan keıin kólik menshigińizge ótedi.
2.Múlikti qaıtarý – merzim bitken soń kólikti lızıng kompanııasyna qaıtarasyz.
3.Jańa múlikke aýystyrý – eski kólikti qaıtaryp, jańasyn lızıng arqyly alasyz.
Qarapaıym tilmen aıtqanda, lızıng – bul jalǵa alý men satyp alýdyń aralas túri.
Ol avtonesıege uqsas, biraq sharttary ıkemdirek jáne keıde bastapqy jarnasy az bolýy múmkin.
Ekonomıst ári avtosarapshy Baýyrjan Ysqaq lızınginiń nesıeden aıyrmashylyǵyn, ne sebepti memleket avtokólik satyp alýdy qoldaýdy jalǵastyryp otyrǵanyn jáne kólik alýǵa sheshim qabyldaǵan qazaqstandyqtardy qandaı jasyryn táýekelder kútip turǵanyn aıtyp berdi.
Sarapshynyń aıtýynsha, qarjylyq lızınginiń basty artyqshylyǵy – aı saıynǵy tólemderdiń tómen bolýynda. Bul qarashanyń qaltasyna salmaq salmaıdy. Ári jeke tulǵalar úshin óte tıimdi.
– Avtokredıt kezinde tólem kóliktiń tolyq qunyna esepteledi, al lızıngide onyń amortızatsııasy eskeriledi. Bul kólik quny, paıyzdyq mólsherlemesi jáne kelisimshart merzimi birdeı bola tura, aı saıynǵy tólemdi 15–30% tómendetýge múmkindik beredi. Alaıda, lızıng arqyly kólikti ıelenýdiń jalpy quny qosymsha komıssııalar men kelisimshart talaptaryna baılanysty 5–10% joǵary bolýy múmkin. Uzaq merzimde bul aıyrmashylyq aıtarlyqtaı baıqalmaıdy, – deıdi Baýyrjan Ysqaq.
Iá, lızıng nesıege qaraǵanda tıimdi. Sonyń arqasynda dástúrli nesıege qaraǵanda joǵary sanattaǵy kólikterdi de alý múmkindigi artady.
Aıta ketý kerek, memleket jeńildetilgen avtonesıe baǵdarlamalaryn sýbsıdııalaýdy jáne lızıng tetikterin damytýǵa bilek sybana kiristi. Baýyrjan Ysqaqtyń sózinshe bul sharalar ekonomıkanyń qaryshtap damýyna serpin beredi. Ári, strategııalyq mańyzy zor.
– Jeńildetilgen avtonesıe men lızıng avtokólikterge degen suranysty arttyrady, bul óz kezeginde otandyq avtokólik ónerkásibin tikeleı qoldaıdy. Bul jumys oryndarynyń kóbeıýine, salyq túsimderiniń artýyna jáne jalpy ishki ónimniń ósýine yqpal etedi. Baǵdarlamalar qazaqstandyq óndirýshilermen birlese júzege asyrylady, bul olardyń ekonomıkalyq áserin kúsheıtedi, – dedi sarapshy.
Lızıng «paıyzsyz» degen ras pa?
Lızıng baǵdarlamalary jarnamasynda kóbine «nóldik paıyzdyq mólsherleme» erekshe atalyp kórsetiledi. Alaıda Baýyrjan Ysqaqov mundaı usynystarǵa saq qaraýǵa keńes beredi.
– Paıyzsyz lızıng – bul, ádette, marketınginiń aılasy. Naqty qarjylyq júkteme qosymsha komıssııalarda, mindetti saqtandyrýlarda nemese kólik modelderi men kelisimshart merzimderine qoıylatyn shekteýlerde jasyryn bolýy múmkin. Men jeke tulǵalarǵa arnalǵan shynymen nól paıyzdyq mólsherlemeli lızıng baǵdarlamasyn ázirge kezdestirmedim, – dep atap ótti ekonomıst.
Sondyqtan sarapshy kelisimshartty muqııat zerdeleýdi, jasyryn tólemderge, rásimdeý, qyzmet kórsetý nemese merziminen buryn óteý komıssııalaryna erekshe nazar aýdarýdy usynady. Sondaı-aq, lızıngide kóbinese kólikti tolyq tólem aıaqtalǵannan keıin ǵana menshikke ótetinin eskerý qajet.
Maman kólik satyp alý týraly sheshim jeke qajettilikter men qarjylyq múmkindikterge negizdelýi kerektigin de aıtady.
– Eger kólik jumysqa, mysaly, taksı nemese jetkizý qyzmeti úshin qajet bolsa, bul ınvestıtsııa bolyp esepteledi jáne lızıng nemese nesıe ózin aqtaıdy. Jeke paıdalaný úshin aı saıynǵy tólemderdiń yńǵaıly qarjylyq shekten aspaıtynyn eseptep alý mańyzdy nárse, – dep keńes beredi Baýyrjan Ysqaq.
Ekonomıst, sondaı-aq, 2026 jyldyń sońyna deıin Qazaqstanda avtokólik satyp alatyn qaryz alýshylarǵa qaryz júktemesi koeffıtsıentteri qoldanylmaıtynyn atap ótti. Bul qarjylandyrýǵa qoljetimdilikti arttyrady, biraq aı saıynǵy tólemi aýyr nesıe alyp qoıý qaýpin kúsheıtedi. Ysqaqov qazaqstandyqtardy bolashaqta qarjylyq qıyndyqtarǵa ushyramaý úshin nesıe somasyna jaýapkershilikpen qaraýǵa shaqyrady.
Іri qalalarda karsherıng nemese qoǵamdyq kólik sııaqty qatynaýdyń balama nusqalary yńǵaıly bolýy múmkin, biraq ınfraqurylymy kenje damyǵan óńirlerde jeke kóligiń bolǵany áldeqaıda yńǵaıly.
– Karsherıng az ýaqytqa paıdalanýǵa qolaıly, biraq eger siz únemi uzaq qashyqtyqqa qatynaıtyn bolsańyz nemese qoǵamdyq kóligi shekteýli óńirde tursańyz, jeke kólik sózsiz kerek, – deıdi ol.
Qazaqstandaǵy lızıng áleýeti
Ónerkásip jáne qurylys mınıstrliginiń málimetinshe, jeke tulǵalarǵa arnalǵan jeńildetilgen avtonesıe jáne lızıng baǵdarlamalary 2026 jyly da damýyn jalǵastyra beredi.
Qazaqstandyq avtóndirýshiler ekinshi deńgeıli bankter men lızıng kompanııalarymen birlesip jańa qarjylyq quraldardy belsendi engizip, avtokólik satyp alýdy qoljetimdi etýge umtylýda.
El turǵyndarynyń avtonesıeniń ornyna lızıngini qoldanýǵa beıimdigi baıqalady, biraq barlyǵy birdeı kólik alýdyń osy tásiline kóshedi deýge erte.
– Halyqqa arnalǵan lızıng endi ǵana engizilip jatyr. Bul Prezıdenttiń tapsyrmasy. Qazirgi ýaqytta onyń naryqtaǵy úlesi shamamen 5–10% dep baǵalanady. Buǵan deıin lızıng negizinen bızneste qoldanylǵan: mámilelerdiń shamamen 30%-y korporatıvtik sektorǵa tıesili boldy, ásirese jeńil kólikter salasynda, – dedi sarapshy óz sózinde.
Baýyrjan Ysqaqtyń pikirinshe, lızınginiń áleýeti joǵary. Ásirese ıkemdi sharttardy izdep, túrli qaýip-qaterden qaımyǵatyn azamattar úshin tıimdi. Degenmen, qarjylyq saýattylyqtyń mańyzdy ekenin esten shyǵarmaý kerek.
– Bizdiń derekterimizge sáıkes, qazaqstandyqtardyń 57%-y, ásirese 25–34 jas aralyǵyndaǵy jastar, eger sharttar jeńildetilse, avtokólik satyp alýdyń tásili retinde lızıng nemese nesıeni qarastyrýǵa daıyn. Senimdilikke qatysty kredıttik kelisimsharttardy (qaryz aýyrtpalyǵy koeeffıtsıenti) 2026 jylǵa deıin joıý bastamasynyń óz róli bar – bul bıýrokratııany azaıtyp, jańa qarjylyq quraldarǵa degen senimdilikti arttyrady, – dep atap ótti Baýyrjan Ysqaq.
Marketıng pen 2024 jyly sátti júzege asqan bólip tóleý tájirıbeleri de lızıngige degen qyzyǵýshylyqty arttyrady. Baýyrjan Ysqaqtyń boljamynsha, 2026 jylǵa deıin lızınginiń naryqtaǵy úlesi 15–20%-ǵa deıin ósýi múmkin. Degenmen, bul kórsetkishtiń tez ósýimen qatar belgili bir táýekelder de ilese júrýi múmkin ekenin eskertti.
– Qazirgi ýaqytta túsindirý jumystary men kelisimshart sharttarynyń ashyq bolýy mańyzdy. Eger jasyryn komıssııalar nemese túsiniksiz shemalar paıda bolsa, lızıngige degen senim tez joǵalady. Qazaqstandyqtar buǵan deıin bank sektorynda osyndaı jaǵdaılarǵa tap bolǵan, sondyqtan osy qatelikterdi qaıtalamaý kerekpiz, – dep basa aıtty ekonomıst.
Aıta keteıik, jyl sońyna deıin Qazaqstanda 149 myń kólik qurastyrylady.