«Aýyl - el besigi»: Alǵashqy nátıjeler, aldaǵy josparlar men mindetter
Naqtyraq aıtqanda 1 173 tirek jáne 2 388 spýtnıktik aýyl irikteldi. Olarda elimizdegi aýyl halqynyń 90 paıyzǵa jýyǵy turady. Jobany iske asyrý maqsatynda aýyldardyń áleýetin anyqtaý ádistemesi ózektendirilip, oǵan sáıkes demografııa, ınfraqurylym, ekonomıka jáne geokeńistiktik jaǵdaı boıynsha aýyldardyń áleýeti aıqyndaldy. Aýyldyq eldi mekenderdi damytý úshin ınfraqurylymǵa ınvestıtsııa salý, shaǵyn jáne orta bıznesti qoldaý, agroónerkásiptik keshendi damytý, sondaı-aq turǵyn úı salý men jańartý is-sharalary qabyldandy. Búginde bul jobanyń alǵashqy nátıjeleri de jaman emes. Bul jaıynda búgin Úkimet otyrysynda egjeı-tegjeıli aıtyldy.
Alǵashqy nátıjeler...
Úkimet otyrysynda atalǵan joba jaıly egjeı-tegjeıli baıandama jasaǵan QR Ulttyq ekonomıka mınıstr Áset Erǵalıevtyń derekterine qaraǵanda, 2019-2020 jyldary qoldanystaǵy barlyq baǵdarlamalardyń arqasynda aýyldyq jerlerde jalpy somasy 618 mlrd teńge bolatyn 12 myńnan astam joba iske asyryldy. Turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq salasynda 5,2 myń shaqyrym ınjenerlik jelilerdi jańǵyrtýǵa baǵyttalǵan 1 225 joba oryndaldy. Áleýmettik ınfraqurylymdy damytý salasynda 2 218 joba júzege asty. 1 213 mektep pen balabaqsha, 234 feldsherlik pýnkt, ambýlatorııalar men emhanalar, 596 klýb, mádenıet úıleri men kitaphanalar, 175 dene shynyqtyrý-saýyqtyrý keshenderi men sport zaldary calynyp, jóndeldi. Kólik ınfraqurylymyn damytý salasynda 8 580 jobany iske asyrý nátıjesinde 9 myń shaqyrym kent ishindegi joldar jańǵyrtyldy.
«Osy jyly iske asyrylyp jatqan baǵdarlamalar aıasynda 566 mlrd teńge somasyna turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyqty, áleýmettik jáne kólik ınfraqurylymyn damytýǵa baǵyttalǵan 6,5 myń joba iske asyrylýda. Nátıjesinde 2,5 myń shaqyrym ınjenerlik jeliler jáne 5 myń shaqyrym kent ishindegi joldar jańǵyrtylatyn bolady. 632 mektep pen balabaqshar, 70 densaýlyq saqtaý nysany, 300 mádenıet úıi, klýbtar men kitaphanalar, 96 dene shynyqtyrý-saýyqtyrý kesheni men sport zaldary salynady jáne jóndeledi», - dedi Áset Erǵalıev.
Onyń atap ótýinshe, bıyl «Aýyl - el besigi» jobasy aıasynda 480 aýyldy damytýǵa 106 mlrd teńge bólindi. Osy jyldyń 1 qazanyna qarjylandyrý josparyna sáıkes ıgerilgeni 96 paıyzdy quraıdy.
«Búginde keıbir óńirlerde aıaqtalǵan jobalardyń úlgileri bar. Máselen, Qostanaı oblysynyń Uzynkól aýylynda dene shynyqtyrý-saýyqtyrý kesheni salyndy.Pavlodar oblysynyń Qyzyljar aýylynda aýysymyna 100 kelýshige arnalǵan dárigerlik ambýlatorııa paıdalanýǵa berildi. Qyzylorda oblysynda Jalaǵash aýylyndaǵy joldarǵa jóndeý jumystary júrgizildi. Jambyl oblysynda Aısha-bıbi aýylyndaǵy mekteptiń kúrdeli jóndeý jumystary aıaqtaldy. Jalpy, 2019-2021 jyldary memlekettik baǵdarlamalar boıynsha jáne jeke ınvestıtsııalar esebinen aýyldyq aýmaqtardy damytýǵa 1,2 trln teńge baǵyttaldy», - dedi ol.
Aldaǵy 4 jylda aýyl turǵyndarynyń ál-aýqaty qalaı artady?
Joba aldaǵy 4 jyl boıy jalǵasyn tappaq. Ol úshin 1,3 trln teńge qarajat ta kózdelgen. Tek «Aýyl - el besigi» jobasy aıasynda ǵana 670 mlrd teńge jumsalady. Bul qarajatpen 2025 jylǵa deıin damý áleýeti bar 3,5 myń aýyl qamtylady. Jalpy, aýyldyq jerlerdi damytý jónindegi keshendi tásil 2025 jyly aýyl turǵyndarynyń ómir súrý sapasy men ál-aýqatyn edáýir arttyrýǵa múmkindik beredi.
«Atqarylǵan jumystardyń nátıjesinde aýyl halqy sýmen jabdyqtaý qyzmetterimen 100 paıyz qamtylady. Joǵary jyldamdyqty ınternetke qoljetimdilik barlyq aýyl turǵyndary úshin qoljetimdi bolady. Aýyldyq jerlerde 24 mln sharshy metr turǵyn úı paıdalanýǵa beriledi. Jergilikti mańyzy bar joldardyń 95 paıyzy jaqsy jaǵdaıda bolady. 12 myń shaqyrym ınjenerlik jeliler salynady jáne jańǵyrtylady. 10 myń shaqyrym kent ishindegi joldar salynatyn jáne jóndeýmen qamtylady», - dedi mınıstr.
Onyń aıtýynsha, bilim berýdiń sapasy men qoljetimdiligin arttyrý aıasynda aýyldyq jerlerde 5 myń mektepti jańǵyrtý jáne 315 jańa mektep salý josparlanǵan.
Mektepke deıingi tárbıemen jáne oqytýmen 3 jastan 6 jasqa deıingi balalar 100 paıyz qamtylatyn bolady. Barlyq aýyl mektepteri bilikti pedagogtarmen qamtamasyz etiledi. 1 095 nysan salý jáne jańǵyrtý aýyldyq jerlerde densaýlyq saqtaý júıesi qyzmetteriniń sapasy men qoljetimdiligin arttyrýǵa múmkindik beredi. Aýylda sportpen aınalysý jáne shyǵarmashylyqty damytý úshin jaǵdaı jasaý maqsatynda 1 719 sport jáne 1,5 myń mádenıet nysany salynyp, jańǵyrtylady.
Al aldaǵy 4 jyldyń ishinde agroónerkásiptik keshen salasynda 4,5 trln teńge somasyna 934 ınvestıtsııalyq joba iske asyrylatyn bolady. 600 myń gektar jańa sýarmaly jerdi aınalymǵa tartý 70 myń otbasylyq sharýashylyq qurýǵa múmkindik beredi. Aýyl sharýashylyǵyndaǵy eńbek ónimdiligi 2,5 ese artady. Qaıta óńdelgen ónimniń úlesi 70 paıyzǵa deıin jetkizilip, agroónerkásip kesheni ónimderiniń eksporty 2 esege ulǵaıtylady.
«7 iri júıeniń ekojúıesin qalyptastyrý esebinen 1 mln aýyl turǵynynyń tabysyn turaqty arttyrý qamtamasyz etiledi. 500 myń jumys orny qurylady. «Aýyl - el besigi» jobasyn iske asyrý aýyl halqynyń ómir súrý sapasy men ál-aýqatyn arttyrýdy qamtamasyz ete otyryp, aýyldyq aýmaqtardy damytýǵa jańa serpin beredi», - dedi ol.
Óńir ákimderiniń esebi
Otyrys barysynda Pavlodar, Qostanaı jáne Almaty oblystarynyń ákimderine de sóz kezegi tıip, olar ózderi basshylyq jasaıtyn óńirlerde «Aýyl – el besigi» jobasynyń júzege asyrylýy jaıynda esep berdi. Máselen, alǵash bolyp sóz kezegi tıgen Pavlodar oblysynyń ákimi Ábilqaıyr Sqaqov 2019 jyldan beri óńirge qarasty 42 aýylda 8,7 mlrd teńgege 136 nysan jańartylǵanyn aıtady. Bul aýyldarda 94 myń nemese oblystyńbarlyq aýyl turǵyndarynyń 42,5 paıyzy turady.
«Jalpy, «Aýyl – el besigi» mynadaı is-sharalardy júzege asyrýǵa múmkindik berdi: 20 mektep, 3 balabaqsha, 1 oıyn-saýyq ortalyǵy jáne 2 sport nysany jóndeldi. 4 mádenıet úıi salynyp, 9 mádenıet úıine kúrdeli jóndeý júrgizildi. Eki aýdandyq aýrýhana jáne dárigerlik ambýlatorııa jóndeldi. 13 aýylda tolyq kólemdi fýtbol alańy, dene shynyqtyrý-saýyqtyrý kesheni, hokkeı korty, sport alańy salynyp, jaryqtandyrý júrgizildi. 38 aýylda 167 shaqyrym aýylishilik jolǵa asfalt tóseldi. 2021 jyly «Aýyl – el besigi» 25 myń adam turatyn 22 aýylda iske asyrylyp jatyr. Osy jylǵa 5 mlrd teńgege josparlanǵan 70 jobanyń 49-y aıaqtaldy. Igerilgen qarjy 3,4 mlrd teńge. 13 jobanyń qurylys jumystary bıyl aıaqtalady. Qalǵan 8 jobany qarasha aıaqtaý kózdelgen», - dedi oblys basshysy.
Onyń atap ótýinshe, «Aýyl – el besigi» jobasy elimizge júzege asyrylyp jatqan baǵdarlamalarmen de ushtastyryp, naqty nátıjelerge qol jetkizilip otyr. Máselen, «Nurly jer» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda 3 jylda aýyz sýmen oblystyń 95 aýyly nemese 95 myń turǵyn qamtamasyz etilgen. ıAǵnı, óńirdegi aýyl turǵyndarynyń 93,9 paıyzy sapaly aýyz sýǵa qol jetkizip otyr. Óńir 2024 jylǵa qaraı bul kórsetkishti 100 paıyzǵa jetkizýdi josparlaǵan. Al «Jumyspen qamtý» jol kartasy arqyly 43 aýylda 8,9 mlrd teńgege 59 joba iske asyryldy. «Eńbek» baǵdarlamasy arqyly óńirge 11 myń adam qonystanyp, 1 mlrd teńgege memlekettik qoldaý aldy. Olarǵa 2,7 mlrd teńgege 5 301 grant berildi. Aýyldardyń 97 paıyzy uıaly baılanysmen, 96,3 paıyzy ınternetpen qamtylǵan.
Al Qostanaı oblysynyń ákimi Arhımed Muhambetovtiń dereginshe, óńirdegi 526 aýylda 360 myńnan astam turady. Bul oblys halqynyń 42 paıyz quraıdy. Olardyń ishinde damý áleýeti bar 258 aýyl anyqtalǵan.
«Oblysymyzda 192 jobany iske asyrýǵa 14,4 mlrd teńge baǵyttaldy. Jańa nysandar 1 429 jumys ornyn ashýǵa múmkindik berdi. Sonymen qatar tek qana 2021 jyly basqa baǵdarlamalardy jergilikti bıýdjetten aýyldardy keshendi damytý úshin 18,7 mlrd teńge jumsaldy. Buǵan qosa, jeke ınvestıtsııalar esebinen 4,4 mlrd teńge salyndy. Bıylǵy 47 jobanyń 37-si aıaqtaldy. Qaldandary boıynsha jumys kestege sáıkes júrgizilip jatyr. 16 áleýmettik nysanǵa kúrdeli jóndeý aıaqtaldy», - dedi óńir ákimi.
Almaty oblysynyń ákimi Amandyq Batalov bıyl halyq sany 298 myń bolatyn 41 aýyldyq eldi mekende 18,4 mlrd teńgeniń 55 jobasy júzege asyrylyp jatqanyn aıtady. Onyń ishinde 1 500 orynǵa arnalǵan 3 mektep, 5 mádenıet úıi jáne 13 áleýmettik nysan bar. Munan bólek, 124 shaqyrym jol, 59 sý júıesi jóndelip jatyr.
«Barlyq 55 joba boıynsha konkýrstyq rásimder ótkizildi jáne jumys bastaldy. 4 joba aıaqtaldy. Merdigerlerdiń qatysýymen birneshe keńes ótkizip, nysandardy aralap otyramyz. Qurylys barysyn baqylaýdamyz. Keıbir qurylystardyń jobalyq-smetalyq esepteýleri ótkennen keıin qarajat merdigerge naqty oryndalǵan jumys úshin aýdarylady. Sondyqtan jyl sońyna deıin bólingen qarajat tolyǵymen ıgeriledi, nysandar iske qosylady. Jobanyń iske asyrylýy turaqty baqylaýda tur», - dedi Amandyq Batalov.
Premer-mınıstr tapsyrmalary
Otyrysty qorytyndylaǵan Úkimet basshysy Asqar Mamın bıylǵy jyly «Aýyl – el besigi» jobasyn iske asyrý aıasynda jobalardy tapsyrý men bólingen bıýdjet qarajatyn ıgerý boıynsha Pavlodar, Qostanaı, Jambyl, Shyǵys Qazaqstan oblystary jaqsy serpin kórsetip otyrǵanyn atap ótti.
Sonymen qatar ol jyl sońyna deıin 2,5 aı ǵana qalǵanyn aıta kele barlyq ákimdikterge, ásirese, Almaty, Qyzylorda jáne Atyraý oblystaryna jobalardy iske asyrý boıynsha jumysty jandandyrý qajettigin eskertti. Sondaı-aq Asqar Mamın oblys ákimdikterine naqty tapsyrmalar berdi.
«Birinshiden, Ulttyq ekonomıka mınıstrligi aýyldyq aýmaqtardy keshendi damytý jumysyn tıisti kórsetkishtermen jáne biryńǵaı tásilmen úılestirýdi kúsheıtýdi jáne de turaqty monıtorıng júrgizýdi qamtamasyz etsin», - dedi Asqar Mamın.
Ekinshiden, Úkimet basshysy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligine «Báıterek» holdıngimen jáne ákimdiktermen birge aýyldyq jerlerde kredıt qarajatyna suranystyń ulǵaıýyn eskere otyryp, agroónerkásip keshenin turaqty qarjylandyrýdy, josparlanǵan barlyq jobalardyń iske asyrylýyn qamtamasyz etýdi tapsyrdy.
«Úshinshi. Ulttyq ekonomıka, Indýstrııa, Energetıka, Densaýlyq saqtaý, Bilim, Mádenıet mınıstrlikteri óńirlerdiń ákimdikterimen birge barlyq qajetti is-sharalardy qabyldap, aýyldyq aýmaqtardy damytý jónindegi nysanaly ındıkatorlarǵa 2025 jylǵa qaraı qol jetkizýdi qamtamasyz etsin», - degen Premer-Mınıstr bul tapsyrmalardyń júzege asyrylýyn baqylaýdy orynbasary Roman Sklıarǵa júktedi.
