Aýtızmi bar balalardyń minez-qulqynda qandaı erekshelikter bolady - maman jaýaby
«Asyl Mıras» aýtızm ortalyǵynyń jetekshisi Almıra Kalımovanyń aıtýynsha, aýtızm (ASB) - áleýmettik ózara árekettesý men qarym-qatynastyń bolmaýy, qyzyǵýshylyqtyń tar sheńberi jáne minez-qulyqtyń ereksheligimen sıpattalatyn aýrý.
«Osy jeksenbi, ıaǵnı, 2 sáýir kúni - aýtızm máselelerimen qandaı da bir baılanysy bar adamdar úshin mańyzdy kún. Bul kúni Dúnıejúzilik aýtızm týraly aqparattandyrýdyń kúni atap ótiledi. Osyǵan oraı, biz búgin ASB bar adamdar úshin, jalpy qoǵam úshin qolaıly jaǵdaı jasaý týraly oılarymyzdy aıtqymyz keledi», - dedi A.Qalımova.
Onyń aıtýynsha, ata-analar balanyń minez-qulqyndaǵy kelesi jaıttarǵa nazar aýdarýlary qajet:
- kózge qaramaıdy,
- atyn atasa, qaramaıdy,
- bir nárseni suraı almaıdy, kórsete almaıdy,
- stereotıptik minez-qulyq kórsetedi (kóbelek sııaqty qoldaryn bulǵaıdy, qabyrǵadan qabyrǵaǵa júgiredi, dóńgelekterdi aınaldyrady, zattardy bir qatarǵa tizedi jáne t.b.),
- qaýipsizdik týraly túsinigi joq,
- jat qylyqtar kórsetedi (tisteıdi, ózin ózi qabyrǵaǵa soǵady, basyn edenge urady, jerge qulaıdy, aıaǵymen tarsyldatady, agressııa kórsetedi, ózinen-ózi agressııa kórsetedi).
«Asyl Mıras» ortalyǵynyń klınıkalyq sýpervaızeri Merýert Ahynshaeva ata-analar mamandarǵa erterek júginip, balamen jumys isteı bastasa, beıimdelý men áleýmettený múmkindigi soǵurlym joǵary bolatynyn aıtty.
«Bul maqsatta ortalyqta «aýtızmdi dıagnostıkalaýdyń altyn standarty» - ADOS-2 quralyn paıdalanady. Ol bes modýlden turady, olar balanyń jasy jáne sóıleý damý deńgeıin tekserý úshin tańdalady. Bul qural búkil álemde óziniń tıimdiligin dáleldedi», - dedi ol.
Ortalyqtyń mamandary ASB bar adamdarmen qarym-qatynas jasaǵan kezde sabyrlyq saqtaý, balanyń ata-anasyna kóńil bólý, kómek qajet-qajet emes ekenin suraý, balanyń aınalasyndaǵy aýmaqty qaýipsiz etý, názik jáne qaýipti zattardy alyp tastaý, bala men ata-anaǵa ózge adamdarǵa shamadan tys nazar aýdarmaý qajet ekenin aıtty. Sondaı-aq, ata-anaǵa nashar tárbıe týraly eskertý jasap, aqyl-keńes berýge, balaǵa qandaı da bir táttiler men oıynshyqtardy usynýǵa, balaǵa jaqyndap, ony tynyshtandyrýǵa tyrysýǵa, balaǵa ony alyp ketetinin aıtýǵa, aıǵaılaýǵa nemese ursýǵa bolmaıtynyn, basqalardyń nazaryn aýdaryp, jedel járdem, polıtsııa, basqa da qyzmetterdi shaqyrýdyń qajeti joq ekenin jetkizdi.
Eske salsaq, búgingi kúni álemde, onyń ishinde Qazaqstanda aýtızmmen aýyratyn balalardyń sany ósip keledi. Qazaqstanda erte jastaǵy aýtızmmen - 1052, mektep jasyna deıingi (3 jastan 5 jasqa deıin) – 4331 bala, 6 jastan 18 jasqa deıingi 6704 bala aýyratyny týraly buǵan deıin jazǵanbyz.
