Aýyr júk tıegen kólikter elimizdiń joldary men bıýdjetin qalaı qurtyp jatyr
ASTANA. KAZINFORM – Elimizde kóliktik baqylaý salasy tsıfrlandyrylýyna qaramastan lyq tıelgen aýyr júk kólikteri respýblıkanyń jol ınfraqurylymyna aıtarlyqtaı zııanyn tıgizip jatyr. Kazinform agenttiginiń saýalyna jaýap bergen Kólik mınıstrligi de salmaq parametrin buzý derekteriniń joǵary ekendigin jasyrmaıdy.
Tsıfrlyq baqylaý
Qazaqstan tas joldarynyń ár shaqyrymy qater astynda. Bul - asyra silteý emes. Sebebi, ruqsat etilgen shekten asyp júk artqan aýyr júk kólikteri shekteýlerge qaramastan el aýmaǵynda erkin júredi. Bul - tek jol qozǵalysy erejeleriniń buzylýy ǵana emes, sonymen qatar jol ınfraqurylymyna jáne memlekettiń bıýdjetine tıgen tikeleı soqqy da.
– Joldardyń buzylýyna yqpal etetin negizgi faktorlardyń biri – ruqsat etilgen salmaqtan asyp ketken aýyr júk kólikteriniń qozǵalysy, – dep moıyndaıdy Kólik mınıstrligi.
Osyǵan baılanysty artyq júk tıegen júk kólikteriniń júrgizýshileri tsıfrlyq baqylaý júıeleriniń nazaryna jıi iligedi. Kólik mınıstrliginiń málimetinshe, Qazaqstanda qozǵalys kezinde salmaqty ólsheıtin 56 avtomattandyrylǵan ólshem júıesi ornatylǵan. Bul - ınspektordyń qatysýynsyz kóliktiń salmaǵyn qashyqtan tirkeıtin «elektrondy kóz» desek te bolady.
Tsıfrlandyrý nátıjesin berip te jatyr. Sońǵy jyldary tirkelgen zań buzýshylyqtar (júk salmaǵyn asyrý faktisi boıynsha) kóbeıdi:
- 2020 jyly – 3 029
- 2021 jyly – 2 966
- 2022 jyly – 2 734
- 2023 jyl – 3 639
- 2024 jyl – 3 373
- 2025 jyldyń alǵashqy 5 aıynda – 1 830.
Eger dál osy dınamıka saqtalsa, onda 2025 jyldyń sońyna deıin 4 myńnan astam zańbuzýshylyq anyqtalýy múmkin. Al bul sońǵy jyldardaǵy ózindik antırekord bolmaq. Alaıda, bul antırekordtyń tek paıdasy bar desek, artyq aıtqandyq emes. Óıtkeni, tártip bolsa, onda joldarymyz da bútin bolmaq.
Artyq júk – jol men bıýdjetke tóngen qaýip
Eger artyq júkteme júıeli másele bolsa, onyń saldary da júıeli sıpatqa ıe bolary túsinikti. Joldardyń ózi mundaı qysymǵa arnalmaǵan. Asfalt-beton jabyndysy naqty ostik júktemege eseptelip jobalanady, al tipti sál ǵana artyq salmaqtyń ózi aýyr zardaptarǵa ákeledi.
– Eger oske túsetin júkteme 1,5-2 esege artsa, onda jol jabynyna túsetin salmaq syzyqtyq emes, geometrııalyq progressııamen artady. Amerıkalyq jáne eýropalyq zertteýlerge qaraǵanda, bul joldyń tozýyn 8-16 ese jyldamdatady, – dep atap ótti mınıstrlikten.
Kólik mınıstrliginiń málimetinshe, jospardan tys jóndeýge jyl saıyn tek 300 shaqyrym jol úshin 20-30 mıllıard teńge bıýdjet qarajaty jumsalady. Al I sanattaǵy avtojoldyń ár shaqyrymyn qalpyna keltirý quny - jumys kólemine baılanysty 150-300 mıllıon teńge aralyǵynda. Bul - jańa joldar, mektepter men aýrýhanalarǵa jumsalýy múmkin qarjynyń ózgelerdiń jaýapsyzdyǵy saldarynan shuńqyrlarǵa kómilgen aqshamen teń.
Biraq bul - tek aqshaǵa tireletin másele emes. Joldardyń merziminen buryn tozýy apatty ýchaskelerdiń kóbeıýine, júktiń ýaqytynda jetkizilmeýine, bıznes pen memleket úshin qosymsha shyǵyndarǵa ákeledi.
– Jobaǵa sáıkes, joldar júkteme saqtalǵan jaǵdaıda 10-15 jyl qyzmet etýi tıis. Biraq júıeli artyq júkteme kezinde olar 3-5 jylda jaramsyz kúıge túsedi, - dep atap ótedi Kólik mınıstrligi.
Negizgi zań buzýshylar – júkti ózi aýdaratyn kólikter
Aýyr salmaqty júk tasymaldaıtyn kólikter elimizdiń joldaryn búldirip jatyr. Salmaq ólsheý quraldarynyń bolýyna qaramastan elimizdiń tas joldary qıyrshyq tas, qum tıegen kólikterdiń qurbanyna aınalyp otyr.
Kólikti baqylaý beketteriniń jetispeıtindigin eskersek, jaǵdaıdyń asa múshkil ekendigin baıqaý qıyn emes sııaqty.
- Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda avtomobıl kóligi salasyndaǵy baqylaý nebári 54 kóliktik baqylaý beketi arqyly júzege asyrylady. Árbir kóliktik baqylaý beketine 7 800 shaqyrymnan astam jol tıesili, – dep atap ótedi Kólik mınıstrliginen.
Tsıfrlandyrý jáne onyń shamasy
Jaǵdaıdy ózgertý jolynda mınıstrlik tehnologııalarǵa senim artady. 2022 jyldyń jeltoqsanynda Qazaqstanda qozǵalys kezinde avtomatty salmaq ólsheý júıesin engizetin jańa zań kúshine endi. Endi joldar ekige bólinedi: jergilikti joldarda mundaı keshenderdi ornatýmen ákimdikter, al respýblıkalyq trassalarda «QazAvtoJol» AQ aınalysady. Maqsat — adamı faktordy joıý jáne sybaılas jemqorlyq táýekelderin azaıtý. Óıtkeni, ınspektordyń «tarazysy» men «kózben baqylaýy» bolmaǵan jaǵdaıda alaıaqtyqqa jol joq.
– Zańǵa sáıkes, júk kótergishtigi 12 tonnadan asatyn kólikter mindetti túrde avtomatty salmaq ólsheý júıesi arqyly ótýi kerek. Salmaq qozǵalys kezinde ólshenedi, – dep atap ótti Kólik mınıstrligi.
Teorııalyq turǵydan alǵanda bul - tas joldardaǵy tsıfrlyq revolıýtsııa. Al is júzinde — júıe endi ǵana iske qosylyp jatyr jáne tolyq qamtýǵa áli kóp ýaqyt kerek. Biraq baıqaǵanymyzdaı, anyqtalǵan zań buzýshylyqtardyń statıstıkasy ósip keledi. Demek, júıe jumys istep tur.
– Osy sharalar arqyly aýyr júk kólikteriniń qozǵalysyn baqylaý máselelerin sheshý jáne kólik baqylaýy kezindegi sybaılas jemqorlyq táýekelderin barynsha azaıtý kózdelip otyr, – dedi vedomstvodan.
Endigi basty mindet – osy tájirıbeni keńeıtip, túsimder mólsherimen baılanysty taǵy bir asa mańyzdy máseleni sheshý.
– Salmaq sheginen asatyn kólikter respýblıkalyq bıýdjetke tólemder tóleıdi. Alaıda, tólemder men jolǵa keltirilgen zalaldy salystyrýǵa da kelmeıdi, – deıdi mınıstrlikten.
Aıta ketsek, Kazinform tilshisi jol jóndegende alynǵan belgiler nege ornyna qaıta qoıylmaıtynyn anyqtap kórgen bolatyn.